Ang Kapabayaan sa Paghawak ng Pondo ng Gobyerno ay May Pananagutan

[G.R. NO. 171359, 171755, 171776] BENJAMIN A. UMIPIG, RENATO B. PALOMO, MARGIE C. MABITAD, at CARMENCITA FONTANILLA-PAYABYAB v. PEOPLE OF THE PHILIPPINES

Sa araw-araw, ang tiwala ng publiko sa mga opisyal ng gobyerno ay nakasalalay sa kanilang kakayahan at katapatan sa paghawak ng pondo ng bayan. Ngunit paano kung ang kapabayaan ay maging sanhi ng pagkawala ng milyun-milyong piso mula sa kaban ng bayan? Ito ang sentro ng kaso Umipig v. People, kung saan sinuri ng Korte Suprema ang pananagutan ng mga opisyal ng National Maritime Polytechnic (NMP) dahil sa kapabayaang nagresulta sa pagkalugi ng gobyerno sa isang transaksyon sa lupa.

Ang kasong ito ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang due diligence at pagsunod sa mga regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Sa madaling salita, hindi sapat ang magtiwala lamang sa dokumento; kinakailangan ang masusing pagsusuri at pag-iingat, lalo na kung pera ng bayan ang nakataya.

Ang Batas Laban sa Graft at Korapsyon: Seksyon 3(e) ng R.A. 3019

Ang Republic Act No. 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act, ay isang batas na naglalayong sugpuin ang korapsyon sa gobyerno. Partikular na mahalaga sa kasong ito ang Seksyon 3(e) nito, na nagbabawal sa mga opisyal ng gobyerno na:

“(e) Causing any undue injury to any party, including the Government, or giving any private party any unwarranted benefits, advantage or preference in the discharge of his official administrative or judicial functions through manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence.”

Ibig sabihin, ang isang opisyal ay maaaring mapanagot kung ang kanyang pagkilos, dahil sa manifest partiality (hayag na pagpabor), evident bad faith (malinaw na masamang intensyon), o gross inexcusable negligence (grabeng kapabayaan na walang dahilan), ay nagdulot ng undue injury (di-nararapat na pinsala) sa gobyerno o nagbigay ng unwarranted benefits (di-nararapat na benepisyo) sa pribadong partido.

Mahalagang maunawaan ang mga terminong ito. Ang evident bad faith ay hindi lamang simpleng masamang paghuhusga; ito ay may kasamang pandaraya at intensyon na gumawa ng mali. Ang gross inexcusable negligence naman ay ang kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, na para bang walang pakialam ang opisyal sa mga maaaring mangyari.

Bukod pa rito, ang Government Accounting and Auditing Manual (GAAM) ay nagtatakda ng mga patakaran sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Seksyon 449 ng GAAM ay malinaw na nagsasaad na ang pagbili ng lupa ng gobyerno ay dapat patunayan ng Torrens Title na nakapangalan sa Republika ng Pilipinas, o iba pang dokumento na katanggap-tanggap sa Pangulo na nagpapatunay na ang titulo ay vested na sa gobyerno. Ang mga dokumentong ito ay dapat nakalakip sa mga voucher ng pagbabayad.

Ang Kuwento ng Kaso: Kapabayaan sa NMP

Nagsimula ang lahat noong 1995 nang magplano ang NMP na magpalawak ng kanilang operasyon sa Luzon. Natukoy ang Cavite bilang posibleng lokasyon, at nakahanap sila ng lupa sa Tanza, Cavite. Si Renato Palomo, ang Executive Director ng NMP, ay binigyan ng awtoridad ng Board of Trustees na makipagnegosasyon para sa pagbili ng lupa at magbayad ng earnest money kung kinakailangan.

Nakipag-ugnayan si Palomo kay Glenn Solis, isang real estate broker. Noong Nobyembre 1995, naglabas si Palomo ng memorandum kay Benjamin Umipig (Administrative Officer), Carmencita Fontanilla-Payabyab (Budget Officer), at Margie Mabitad (Chief Accountant) para maglabas ng P500,000 bilang earnest money para sa lupa.

Ngunit bago pa man mailabas ang pera, nagpahayag na ng pag-aalala si Umipig. Napansin niya ang ilang kahina-hinalang bagay sa mga dokumentong isinumite ni Solis, tulad ng hindi magkatugmang pangalan sa kontrata at awtoridad para magbenta, at ang kawalan ng notarization ng ilang dokumento. Sa kabila nito, sa utos ni Palomo, inayos umano ni Umipig ang mga “infirmities” at itinuloy ang transaksyon.

Sumunod ang mas malaking problema. Pagkatapos ng unang transaksyon kung saan nakabili ang NMP ng dalawang lote, muling nakipagnegosasyon si Palomo kay Solis para sa dalawa pang lote na katabi nito. Sa pagkakataong ito, gumamit si Solis ng mga Special Power of Attorney (SPA) na nagpapakita umano ng awtoridad niya na magbenta ng lupa.

Noong Agosto 1, 1996, nilagdaan ang isang Contract to Sell para sa ikalawang pagbili. Kaagad naglabas ng P6,910,260 bilang downpayment. Muli, lumagda sina Fontanilla-Payabyab, Umipig, at Mabitad sa mga disbursement voucher, at inaprubahan ni Palomo ang pagbabayad. Sa kabuuan, umabot sa P8,910,260 ang naibayad para sa ikalawang pagbili.

Ngunit pagkatapos matanggap ang malaking halaga, biglang naglaho si Solis. Nang magsiyasat ang NMP, natuklasan nilang peke ang SPA na ginamit ni Solis. Hindi kailanman nakamit ng NMP ang titulo ng lupa, at nawala pa ang milyon-milyong pondo ng gobyerno.

Dahil dito, kinasuhan sina Palomo, Umipig, Mabitad, at Fontanilla-Payabyab ng paglabag sa Seksyon 3(e) ng R.A. 3019 sa Sandiganbayan. Hinatulang guilty ang apat sa Sandiganbayan. Umakyat ang kaso sa Korte Suprema.

Ang Desisyon ng Korte Suprema: Pananagutan sa Kapabayaan

Sinuri ng Korte Suprema ang desisyon ng Sandiganbayan. Kinilala ng Korte na ang unang elemento ng Seksyon 3(e) – na ang mga akusado ay mga opisyal ng gobyerno – at ang ikatlong elemento – na nagdulot ng undue injury sa gobyerno – ay napatunayan. Ang sentro ng debate ay ang ikalawang elemento: kumilos ba ang mga akusado nang may manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence?

Pinagtibay ng Korte Suprema ang hatol ng Sandiganbayan laban kay Palomo, Umipig, at Mabitad, ngunit ibinasura ang hatol laban kay Fontanilla-Payabyab.

Ayon sa Korte, si Palomo ay nagpakita ng evident bad faith at gross inexcusable negligence. Binigyang-diin ng Korte na limitado lamang ang awtoridad ni Palomo na magbayad ng earnest money, ngunit naglabas siya ng malaking downpayment na P6,910,260. Bukod pa rito, nagbayad pa siya ng karagdagang P2,000,000 kahit hindi pa naisusumite ni Solis ang mga kinakailangang dokumento. Binanggit ng Korte ang testimonya ni Palomo:

“Q At the time that you paid the second payment which was amounting to P3 million and part of that was for the contract to sell, there was no deed of sale executed by Glenn B. Solis in favor of National Maritime Polytechnic, am I correct? On December 27 there was none?

A I cannot recall.

Q You cannot recall because there was in fact none, am I correct?

A It could be, sir.”

Para sa Korte Suprema, ang kawalan ng pag-iingat ni Palomo sa paggastos ng malaking halaga ng pondo ng gobyerno, sa kabila ng mga “legal infirmities” sa mga dokumento ni Solis, ay nagpapakita ng gross inexcusable negligence. Nilabag din umano ni Palomo ang Seksyon 449 ng GAAM sa pagpasok sa kontrata na hindi ginagarantiyahan ang paglipat ng pagmamay-ari sa gobyerno.

Sina Umipig at Mabitad naman ay hinatulang grossly negligent. Bilang mga accountable officers, dapat sana ay masusing sinuri nila ang mga dokumento bago lumagda sa mga disbursement voucher. Ang sertipikasyon ni Umipig sa Box A ng voucher ay nangangahulugang pinapatunayan niya ang legalidad at regularidad ng transaksyon. Si Mabitad naman, sa paglagda sa Box B, ay nagpapatunay na may sapat na pondo at kumpleto ang dokumentasyon. Ayon sa Korte:

“Had Umipig made the proper inquiries, NMP would have discovered earlier that the SPA in favor of Jimenez-Trinidad was fake and the unlawful disbursement of the P8,910,260 would have been prevented.”

Bagamat nagpahayag ng pag-aalala si Umipig sa unang transaksyon, hindi na niya ito inulit sa ikalawang pagbili. Para sa Korte, hindi ito sapat. Ang ikalawang transaksyon ay hiwalay at nangangailangan ng sariling masusing pagsusuri.

Samantala, pinawalang-sala si Fontanilla-Payabyab. Ayon sa Korte, ang kanyang pirma sa voucher, na may nakatatak na “FUND AVAILABILITY,” ay hindi nagpapatunay o nagpapawalang-bisa sa voucher. Hindi rin napatunayan na kasama sa kanyang tungkulin ang pagsusuri sa mga sertipikasyon ng kanyang mga subordinate. Kaya naman, walang basehan para panagutin siya sa ilalim ng Seksyon 3(e) ng R.A. 3019.

Dahil sa kapabayaan nina Palomo, Umipig, at Mabitad, sila ay pinanagot sa paglabag sa Seksyon 3(e) ng R.A. 3019 at pinagmulta ng pagkakulong, perpetual disqualification mula sa public office, at pinagbayad na ibalik ang P8,910,260 sa gobyerno.

Praktikal na Aral: Pag-iwas sa Kapabayaan at Korapsyon

Ang kasong Umipig v. People ay nag-iiwan ng mahahalagang aral, lalo na para sa mga opisyal ng gobyerno na humahawak ng pondo ng bayan:

Mga Pangunahing Aral:

• Maging Maingat at Masusi: Hindi sapat ang magtiwala lamang sa mga dokumentong isinumite. Kinakailangan ang masusing pagsusuri at pagberipika ng mga dokumento, lalo na kung malaking halaga ng pera ang nakataya.
• Sumunod sa Regulasyon: Mahalagang sundin ang mga patakaran at regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno, tulad ng GAAM at COA Circulars. Ang paglabag sa mga ito ay maaaring magresulta sa pananagutan.
• Due Diligence: Gawin ang nararapat na due diligence, lalo na sa mga transaksyon sa lupa. Beripikahin ang pagkakakilanlan at awtoridad ng mga partido na nakikipagtransaksyon.
• Dokumentasyon: Siguraduhing kumpleto at wasto ang lahat ng dokumentasyon bago maglabas ng pagbabayad. Huwag magpadalus-dalos, lalo na kung hindi pa nakukumpleto ang lahat ng requirements.
• Pananagutan: Ang kapabayaan sa paghawak ng pondo ng gobyerno ay may pananagutan. Hindi maaaring magdahilan na “sumusunod lamang sa utos” kung ang utos ay labag sa batas o regulasyon.

Para sa mga negosyo o indibidwal na nakikipagtransaksyon sa gobyerno, mahalagang tiyakin na ang lahat ng dokumento at proseso ay naaayon sa batas at regulasyon. Ang pakikipagtulungan sa mga opisyal na maingat at sumusunod sa batas ay makakaiwas sa problema sa hinaharap.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

Tanong 1: Ano ang Seksyon 3(e) ng R.A. 3019?
Sagot: Ito ay probisyon sa Anti-Graft and Corrupt Practices Act na nagbabawal sa mga opisyal ng gobyerno na magdulot ng pinsala sa gobyerno o magbigay ng di-nararapat na benepisyo sa pribadong partido dahil sa manifest partiality, evident bad faith, o gross inexcusable negligence.

Tanong 2: Ano ang ibig sabihin ng gross inexcusable negligence?
Sagot: Ito ay grabeng kapabayaan na walang dahilan, kawalan ng kahit katiting na pag-iingat, na para bang walang pakialam ang opisyal sa mga maaaring mangyari.

Tanong 3: Ano ang kahalagahan ng Government Accounting and Auditing Manual (GAAM)?
Sagot: Ang GAAM ay nagtatakda ng mga patakaran sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Mahalagang sundin ito upang masiguro ang maayos at legal na paggamit ng pera ng bayan.

Tanong 4: Ano ang pananagutan ng isang accountable officer?
Sagot: Ang accountable officer ay personal na mananagot sa mga maling pagbabayad o paggamit ng pondo ng gobyerno. Sila ay inaasahang maging maingat at masusi sa paghawak ng pera ng bayan.

Tanong 5: Maaari bang magdahilan ang isang opisyal na sumusunod lamang siya sa utos ng kanyang superior?
Sagot: Hindi. Hindi maaaring magdahilan ang isang opisyal na sumusunod lamang siya sa utos kung alam niyang ang utos ay labag sa batas o regulasyon. May tungkulin siyang ipaalam sa kanyang superior ang ilegalidad ng utos.

Tanong 6: Ano ang dapat gawin kung may kahina-hinalang transaksyon sa gobyerno?
Sagot: Dapat agad itong ipagbigay-alam sa mga awtoridad, tulad ng Office of the Ombudsman o Commission on Audit, para maimbestigahan at mapanagot ang mga sangkot.

Naranasan mo ba ang ganitong sitwasyon o may katanungan ka tungkol sa pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno? Huwag mag-atubiling kumonsulta sa ASG Law. Kami ay may mga eksperto sa larangan ng administrative law at graft and corruption cases na handang tumulong sa iyo. Makipag-ugnayan sa amin sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito para sa karagdagang impormasyon.

---

Source: Supreme Court E-Library
This page was dynamically generated
by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)