Ipinasiya ng Korte Suprema na kung ang isang pribadong indibidwal ay kusang-loob na nagbenta ng kanyang lupa sa gobyerno, hindi siya awtomatikong may karapatan sa interes maliban na lamang kung ito ay napagkasunduan sa kontrata. Ang desisyong ito ay nagbibigay linaw sa pagkakaiba ng pagkuha ng gobyerno ng lupa sa pamamagitan ng eminent domain (sapilitang pagbili) at sa pamamagitan ng kusang-loob na pagbebenta. Sa kusang-loob na pagbebenta, ang mga partido ay may kalayaang magtakda ng mga kondisyon, kabilang na ang pagbabayad ng interes. Kaya’t mahalaga na ang lahat ng napagkasunduan, lalo na ang tungkol sa interes, ay malinaw na nakasaad sa kasulatan ng pagbebenta upang maiwasan ang hindi pagkakaunawaan.

Lupa na Ginagamit na, Babayaran Pa Ba ang Interes?

Noong 1957, kinuha ng Department of Public Works and Highways (DPWH) ang lupa ng Jose Gamir-Consuelo Diaz Heirs Association, Inc. (respondent) para sa Sta. Ana Avenue sa Davao City. Makalipas ang halos 50 taon, noong 2005, pormal na binili ng DPWH ang lupa sa halagang P275,099.24. Ngunit naghain ng reklamo ang respondent, humihiling ng interes mula 1957 dahil hindi sila nabayaran ng tama noong una. Ang tanong: May karapatan ba sila sa interes kahit wala itong nakasulat sa Deed of Absolute Sale?

Sa ilalim ng ating Saligang Batas, ang eminent domain ay ang karapatan ng gobyerno na kumuha ng pribadong ari-arian para sa gamit pampubliko, basta’t mayroong just compensation o tamang kabayaran. Ang just compensation ay hindi lamang tumutukoy sa halaga ng lupa, kundi pati na rin sa napapanahong pagbabayad. Kung hindi agad nabayaran, hindi maituturing na “just” o makatarungan ang kabayaran. Kaya naman, sa mga kaso ng expropriation o sapilitang pagbili, karaniwang binabayaran ang interes upang mabayaran ang may-ari para sa kita na sana ay nakuha niya kung nabayaran siya agad.

Gayunpaman, iba ang sitwasyon kung ang pagkuha ng lupa ay sa pamamagitan ng kusang-loob na pagbebenta. Sa kasong ito, mayroong kontrata sa pagitan ng nagbebenta at ng gobyerno. Tulad ng binigyang diin sa kaso ng Republic v. Roque, Jr., ang pagbili ng gobyerno ng lupa sa pamamagitan ng negotiated sale transaction ay iba sa expropriation. Sa negotiated sale, malayang mapag-uusapan ng mga partido ang mga tuntunin at kundisyon ng pagbebenta.

Dito pumapasok ang Parol Evidence Rule. Ayon sa panuntunang ito, kapag ang isang kasunduan ay nakasulat, ito na ang dapat sundin. Hindi maaaring magdagdag o magbawas sa mga nakasaad sa kasulatan sa pamamagitan ng mga patotoo o iba pang ebidensya, maliban na lamang kung mayroong ambiguity o kalabuan, pagkakamali, o kung hindi nasasaad sa kasulatan ang tunay na intensyon ng mga partido. Ibig sabihin, kung walang nakasulat tungkol sa pagbabayad ng interes sa Deed of Absolute Sale, hindi na maaaring humingi ng interes maliban na lang kung napatunayan na mayroong pagkakamali o hindi sinasadya sa kasulatan.

Sa kasong ito, walang nakasaad sa Deed of Absolute Sale tungkol sa pagbabayad ng interes. Hindi rin naman sinabi ng respondent na napilitan silang pumirma sa kasulatan o na hindi ito sumasalamin sa tunay nilang kasunduan. Kaya, ayon sa Korte Suprema, hindi sila maaaring humingi ng interes. Dapat sana ay tiniyak nilang nakasulat sa kasulatan ang tungkol sa interes bago sila pumirma. Ang kasunduan ay batas sa pagitan ng mga partido, at dapat itong sundin nang tapat.

Ang desisyong ito ay nagpapaalala sa atin na napakahalaga na basahin at unawain ang lahat ng mga kasulatan bago pumirma. Kung mayroon tayong inaasahan o hinihiling, dapat natin itong tiyaking nakasulat sa kasunduan. Sa kaso ng kusang-loob na pagbebenta ng lupa sa gobyerno, hindi awtomatikong kasama ang interes kung wala itong nakasaad sa kontrata.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung may karapatan ba ang nagbenta ng lupa sa gobyerno na humingi ng interes kahit wala itong nakasulat sa kasunduan.
Ano ang eminent domain?	Ito ang karapatan ng gobyerno na kumuha ng pribadong ari-arian para sa gamit pampubliko, basta’t mayroong tamang kabayaran.
Ano ang just compensation?	Ito ang tamang kabayaran para sa lupa na kinuha ng gobyerno, kabilang na ang napapanahong pagbabayad.
Ano ang Parol Evidence Rule?	Ito ang panuntunan na nagsasabing kapag ang isang kasunduan ay nakasulat, ito na ang dapat sundin at hindi na maaaring baguhin sa pamamagitan ng ibang ebidensya.
Kailan maaaring magdagdag o magbawas sa mga nakasaad sa kasulatan?	Kung mayroong kalabuan, pagkakamali, o kung hindi nasasaad sa kasulatan ang tunay na intensyon ng mga partido.
Ano ang negotiated sale transaction?	Ito ang kusang-loob na pagbebenta ng lupa kung saan malayang mapag-uusapan ng mga partido ang mga tuntunin at kundisyon.
Ano ang dapat gawin kung gusto kong humingi ng interes sa pagbebenta ng lupa sa gobyerno?	Tiyaking nakasulat ito sa kasunduan bago pumirma.
Ano ang kahalagahan ng pagbabasa at pag-unawa sa mga kasulatan bago pumirma?	Para matiyak na protektado ang iyong mga karapatan at maiwasan ang hindi pagkakaunawaan.

Ang desisyong ito ay nagbibigay diin sa kahalagahan ng malinaw na kasunduan sa pagitan ng mga partido sa pagbebenta ng lupa sa gobyerno. Sa pamamagitan ng pagtiyak na ang lahat ng mga tuntunin at kondisyon, kabilang ang pagbabayad ng interes, ay malinaw na nakasaad sa kontrata, maiiwasan ang mga hindi pagkakaunawaan at protektahan ang mga karapatan ng bawat partido.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: REPUBLIC OF THE PHILIPPINES vs. JOSE GAMIR-CONSUELO DIAZ HEIRS ASSOCIATION, INC., G.R. No. 218732, November 12, 2018