Kontrata Mo, Batas Mo: Pag-iwas sa Problema sa Utang at Mortgage sa Pilipinas

SPOUSES PIO DATO AND SONIA Y. SIA, PETITIONERS, VS. BANK OF THE PHILIPPINE ISLANDS, RESPONDENT. G.R. No. 181873, November 27, 2013

INTRODUKSYON

Naranasan mo na bang manghiram ng pera sa bangko para sa negosyo o pamilya? Marami sa atin ang dumadaan dito, umaasa sa pautang para matupad ang mga pangarap. Ngunit paano kung ang pangako na sinabi sa iyo ay iba sa nakasulat sa kontrata? Ito ang sentro ng kaso ng Spouses Sia laban sa Bank of the Philippine Islands (BPI). Ang kasong ito ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang malinaw at nakasulat na kasunduan, lalo na pagdating sa utang at mortgage. Nagsimula ang lahat nang ang mag-asawang Sia ay umutang sa BPI, umaasa sa pangako na ang kanilang pautang ay ia-endorso sa Industrial Guarantee and Loan Fund (IGLF) para sa mas mababang interes. Ngunit nang hindi ito nangyari, at kalaunan ay na-foreclose ang kanilang ari-arian, humantong ito sa mahabang labanan sa korte. Ang pangunahing tanong: Nagkaroon ba ng paglabag sa kontrata ang BPI, at tama ba ang ginawang foreclosure?

ANG LENTE NG BATAS

Sa usapin ng kontrata, laging nangunguna ang tinatawag na “parol evidence rule.” Ayon sa Section 7, Rule 130 ng Rules of Court, kapag ang kasunduan ay nakasulat na, ito ang siyang dapat sundin at walang ibang ebidensya na maaaring gamitin para baguhin o dagdagan ito. Ibig sabihin, kung may usapan kayo na hindi nakasulat sa kontrata, mahihirapan kang patunayan ito sa korte. Sinasabi sa batas na: “[w]hen the terms of an agreement have been reduced to writing[,] it is to be considered as containing all such terms and therefore, there can be between the parties and the successors in interest no evidence of the terms of the agreement other than the contents of the writing”. Halimbawa, kung nangako ang bangko na ibababa ang interes ng utang mo pero wala ito sa kontrata, hindi mo ito maaasahan.

Bukod dito, mahalagang maunawaan ang konsepto ng “credit line.” Ang credit line ay parang takdang halaga ng pautang na maaaring hiramin ng isang customer mula sa bangko. Hindi ito nangangahulugan na ibibigay agad sa iyo ang buong halaga. Sa halip, maaari kang humiram ng pera hanggang sa limitasyon na itinakda, at babayaran mo lamang ang halaga na iyong ginamit. Ang extrajudicial foreclosure naman ay isang proseso kung saan maaaring bawiin ng bangko ang ari-arian na ginawang security para sa utang kapag hindi nakabayad ang umutang. Ito ay pinahihintulutan sa ilalim ng Act 3135, basta’t nasunod ang mga legal na proseso, tulad ng tamang pag-anunsyo ng foreclosure sale.

ANG KWENTO NG KASO

Taong 1990, nang mag-apply ng pautang ang mag-asawang Spouses Sia sa BPI. Una, umutang sila ng P240,000, at sumunod ang P4 milyon, parehong secured ng mortgage sa kanilang lupa. Sabi nila, nangako ang BPI na ia-endorso ang kanilang pautang sa IGLF para mas bumaba ang interes. Bago pa man mag-mature ang mga unang utang, nag-apply ulit sila para sa mas malaking credit facility na P5.7 milyon, gamit pa rin ang parehong lupa at dagdag pang ibang ari-arian bilang collateral. Naka-avail sila ng P800,000 mula sa credit facility na ito. Ngunit, hindi nakabayad ang mag-asawa sa kanilang mga unang utang at interes. Paulit-ulit silang sinisingil ng BPI. Kahit binawi na ng BPI ang credit facility at ibinalik ang ibang collaterals para makabenta ang mag-asawa ng ari-arian at makabayad, hindi pa rin sila nakabayad.

Dahil dito, nag-foreclose ang BPI sa lupa na ginawang mortgage para sa unang dalawang utang. Nagulat ang mag-asawa nang matuklasan nila na sa dokumento ng cancellation ng mortgage para sa P5.7 milyon credit facility, nakasulat na parang nabayaran na nila ang P5.7 milyon. Inakala nila na dahil dito, bayad na rin ang lahat ng utang nila, kasama na ang unang dalawang utang. Nagdemanda sila sa korte, sinasabing ilegal ang foreclosure dahil dapat daw ay na-endorso sa IGLF ang kanilang utang, at bayad na raw sila dahil sa cancellation ng mortgage.

Sa Regional Trial Court (RTC), natalo ang mag-asawang Sia. Ayon sa RTC, walang ebidensya na nangako ang BPI na ia-endorso sa IGLF ang utang bilang kondisyon. Pinanigan din ng RTC ang BPI na hindi totoo ang claim ng mag-asawa na bayad na sila dahil sa cancellation ng mortgage. Umapela sila sa Court of Appeals (CA), ngunit muling natalo, bagamat binawi ang parusa ng compensatory at exemplary damages. Hindi pa rin sumuko ang mag-asawa, at umakyat sila sa Korte Suprema.

Sa Korte Suprema, muling kinatigan ang desisyon ng mas mababang korte. Ayon sa Korte Suprema, “The Court concurs with the CA and the RTC that BPI did not commit breach of contract against Spouses Sia.” Walang paglabag sa kontrata dahil walang nakasulat na kasunduan na dapat i-endorso ang utang sa IGLF. Dagdag pa, sinabi ng Korte Suprema na “It is a mistaken notion of [Spouses Sia] that the cancellation of Real Estate Mortgage presupposed an alleged payment made by a third person to [BPI] of the sum of P5.7 Million. There is no iota of evidence establishing any payment in the sum of P5.7 Million from [Spouses Sia] or from any third persons to [BPI] to settle any account of [Spouses Sia].” Hindi raw nangangahulugan ang cancellation ng mortgage sa credit facility na bayad na rin ang unang dalawang utang. Tama ang ginawang foreclosure ng BPI dahil hindi nakabayad ang mag-asawa sa kanilang mga utang.

PRAKTIKAL NA ARAL

Ang kasong ito ay nagbibigay ng mahalagang aral, lalo na sa mga umuutang at nagpapautang. Para sa mga umuutang, laging tandaan: “Ang hindi nakasulat, hindi nangyari.” Kung may pangako ang bangko o lending company, siguraduhing nakasulat ito sa kontrata. Basahing mabuti ang kontrata bago pumirma. Kung may hindi maintindihan, magtanong at humingi ng legal na payo. Huwag umasa sa mga pangako na verbal lamang. I-manage nang maayos ang inyong mga utang at bayaran ito sa takdang panahon para maiwasan ang foreclosure.

Para naman sa mga nagpapautang, siguraduhing malinaw at kumpleto ang inyong mga kontrata. I-document ang lahat ng usapan at pangako. Sundin ang legal na proseso sa pagpapautang at foreclosure. Maging transparent at makipag-ugnayan nang maayos sa mga borrowers.

Mga Pangunahing Aral:

• Kahalagahan ng Nakasulat na Kontrata: Ang anumang usapan o pangako ay dapat nakasulat sa kontrata para ito ay mapatunayan at mapanindigan sa korte.
• Parol Evidence Rule: Kung may nakasulat na kontrata, ito ang mananaig. Hindi maaaring gamitin ang verbal na usapan para baguhin ito.
• Responsibilidad sa Utang: Obligasyon ng umutang na bayaran ang kanyang utang ayon sa terms ng kontrata. Ang hindi pagbabayad ay maaaring humantong sa foreclosure.
• Credit Line vs. Loan: Ang credit line ay limitasyon lamang ng pautang, hindi agad-agad na ibinibigay ang buong halaga.
• Extrajudicial Foreclosure: Legal na paraan para bawiin ang ari-arian kapag hindi nakabayad sa utang na secured ng mortgage, basta’t nasunod ang proseso.

MGA KARANIWANG TANONG (FAQ)

Tanong: Ano ang ibig sabihin ng “parol evidence rule”?
Sagot: Ito ay batas na nagsasabing kung may nakasulat na kontrata, ito ang dapat sundin. Hindi maaaring gamitin ang ibang ebidensya, tulad ng verbal na usapan, para baguhin o dagdagan ang nakasulat na kontrata.

Tanong: Nangangahulugan ba na hindi na balido ang verbal agreement?
Sagot: Hindi naman. Balido pa rin ang verbal agreement, ngunit mahirap itong patunayan sa korte kung may nakasulat na kontrata na salungat dito. Mas mainam na lahat ng mahahalagang kasunduan ay nakasulat.

Tanong: Ano ang extrajudicial foreclosure?
Sagot: Ito ay paraan ng bangko o nagpapautang na bawiin ang ari-arian na ginawang security para sa utang nang hindi na dumadaan sa korte. Basta’t nasunod ang proseso sa ilalim ng Act 3135, legal ito.

Tanong: Paano maiiwasan ang foreclosure?
Sagot: Bayaran ang utang sa takdang panahon. Kung nahihirapan magbayad, makipag-usap agad sa bangko para maghanap ng solusyon, tulad ng restructuring ng loan.

Tanong: Ano ang dapat kong gawin bago pumirma sa kontrata ng utang o mortgage?
Sagot: Basahing mabuti ang kontrata. Siguraduhing naiintindihan mo ang lahat ng terms and conditions. Magtanong kung may hindi malinaw. Kung kinakailangan, humingi ng legal na payo bago pumirma.

Tanong: May laban pa ba ako kung na-foreclose na ang ari-arian ko?
Sagot: Oo, mayroon pa ring legal na remedyo. Maaaring kumonsulta sa abogado para malaman kung may basehan para i-question ang foreclosure, o kung may paraan pa para ma-redeem ang ari-arian.

Eksperto ang ASG Law sa mga usapin tungkol sa kontrata, utang, at mortgage. Kung may katanungan ka o nangangailangan ng legal na payo, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Para sa konsultasyon, maaari kang mag-email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming contact page dito.