Ipinagtibay ng Korte Suprema na ang pagbabantay at pagsubaybay ng mga awtoridad sa mga miyembro ng pamilya ng isang pinaghihinalaang rebelde ay isang paglabag sa kanilang karapatan sa privacy at seguridad. Ang desisyon na ito ay nagbibigay proteksyon sa mga indibidwal laban sa panghihimasok ng estado sa kanilang buhay, lalo na kung ito ay batay lamang sa kanilang relasyon sa isang taong pinaghihinalaan. Ipinapakita nito ang kahalagahan ng pagbalanse sa pagitan ng tungkulin ng estado na mapanatili ang seguridad at ang mga karapatan ng mga mamamayan na protektahan ang kanilang privacy at kalayaan.

Panghihimasok ng Estado: Nasaan ang Hangganan sa Karapatan sa Privacy?

Ang kaso ay nagsimula sa petisyon para sa Writ of Amparo na inihain ni Vivian A. Sanchez matapos niyang mapansin na siya at ang kanyang mga anak ay binabantayan ng mga pulis dahil sa kanyang yumaong asawa na pinaghihinalaang miyembro ng New People’s Army (NPA). Ayon kay Sanchez, ang pagsubaybay na ito ay nagdulot ng takot at pangamba sa kanilang seguridad. Ang pangunahing legal na tanong dito ay kung ang pagsubaybay ng estado sa isang indibidwal, batay lamang sa relasyon nito sa isang pinaghihinalaang rebelde, ay isang paglabag sa kanilang karapatan sa privacy at seguridad.

Sa paglutas ng kaso, idiniin ng Korte Suprema na ang karapatan sa privacy ay isang pundamental na karapatan na protektado ng Konstitusyon. Binigyang-diin na hindi maaaring basta-basta isantabi ang karapatang ito dahil lamang sa relasyon ng isang indibidwal sa isang “person of interest.” Ayon sa Korte, ang pagsubaybay kay Sanchez at sa kanyang mga anak ay isang paglabag sa kanilang karapatan sa privacy at isang abuso sa awtoridad ng mga awtoridad. Para sa Korte, kahit may mandato ang mga awtoridad na mag-imbestiga, dapat itong balansehin sa pundamental na karapatan ng mga mamamayan. Ayon sa Korte Suprema:

Hindi maaaring basta-basta isantabi ang karapatan sa privacy ng isang indibidwal dahil lamang sa kanilang relasyon sa isang “person of interest.”

Sinabi pa ng Korte na mayroong spousal at filial privilege na nagpoprotekta kay Sanchez at sa kanyang mga anak laban sa mga katanungan tungkol sa mga aktibidad ng kanyang asawa. Ang mga pribilehiyong ito ay naglalayong protektahan ang relasyon ng pamilya at pigilan ang mga awtoridad na gamitin ang mga miyembro ng pamilya bilang mga saksi laban sa kanilang mga mahal sa buhay. Idinagdag pa ng Korte na dapat magsagawa ng pormal na imbestigasyon sa halip na palihim na pagsubaybay kung nais talagang imbestigahan ang petisyuner. Para sa Korte:

Kahit ang palihim na pagsubaybay sa petisyuner at kanyang pamilya ay isang abuso sa awtoridad ng Philippine National Police. Kung gusto ng mga respondent na kapanayamin ang petisyuner at kanyang mga anak, dapat nilang gawin ito nang pormal.

Hindi rin tinanggap ng Korte Suprema ang argumento ng mga awtoridad na ang kaso ay hindi sakop ng Writ of Amparo dahil hindi ito nauugnay sa extrajudicial killings o enforced disappearances. Ipinaliwanag ng Korte na ang Writ of Amparo ay hindi lamang limitado sa mga ganitong kaso, kundi sumasaklaw din sa mga paglabag sa karapatan sa buhay, kalayaan, at seguridad. Ang pinagtibay ng korte ay:

Sa pagtukoy kung mayroong substantial evidence upang suportahan ang petisyon para sa writ of amparo, dapat ding kilalanin ng mga hukom ang iba’t ibang dinamika ng kapangyarihan na umiiral kapag tinasa kung mayroong aktwal o hinaharap na banta sa buhay, seguridad, o kalayaan ng petisyuner.

Bilang resulta, ipinag-utos ng Korte Suprema ang pagpapalabas ng Permanent Protection Order na nagbabawal sa mga miyembro ng Philippine National Police na subaybayan o bantayan si Vivian A. Sanchez at ang kanyang mga anak. Ipinagdiinan rin ng Korte ang responsibilidad ng mga awtoridad na protektahan ang mga karapatan ng mga mamamayan at magsagawa ng mga imbestigasyon alinsunod sa mga itinakdang pamamaraan. Binigyang diin ng hukuman ang masusing pagsusuri ng mga hukuman sa mga dinamika ng kapangyarihan sa pagitan ng mga pulis at mga sibilyan.

Ano ang Writ of Amparo?	Ang Writ of Amparo ay isang legal na remedyo na naglalayong protektahan ang karapatan sa buhay, kalayaan, at seguridad ng isang indibidwal laban sa unlawful na pagkilos o pagpapabaya ng isang opisyal ng gobyerno o pribadong indibidwal.
Sino ang maaaring maghain ng Writ of Amparo?	Sinumang tao na ang karapatan sa buhay, kalayaan, at seguridad ay nilabag o nanganganib na malabag ay maaaring maghain ng Writ of Amparo.
Ano ang substantial evidence na kinakailangan para sa Writ of Amparo?	Kailangan ng substantial evidence, na tumutukoy sa relevant na ebidensya na maaaring tanggapin ng isang makatuwirang isip upang suportahan ang isang konklusyon.
Ano ang spousal privilege?	Ito ay isang legal na proteksyon na nagbabawal sa isang asawa na tumestigo laban sa kanyang kabiyak nang walang pahintulot ng huli. Layunin nitong protektahan ang privacy ng komunikasyon sa loob ng kasal.
Sakop ba ng Writ of Amparo ang lahat ng uri ng pagbabanta?	Hindi, ang Writ of Amparo ay karaniwang ginagamit sa mga kaso ng extrajudicial killings at enforced disappearances, o mga banta nito. Ngunit, maari rin itong gamitin sa iba pang mga paglabag sa karapatan sa buhay, kalayaan at seguridad.
Ano ang layunin ng Permanent Protection Order na ipinalabas ng Korte Suprema?	Ang Permanent Protection Order ay nagbabawal sa mga miyembro ng Philippine National Police na subaybayan o bantayan si Vivian A. Sanchez at ang kanyang mga anak upang protektahan sila mula sa anumang banta sa kanilang seguridad.
Ano ang papel ng power dynamics sa mga kaso ng Writ of Amparo?	Mahalagang isaalang-alang ang power dynamics, tulad ng relasyon sa pagitan ng law enforcer at sibilyan, upang matukoy kung mayroong aktwal o potensyal na banta sa buhay, seguridad, o kalayaan ng petisyuner.
Maari bang gamitin ang marital privilege sa mga imbestigasyon ng pulisya?	Hindi, ang marital privilege ay kadalasang ginagamit sa mga judicial proceedings.

Ang kasong ito ay nagpapaalala sa mga awtoridad na dapat nilang igalang ang mga karapatan ng mga mamamayan, kahit na sa gitna ng kanilang pagsisikap na mapanatili ang seguridad ng bansa. Ang pagbabantay at pagsubaybay na walang sapat na basehan ay maaaring magdulot ng takot at pangamba, at ito ay isang paglabag sa karapatan ng isang tao na mamuhay nang malaya at ligtas. Itinatampok ng kaso ang pangangailangan para sa masusing pagtimbang ng mga korte sa mga implikasyon ng kapangyarihan sa mga relasyon upang maiwasan ang pagtanggi ng proteksyon sa mga nangangailangan nito.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: IN THE MATTER OF PETITION FOR WRIT OF AMPARO OF VIVIAN A. SANCHEZ. VIVIAN A. SANCHEZ, PETITIONER, VS. PSUPT. MARC ANTHONY D. DARROCA, CHIEF OF POLICE, SAN JOSE MUNICIPAL POLICE STATION; PSSUPT. LEO IRWIN D. AGPANGAN, PROVINCIAL DIRECTOR, PNP-ANTIQUE; PCSUPT. JOHN C. BULALACAO, REGIONAL DIRECTOR, PNP-REGION VI, AND MEMBERS OF THE PNP UNDER THEIR AUTHORITY, RESPONDENTS., G.R. No. 242257, June 15, 2021