Nilinaw ng Korte Suprema na ang mga usapin hinggil sa paglabag sa karapatan ng mga Katutubo (IPRA) na may kaugnayan sa pinsala sa kapaligiran ay dapat ding dinggin ng mga regular na korte na itinalaga bilang environmental courts. Hindi lamang NCIP ang may hurisdiksyon, lalo na kung ang isa sa mga partido ay hindi kabilang sa mga Katutubo. Ang desisyong ito ay nagbibigay proteksyon sa mga Katutubo at nagpapanatili sa pangangalaga ng kapaligiran, sa pamamagitan ng pagtiyak na ang kanilang mga karaingan ay maririnig sa tamang forum.

Pagprotekta sa Lupaing Ninuno: Kailan Dapat Dumulog sa Korte at Hindi sa NCIP?

Ang kasong ito ay nagmula sa isang reklamo na inihain ng mga tagapagmana ni Tunged, mga miyembro ng tribong Ibaloi, laban sa Sta. Lucia Realty at Baguio Properties, Inc. Ayon sa mga tagapagmana, sinira ng mga aktibidad ng mga respondent ang kanilang ancestral land, na lumabag sa IPRA, PD 1586, at ang Environmental Compliance Certificate (ECC) na ibinigay sa mga ito. Ibinasura ng Regional Trial Court (RTC) ang kaso dahil sa kawalan ng hurisdiksyon, sa paniniwalang ang NCIP ang may eksklusibong hurisdiksyon sa mga usapin na may kinalaman sa karapatan ng mga Katutubo sa kanilang ancestral domain.

Dito nabuo ang katanungan: Tama ba ang ginawang pagbasura ng RTC sa kaso? Sa madaling salita, dapat bang sa NCIP o sa korte dumulog ang mga Katutubo kung ang usapin ay may kinalaman sa kanilang ancestral land at mga environmental concerns?

Ayon sa Korte Suprema, hindi tama ang pagbasura ng RTC sa kaso. Ang jurisdiction over the subject matter ay nakabatay sa mga alegasyon sa reklamo. Ayon sa Section 66 ng IPRA, ang NCIP ay may hurisdiksyon lamang sa mga pagtatalo sa pagitan ng mga miyembro ng parehong tribo. Ito ay isinasaad sa:

Sec. 66. Jurisdiction of the NCIP. – The NCIP, through its regional offices, shall have jurisdiction over all claims and disputes involving rights of ICCs/IPs; Provided, however, That no such dispute shall be brought to the NCIP unless the parties have exhausted all remedies provided under their customary laws.

Dagdag pa rito, binigyang diin ng Korte na kung ang isa sa mga partido ay hindi miyembro ng isang Katutubong Grupo (ICC/IP), ang kaso ay dapat isampa sa regular na korte. Mahalaga ito upang masiguro ang due process at fairness para sa lahat ng partido. Sa kasong ito, dahil ang mga respondent ay hindi mga miyembro ng Ibaloi, ang NCIP ay walang hurisdiksyon.

Ngunit bakit ang RTC ang may hurisdiksyon? Sabi ng Korte, kung ang kaso ay may kaugnayan sa paglabag sa mga environmental laws, ang RTC na itinalaga bilang environmental court ay may hurisdiksyon. Sa ilalim ng Administrative Order No. 23-2008, ang mga special environmental courts ay may kapangyarihang dinggin ang mga kasong may kinalaman sa paglabag sa environmental laws, katulad ng PD 1586.

Base sa mga alegasyon sa reklamo, ang mga tagapagmana ni Tunged ay nag-akusa sa mga respondent ng paglabag sa kanilang karapatan sa ancestral land, pagkasira ng kapaligiran, at hindi pagsunod sa ECC. Kung kaya’t sinabi ng Korte na ang usapin ay sakop ng hurisdiksyon ng RTC na nakatalaga bilang environmental court. Kaya naman binigyang diin ng Korte na:

Kung ang kaso ay hindi isang environmental complaint, ang presiding judge ay dapat i-refer ito sa executive judge para sa re-raffle sa regular court.

Ang Korte Suprema ay nagbigay diin din na ang usapin ay hindi lamang tungkol sa pagmamay-ari ng lupa, kundi pati na rin sa mga environmental rights ng mga Katutubo. Kaya naman kahit na may nakabinbing petisyon para sa CALT sa NCIP, hindi nangangahulugan na walang hurisdiksyon ang korte.

Building on this principle, the Court further emphasized that even if it were to assume that the case did not fall squarely within the jurisdiction of the environmental court, the outright dismissal was still improper. Section 3, Rule 2 of A.M. No. 09-6-8-SC explicitly dictates that if the complaint is not an environmental complaint, the presiding judge should refer it to the executive judge for re-raffle to the regular court.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung aling korte ang may hurisdiksyon sa usapin ng paglabag sa karapatan ng mga Katutubo (IPRA) na may kaugnayan sa pinsala sa kapaligiran.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa hurisdiksyon ng NCIP?	May hurisdiksyon lamang ang NCIP kung ang mga partido ay parehong miyembro ng parehong Katutubong Grupo (ICC/IP).
Kailan naman may hurisdiksyon ang RTC na itinalaga bilang environmental court?	Kung ang kaso ay may kinalaman sa paglabag sa environmental laws, tulad ng PD 1586.
Bakit mahalaga ang desisyong ito?	Upang protektahan ang karapatan ng mga Katutubo at pangalagaan ang kapaligiran sa pamamagitan ng pagtiyak na ang kanilang mga karaingan ay naririnig sa tamang forum.
Ano ang CALT?	Certificate of Ancestral Land Title, isang dokumento na nagpapatunay sa karapatan ng mga Katutubo sa kanilang ancestral land.
Ano ang ECC?	Environmental Compliance Certificate, isang dokumento na nagpapatunay na ang isang proyekto ay sumusunod sa mga environmental regulations.
Ano ang PD 1586?	Presidential Decree 1586, nagtatakda ng Environmental Impact Statement System.
Paano nakakaapekto ang desisyon na ito sa mga Katutubo?	Tinitiyak nito na ang kanilang mga karaingan ay maririnig sa tamang korte, lalo na kung may kinalaman sa environmental issues.

Ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagbibigay linaw sa usapin ng hurisdiksyon sa mga kasong may kinalaman sa karapatan ng mga Katutubo at pangangalaga ng kapaligiran. Ito ay nagpapakita ng pagpapahalaga sa karapatan ng mga Katutubo at ang pangangailangan na protektahan ang ating kalikasan.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Heirs of Tunged vs. Sta. Lucia Realty, G.R. No. 231737, March 06, 2018