Plebisito: Kailangan Ba sa Pagbaba ng Antas ng Lungsod?

G.R. No. 133064, September 16, 1999

Ang pagbabago ng estado ng isang lokal na pamahalaan ay hindi basta-basta. Ang desisyong ito ay may malaking epekto sa buhay ng mga mamamayan. Kaya naman, mahalagang malaman kung kailan kailangan ang kanilang pagsang-ayon sa pamamagitan ng isang plebisito. Ang kasong ito ay tumatalakay sa isyu kung kinakailangan ba ang plebisito sa pagbaba ng antas ng isang lungsod.

INTRODUKSYON

Ipagpalagay natin na ang iyong lungsod ay naging maunlad at may sariling kita. Ngunit bigla itong ibinaba sa mas mababang antas, kaya’t muli itong sasailalim sa pangangasiwa ng probinsya. Magiging katanggap-tanggap ba ito sa iyo? Ito ang sentrong isyu sa kasong Miranda vs. Aguirre. Dito, kinuwestiyon ang legalidad ng Republic Act No. 8528 na nagpababa sa antas ng Santiago City, Isabela mula independent component city patungong component city. Ang pangunahing argumento ay hindi ito dumaan sa plebisito.

ANG LEGAL NA KONTEKSTO

Ayon sa Seksyon 10, Artikulo X ng 1987 Konstitusyon, kailangan ang plebisito kapag may pagbabago sa mga lokal na pamahalaan. Basahin natin ang eksaktong teksto:

“Walang lalawigan, lungsod, munisipalidad, o barangay ang maaaring likhain, hatiin, pagsamahin, buwagin, o ang hangganan nito’y baguhin nang malaki maliban sa ayon sa mga pamantayang itinatag sa kodigo ng pamahalaang lokal at napagtibay sa pamamagitan ng mayorya ng mga boto sa isang plebisito sa mga yunit pampulitika na direktang apektado.”

Ang Local Government Code (Republic Act No. 7160) ay naglalaman din ng parehong probisyon. Kaya ang tanong, ang pagbaba ba ng antas ng Santiago City ay maituturing na isa sa mga pagbabagong ito? Mahalagang maunawaan na ang layunin ng plebisito ay protektahan ang karapatan ng mga mamamayan na magpasya sa mga bagay na direktang nakaaapekto sa kanila.

PAGSUSURI NG KASO

Narito ang mga pangyayari sa kaso:

• Noong 1994, ang Santiago ay ginawang independent component city sa pamamagitan ng Republic Act No. 7720. Ito ay inaprubahan sa isang plebisito.
• Noong 1998, ipinasa ang Republic Act No. 8528 na nagpababa sa antas nito bilang simpleng component city. Hindi ito dumaan sa plebisito.
• Kinuwestiyon ng mga petisyuner, na mga opisyal at residente ng Santiago City, ang legalidad ng R.A. 8528.
• Ayon sa kanila, labag ito sa Konstitusyon dahil hindi ito isinailalim sa plebisito.

Nagdesisyon ang Korte Suprema na pabor sa mga petisyuner. Ayon sa Korte, ang pagbaba ng antas ng Santiago City ay may malaking epekto sa mga karapatan ng mga mamamayan. Narito ang sipi mula sa desisyon:

“A close analysis of the said constitutional provision will reveal that the creation, division, merger, abolition or substantial alteration of boundaries of local government units involve a common denominator – – – material change in the political and economic rights of the local government units directly affected as well as the people therein.”

Dagdag pa ng Korte:

“The changes that will result from the downgrading of the city of Santiago from an independent component city to a component city are many and cannot be characterized as insubstantial. For one, the independence of the city as a political unit will be diminished.”

Ibig sabihin, hindi maaaring basta-basta na lamang alisin ang mga karapatan at pribilehiyong natatamasa ng isang lokal na pamahalaan nang walang pahintulot ng mga mamamayan.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ang desisyong ito ay nagpapakita na hindi maaaring balewalain ang karapatan ng mga mamamayan na magpasya sa mga bagay na direktang nakaaapekto sa kanilang buhay. Ang plebisito ay isang mahalagang mekanismo upang maprotektahan ang kanilang interes. Ito ay may malaking epekto sa mga katulad na kaso sa hinaharap.

Mga Pangunahing Aral:

• Kailangan ang plebisito kapag may malaking pagbabago sa mga karapatan ng mga mamamayan sa isang lokal na pamahalaan.
• Hindi maaaring basta-basta na lamang alisin ang mga pribilehiyong natatamasa ng isang lokal na pamahalaan.
• Ang Konstitusyon ay nagbibigay proteksyon sa karapatan ng mga mamamayan na magpasya sa mga bagay na nakaaapekto sa kanila.

MGA KARANIWANG TANONG

Tanong: Kailan ba talaga kailangan ang plebisito?
Sagot: Kailangan ang plebisito kapag may likhaing bagong lokal na pamahalaan, hahatiin, pagsasamahin, bubuwagin, o babaguhin ang hangganan nito nang malaki.

Tanong: Ano ang pagkakaiba ng independent component city sa simpleng component city?
Sagot: Sa independent component city, hindi nakakaboto ang mga residente sa mga opisyal ng probinsya. Sa component city, nakakaboto sila.

Tanong: Paano kung hindi dumaan sa plebisito ang pagbabago?
Sagot: Maaaring kuwestiyunin sa Korte Suprema ang legalidad ng pagbabago.

Tanong: Ano ang papel ng Local Government Code?
Sagot: Ito ang batas na nagtatakda ng mga pamantayan at proseso sa paglikha, paghati, pagsasama, pagbuwag, o pagbabago ng mga lokal na pamahalaan.

Tanong: Bakit mahalaga ang plebisito?
Sagot: Mahalaga ito upang maprotektahan ang karapatan ng mga mamamayan na magpasya sa mga bagay na direktang nakaaapekto sa kanila.

Ang ASG Law ay eksperto sa mga usaping may kinalaman sa batas lokal at karapatan ng mga mamamayan. Kung mayroon kayong katanungan o nangangailangan ng legal na konsultasyon, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Para sa inyong mga katanungan, maaari kayong magpadala ng email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming opisina. Mag-book ng appointment here.