Sa desisyon na ito, idiniin ng Korte Suprema na hindi maaaring gamitin ng isang negosyante ang korte upang kwestyunin ang bisa ng permit na ipinagkaloob sa isang organisasyon ng mga katutubo. Ito ay dahil walang direktang interes ang negosyante sa permit mismo, kahit na apektado ang kanyang negosyo. Ang desisyon na ito ay nagpapakita kung paano pinoprotektahan ng batas ang mga karapatan ng mga katutubo at kung paano dapat idaan sa tamang proseso ang pagkuwestyon sa mga permit na ibinigay sa kanila.

Saan Nagtatagpo ang Almaciga, Permit, at Katutubong Karapatan: Isang Kwento ng Palawan

Ang kasong ito ay nag-ugat sa Palawan, kung saan ang Pinagtibukan It Pala’wan, Inc. (PINPAL), isang organisasyon ng mga katutubong Pala’wan, ay may permit na gumamit ng mga likas na yaman sa kanilang ancestral domain, partikular ang almaciga resin. Si Danny Erong, isang tribal chieftain, ay nagreklamo na ang permit ng PINPAL ay ibinigay nang walang tamang proseso at pinipilit siyang magbenta lamang ng resin kay Anita Santos, na lumilikha umano ng monopolyo. Kinuwestyon ni Santos ang mga aksyon ng National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) na nagpahirap sa kanyang negosyo dahil sa reklamo ni Erong.

Ang pangunahing isyu sa kaso ay kung may karapatan si Santos na kwestyunin ang mga utos ng NCIP at kung may hurisdiksyon ang Korte Suprema na dinggin ang usapin. Ayon sa Korte Suprema, hindi nakasunod si Santos sa doctrine of hierarchy of courts, na nagsasaad na dapat unang idulog ang mga kaso sa mas mababang korte bago dumiretso sa Korte Suprema. Bukod dito, natuklasan ng Korte na walang legal standing si Santos upang ipagtanggol ang bisa ng permit ng PINPAL dahil hindi siya direktang apektado nito.

Idinagdag pa ng Korte Suprema na upang magkaroon ng legal standing, dapat ipakita ng nagrereklamo na siya ay nasaktan o nanganganib na masaktan nang direkta dahil sa aksyon na kinuwestyon. Sa kaso ni Santos, ang kanyang interes ay hindi direktang nagmumula sa permit ng PINPAL kundi sa kanyang relasyon bilang eksklusibong buyer. Kaya naman, wala siyang karapatan na humingi ng injunctive relief laban sa mga proceedings tungkol sa bisa ng permit.

Binigyang-diin din ng Korte na ang NCIP ay may mandato na protektahan ang mga karapatan ng mga katutubo, at may hurisdiksyon ito sa mga usapin na may kinalaman sa ancestral domain. Ayon sa Section 66 ng Republic Act No. 8371 (Indigenous Peoples’ Rights Act of 1997):

SECTION 66. Jurisdiction of the NCIP. — The NCIP, through its regional offices, shall have jurisdiction over all claims and disputes involving rights of ICCs/IPs: Provided, however, That no such dispute shall be brought to the NCIP unless the parties have exhausted all remedies provided under their customary laws. For this purpose, a certification shall be issued by the Council of Elders/Leaders who participated in the attempt to settle the dispute that the same has not been resolved, which certification shall be a condition precedent to the filing of a petition with the NCIP.

Gayunpaman, nilinaw ng Korte na hindi awtomatiko ang hurisdiksyon ng NCIP sa lahat ng usapin na kinasasangkutan ng mga katutubo. Sa kasong Unduran v. Aberasturi, sinabi ng Korte na ang hurisdiksyon ng NCIP ay limitado lamang sa mga kaso sa pagitan ng mga partido na kabilang sa parehong katutubong komunidad. Dahil hindi kabilang si Santos sa katutubong komunidad ni Erong at PINPAL, hindi siya maaaring dumulog sa NCIP.

Sa kabila nito, dapat pa rin umanong i-dismiss ang petisyon ni Santos dahil sa paglabag sa doctrine of hierarchy of courts. Ayon sa Korte, ang direktang pagdulog sa Korte Suprema ay pinapayagan lamang kung may mga katanungan ng batas na kailangang resolbahin. Hindi dapat basta-basta binabalewala ang hierarchy of courts dahil nililimitahan nito ang workload ng Korte Suprema upang makapag-focus ito sa mga mas mahahalagang isyu.

Inulit din ng Korte Suprema na dapat iwasan ang paglutas sa konstitusyonalidad ng isang batas kung ang kaso ay maaaring mapagdesisyunan sa ibang mga batayan. Dahil sa kawalan ng legal standing ni Santos at paglabag sa doctrine of hierarchy of courts, hindi na kailangang talakayin ang konstitusyonalidad ng Republic Act No. 8371.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung may legal standing si Anita Santos na kwestyunin ang bisa ng permit ng PINPAL at kung dapat bang dinggin ng Korte Suprema ang kaso.
Ano ang legal standing?	Ang legal standing ay ang karapatan ng isang partido na magsampa ng kaso sa korte. Kailangan nilang ipakita na sila ay direktang nasaktan o nanganganib na masaktan dahil sa aksyon na kinuwestyon.
Ano ang doctrine of hierarchy of courts?	Ito ay ang prinsipyo na nagsasaad na dapat unahin ang pagdulog sa mas mababang korte bago dumiretso sa mas mataas na korte, tulad ng Korte Suprema.
Bakit hindi nagkaroon ng legal standing si Santos?	Dahil ang kanyang interes ay hindi direktang nagmumula sa permit ng PINPAL kundi sa kanyang relasyon bilang buyer. Wala siyang direktang karapatan na naapektuhan ng bisa ng permit.
Ano ang NCIP?	Ang NCIP o National Commission on Indigenous Peoples ay ang ahensya ng gobyerno na may mandato na protektahan ang mga karapatan ng mga katutubo.
Ano ang Republic Act No. 8371?	Ito ay ang Indigenous Peoples’ Rights Act of 1997, na naglalayong protektahan at itaguyod ang mga karapatan ng mga katutubo sa Pilipinas.
Ano ang kahalagahan ng Free and Prior Informed Consent (FPIC)?	Ang FPIC ay ang karapatan ng mga katutubo na malayang makapagpahayag ng kanilang opinyon at makapagdesisyon tungkol sa mga proyekto na makakaapekto sa kanila. Mahalaga ito upang matiyak na hindi nalalabag ang kanilang karapatan.
Maaari bang magdesisyon ang Korte Suprema tungkol sa konstitusyonalidad ng batas?	Oo, ngunit iniiwasan itong gawin kung may iba pang mga batayan upang pagdesisyunan ang kaso. Sa kasong ito, hindi na kailangang talakayin ang konstitusyonalidad ng R.A. No. 8371.

Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagrespeto sa mga karapatan ng mga katutubo at ang tamang proseso sa pagkuwestyon ng mga permit na ipinagkaloob sa kanila. Ipinapakita rin nito ang limitasyon ng mga karapatan ng mga negosyante na makialam sa mga usaping may kinalaman sa mga ancestral domain.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: ANITA SANTOS VS. ATTY. KISSACK B. GABAEN, G.R. No. 195638, March 22, 2022