Mana sa Negosyo ng Pamilya: Ano ang Dapat Malaman Tungkol sa Hatiang Mana Kapag May Korporasyon?
G.R. No. 187843, June 09, 2014
Ang usapin ng mana ay madalas na komplikado, lalo na kung sangkot ang negosyo ng pamilya na naka-rehistro bilang korporasyon. Marami ang nagtatanong kung kasama ba ang ari-arian ng korporasyon sa mamanahin, o kung limitado lamang ito sa shares of stock. Nililinaw ng kasong ito ng Korte Suprema ang importanteng prinsipyong ito sa batas ng mana sa Pilipinas.
INTRODUKSYON
Isipin ang isang pamilya na nagtayo ng negosyo ilang dekada na ang nakalipas. Sa paglipas ng panahon, lumago ang negosyo at naging korporasyon. Nang pumanaw ang mga magulang na nagtatag nito, lumitaw ang tanong: paano hahatiin ang mana, lalo na’t malaki ang bahagi ng yaman ay nasa korporasyon? Ito ang sentro ng kaso ng Capitol Sawmill Corporation and Columbia Wood Industries Corporation v. Concepcion Chua Gaw. Ang kasong ito ay nagbibigay linaw kung paano dapat isaalang-alang ang mga korporasyon sa proseso ng paghahati ng mana.
ANG KONTEKSTONG LEGAL: MANA, KORPORASYON, AT DEMURRER TO EVIDENCE
Upang lubos na maintindihan ang kasong ito, mahalagang maunawaan ang ilang konsepto sa batas. Una, ang mana. Ayon sa Civil Code ng Pilipinas, ang mana ay ang paglipat ng ari-arian, karapatan, at obligasyon ng isang tao sa kanyang mga tagapagmana pagkatapos ng kanyang kamatayan. Kasama sa mamanahin hindi lamang ang mga personal na ari-arian kundi pati na rin ang kanyang mga shares of stock sa isang korporasyon.
Pangalawa, ang korporasyon. Ang korporasyon ay isang hiwalay na legal na persona mula sa mga taong nagmamay-ari nito. Ibig sabihin, ang ari-arian ng korporasyon ay hindi direktang ari-arian ng mga shareholders. Gayunpaman, ang shares of stock na pagmamay-ari ng isang indibidwal sa korporasyon ay bahagi ng kanyang ari-arian at maaaring mamanahin.
Pangatlo, ang Demurrer to Evidence. Ito ay isang mosyon na isinusumite ng defendant pagkatapos magpresenta ng ebidensya ang plaintiff sa korte. Hinihiling nito sa korte na ibasura ang kaso dahil, kahit tanggapin pa na totoo ang lahat ng ebidensya ng plaintiff, hindi pa rin sapat ito upang mapanigan sila. Sa madaling salita, sinasabi ng defendant na kahit ano pang ebidensya ang ipakita ng plaintiff, wala silang basehan para manalo sa kaso.
Sa kasong ito, ginamit ng mga petitioners (Capitol Sawmill at Columbia Wood) ang demurrer to evidence para ipabasura ang kaso, dahil naniniwala silang hindi dapat isama ang ari-arian ng korporasyon sa mana ng mga yumaong magulang ng respondents (Chua Gaw).
Ayon sa Section 1, Rule 33 ng Rules of Court:
“SECTION 1. Demurrer to evidence. — After the plaintiff has completed the presentation of his evidence, the defendant may move for dismissal on the ground that upon the facts and the law the plaintiff has shown no right to relief.”
Ito ang batayan ng demurrer to evidence na isinampa ng petitioners.
PAGSUSURI NG KASO: ANG LABANAN SA KORTE
Nagsimula ang kaso nang magsampa ng reklamo ang mga respondents (mga anak ng yumaong Chua Chin at Chan Chi) laban sa kanilang mga kapatid at sa mga korporasyon (Capitol Sawmill at Columbia Wood). Hinihingi nila na matukoy ang kanilang mga parte sa mana ng kanilang mga magulang at mahati ito. Iginiit nila na ang buong negosyo ng Capitol Sawmill at Columbia Wood ay pag-aari ng kanilang mga magulang, kaya dapat itong isama sa mana.
Nag-demur to evidence ang mga korporasyon, sinasabing walang basehan ang kaso dahil hindi raw dapat isama ang ari-arian ng korporasyon sa mana. Binanggit nila ang kasong Lim v. Court of Appeals, kung saan sinasabi na hindi maaaring isama ang ari-arian ng korporasyon sa estate ng isang namatay.
Ngunit hindi pumayag ang trial court at ang Court of Appeals. Sinabi nila na iba ang kasong ito sa Lim case. Ang kasong Lim ay tungkol sa intestate probate proceedings, samantalang ang kasong ito ay para sa partition ng mana. Higit pa rito, binanggit nila ang naunang kaso, Chua Suy Phen v. Concepcion Chua Gaw, kung saan kinilala na ng Korte Suprema ang karapatan ng mga respondents na magmana at makibahagi sa pagmamay-ari ng mga korporasyon.
Hindi rin nakumbinsi ang Korte Suprema sa argumento ng mga petitioners. Ayon sa Korte, ang demurrer to evidence ay dapat lamang ibigay kung talagang walang basehan ang kaso ng plaintiff. Sa kasong ito, sapat ang alegasyon at ebidensya ng respondents na sila ay may karapatang magmana sa shares of stock ng kanilang mga magulang sa mga korporasyon. Hindi pa panahon para pag-usapan kung kasama ba mismo ang ari-arian ng korporasyon sa mana. Ang mahalaga ay matukoy muna ang karapatan ng mga tagapagmana sa shares of stock.
Binigyang-diin ng Korte Suprema na:
“Petitioners are pushing the case too far ahead of its limits. They are themselves determining that the issue is whether the properties of the corporation can be included in the inventory of the estate of the decedent when the only question to be resolved in a demurrer to evidence is whether based on the evidence, respondents, as already well put in the prior Chua Suy Phen case, have a right to share in the ownership of the corporation. The question of whether the properties of the corporation can be included in the inventory of the estate will be threshed out and resolved during trial.”
Ibig sabihin, maaga pa para sabihin kung kasama ang ari-arian ng korporasyon. Ang unang hakbang ay patunayan kung may karapatan ba ang mga respondents sa mana, partikular sa shares of stock sa korporasyon.
Dahil dito, ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon ng Capitol Sawmill at Columbia Wood at inutusan ang trial court na ipagpatuloy ang pagdinig ng kaso.
PRAKTICAL IMPLICATIONS: ANO ANG MAAARING MATUTUNAN?
Ang kasong ito ay nagtuturo ng ilang importanteng aral, lalo na para sa mga pamilyang may negosyong korporasyon.
- Ang shares of stock sa korporasyon ay mamanahin. Kahit hiwalay na legal entity ang korporasyon, ang shares of stock na pagmamay-ari ng isang tao ay bahagi ng kanyang mana. Kaya, kung ang isang yumao ay may shares sa isang korporasyon, ito ay dapat isama sa paghahati ng mana.
- Hindi pa huli ang lahat para itama ang proseso ng paghahati. Pinapakita ng kasong ito na kahit matagal na ang proseso ng paghahati, maaari pa ring magsampa ng kaso sa korte para itama ito, lalo na kung may mga tagapagmanang hindi nabigyan ng kanilang parte.
- Ang Demurrer to Evidence ay hindi shortcut para manalo agad. Ang demurrer to evidence ay epektibo lamang kung talagang walang basehan ang kaso ng plaintiff. Hindi ito dapat gamitin para takasan ang paglilitis kung mayroon namang isyu na kailangang patunayan sa korte.
MGA KARANIWANG TANONG (FREQUENTLY ASKED QUESTIONS)
Tanong 1: Kung ang negosyo ng pamilya ay korporasyon, kasama ba ang mga building at lupa ng korporasyon sa mamanahin?
Sagot: Hindi direktang mamanahin ang mga ari-arian ng korporasyon. Ngunit ang shares of stock sa korporasyon na pagmamay-ari ng yumao ay mamanahin. Sa pamamagitan ng pagmamana ng shares, ang mga tagapagmana ay nagiging shareholders at may karapatan sa bahagi ng korporasyon, ngunit hindi direktang nagmamay-ari ng mga ari-arian nito.
Tanong 2: Paano kung ayaw ng ibang tagapagmana na isama ang korporasyon sa hatiang mana?
Sagot: Maaaring magsampa ng kaso sa korte para pilitin silang isama ang shares of stock sa hatiang mana. Tulad ng sa kasong ito, kinilala ng korte ang karapatan ng mga tagapagmana na makibahagi sa mana, kahit na ito ay nasa anyo ng shares of stock sa korporasyon.
Tanong 3: Ano ang Demurrer to Evidence at paano ito ginagamit?
Sagot: Ang Demurrer to Evidence ay isang mosyon na isinusumite ng defendant pagkatapos magpresenta ng ebidensya ang plaintiff. Sinasabi nito sa korte na kahit tanggapin pa ang lahat ng ebidensya ng plaintiff, hindi pa rin sapat para manalo sila sa kaso. Ginagamit ito para ibasura agad ang kaso kung walang basehan.
Tanong 4: Ano ang dapat gawin kung hindi malinaw ang proseso ng paghahati ng mana sa negosyo ng pamilya?
Sagot: Kumunsulta agad sa abogado. Mahalaga ang legal na payo para masigurong tama ang proseso ng paghahati at maiwasan ang mga problema sa hinaharap.
Tanong 5: Mayroon bang paraan para maiwasan ang ganitong problema sa mana sa negosyo ng pamilya?
Sagot: Oo. Ang paggawa ng maayos na will o testamento ay makakatulong nang malaki. Maaari ring magtatag ng family corporation na may malinaw na plano sa succession para sa negosyo.
May katanungan pa ba tungkol sa mana at korporasyon? Ang ASG Law ay eksperto sa mga usapin ng mana at estate planning. Huwag mag-atubiling kumonsulta sa amin para sa legal na payo na akma sa inyong sitwasyon. Makipag-ugnayan dito o mag-email sa hello@asglawpartners.com.
Source: Supreme Court E-Library
This page was dynamically generated
by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)
Mag-iwan ng Tugon