Huwag Magpabola: Forum Shopping at Paggastos ng Pondo ng Gobyerno

G.R. No. 202651, August 28, 2013

INTRODUKSYON

Naranasan mo na bang manalo sa korte ngunit tila walang katapusan ang paghihintay para sa katarungan? Ito ang realidad na kinaharap ni Lucena B. Rallos sa kasong ito laban sa City of Cebu. Matapos ang ilang taon ng labanan sa korte tungkol sa lupang kinuha ng siyudad para sa kalsada noong 1963, nakamit ng mga tagapagmana ni Fr. Rallos ang tagumpay. Ngunit, sa halip na makamit ang nararapat na kabayaran, naharap sila sa isa pang laban: ang pagpapatupad ng desisyon ng korte. Ang kasong ito ay nagpapakita kung paano ang tinatawag na “forum shopping” at ang mga legal na proseso sa paggastos ng pondo ng gobyerno ay maaaring maging hadlang sa mabilis na pagkamit ng hustisya, lalo na kapag ang kalaban ay ang mismong estado.

Sa sentro ng kaso ay ang pagkuwestiyon ni Lucena Rallos sa mga opisyal ng Cebu City dahil sa diumano’y pagpigil sa pagpapatupad ng mga pinal at executory na desisyon ng Korte Suprema. Nagmula ito sa kaso ng expropriation kung saan inutusan ang City of Cebu na magbayad ng “just compensation” para sa lupang kinuha nito. Ngunit, sa halip na sumunod, naghain ang siyudad ng iba’t ibang mosyon at petisyon, na ayon kay Rallos, ay pawang para lamang maantala ang pagbabayad. Ang isyu: nagkasala ba ang City of Cebu at ang mga opisyal nito ng indirect contempt sa pamamagitan ng kanilang mga aksyon?

KONTEKSTONG LEGAL: FORUM SHOPPING AT PAGGASTOS NG PONDO NG GOBYERNO

Ang “forum shopping” ay isang bawal na taktika sa legal na mundo. Ito ay ang paulit-ulit na paghahain ng parehong kaso o mga kasong may halos parehong isyu sa iba’t ibang korte, umaasa na makahanap ng hukumang papabor sa kanila. Para itong pagsusugal sa iba’t ibang casino, umaasang mananalo sa isa kahit natalo na sa iba. Ayon sa Korte Suprema, ang forum shopping ay nagaganap kapag mayroong “litis pendentia” o “res judicata.”

Ang “Litis pendentia” ay nangangahulugan na may kasalukuyang nakabinbing kaso sa pagitan ng parehong partido, para sa parehong layunin, at ang mga isyu ay halos magkapareho. Ang “Res judicata” naman ay tumutukoy sa sitwasyon kung saan ang isang isyu ay napagdesisyunan na ng korte, at hindi na maaaring litisin muli sa ibang kaso. Ang layunin ng pagbabawal sa forum shopping ay upang maiwasan ang magkasalungat na desisyon mula sa iba’t ibang korte at pangalagaan ang maayos na sistema ng hustisya.

Bukod sa forum shopping, mahalagang maunawaan ang mga panuntunan sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Hindi basta-basta makakakuha ng pera mula sa kaban ng bayan. May mga prosesong dapat sundin upang matiyak na ang paggastos ay naaayon sa batas at para maiwasan ang korapsyon.

Ayon sa Presidential Decree No. 1445, o ang “Government Auditing Code of the Philippines,” at Section 305(a) ng Local Government Code, “No money shall be paid out of any public treasury or depository except in pursuance of an appropriations ordinance or law.” Ibig sabihin, kailangan munang mayroong aprubadong ordinansa o batas na naglalaan ng pondo para sa isang partikular na gastusin bago ito maisagawa. Ito ay upang masiguro na ang bawat sentimo ng pondo ng gobyerno ay may pahintulot at gamitin sa nararapat na paraan.

Dagdag pa rito, ayon sa Administrative Circular No. 10-2000 ng Korte Suprema, ang pagpapatupad ng mga desisyon ng korte laban sa gobyerno na may kinalaman sa pera ay dapat dumaan sa Commission on Audit (COA). Kinakailangan munang i-file ang claim sa COA para ma-audit at ma-settle bago ito bayaran. Ito ay alinsunod sa kapangyarihan ng COA na siyasatin ang lahat ng gastusin ng gobyerno.

PAGHIMAY SA KASO: RALLOS v. CITY OF CEBU

Ang kaso ay nagsimula noong 1997 nang maghain ang mga tagapagmana ni Fr. Rallos ng reklamo laban sa City of Cebu sa Regional Trial Court (RTC). Humingi sila ng “just compensation” para sa dalawang lote na kinuha ng siyudad noong 1963 para sa kalsada. Ayon sa kanila, ginamit ng siyudad ang lupa nang walang pormal na expropriation proceedings at walang pahintulot.

Noong 2000, nagdesisyon ang RTC pabor sa mga tagapagmana ni Fr. Rallos at inutusan ang City of Cebu na magbayad ng “just compensation.” Hindi sumang-ayon ang siyudad at umapela sa Court of Appeals (CA). Ngunit, ibinasura ng CA ang apela dahil sa teknikalidad – mali umano ang paraan ng pag-apela ng siyudad.

Hindi rin nagtagumpay ang siyudad sa Korte Suprema nang iakyat nila ang kaso. Dahil dito, naging pinal at executory ang desisyon ng RTC na nag-uutos sa pagbabayad ng “just compensation.” Nagmosyon ang mga tagapagmana ni Fr. Rallos para sa execution ng desisyon. Naglabas ang RTC ng writ of execution, ngunit naghain ang City of Cebu ng iba’t ibang mosyon upang pigilan ito.

Kabilang sa mga aksyon ng City of Cebu ang pagtuklas umano ng isang “Convenio” noong 1940 kung saan sinasabing ipinangako ng mga ninuno ng mga tagapagmana ni Fr. Rallos na idodonasyon ang lupa sa siyudad. Ngunit, hindi ito kinatigan ng korte dahil matagal na itong alam at hindi maituturing na bagong tuklas na ebidensya.

Dahil sa tila walang katapusang pagpigil ng City of Cebu sa pagbabayad, naghain si Lucena Rallos ng petisyon para sa indirect contempt laban sa mga opisyal ng siyudad. Ayon sa kanya, ang mga aksyon ng mga respondents ay sinasadya upang hindi maipatupad ang pinal na desisyon ng korte.

Sa Korte Suprema, ibinasura ang petisyon ni Rallos. Una, natuklasan ng korte na nag-forum shopping si Rallos. Ilan sa mga petisyon para sa contempt na inihain ni Rallos sa iba’t ibang korte ay may parehong isyu at partido sa kasong ito sa Korte Suprema. “Forum shopping exists when the elements of litis pendentia are present… such that any judgment that may be rendered in the pending case, regardless of which party is successful, would amount to res judicata in the other case.” Dahil dito, sinampahan si Rallos ng parusa ng dismissal ng lahat ng kanyang petisyon dahil sa paglalaro sa sistema ng hustisya.

Pangalawa, kahit hindi isaalang-alang ang forum shopping, ibinasura pa rin ng Korte Suprema ang petisyon dahil hindi pa nasusunod ang mga legal na proseso sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Binigyang-diin ng korte na kahit pinal na ang desisyon na nag-uutos sa pagbabayad, kailangan pa ring sundin ang mga panuntunan sa appropriation ordinance at COA approval. “Even though the rule as to immunity of a state from suit is relaxed, the power of the courts ends when the judgment is rendered… and execution cannot issue on a judgment against the state.” Hangga’t walang appropriation ordinance at COA approval, hindi maaaring pilitin ang gobyerno na magbayad.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON: ANO ANG ARAL MULA SA KASONG RALLOS?

Ang kasong Rallos v. City of Cebu ay nagtuturo ng ilang mahahalagang aral, lalo na para sa mga nakikipaglaban sa gobyerno para sa kanilang karapatan:

• Iwasan ang Forum Shopping: Huwag subukan na maghanap ng mas pabor na korte sa pamamagitan ng paghahain ng parehong kaso sa iba’t ibang hukuman. Ito ay bawal at maaaring magresulta sa dismissal ng lahat ng kaso mo. Magtiwala sa sistema ng hustisya at sundin ang tamang proseso sa iisang korte lamang.
• Sundin ang Proseso sa Pagpapatupad ng Desisyon Laban sa Gobyerno: Ang pagpanalo sa kaso laban sa gobyerno ay simula pa lamang. Kailangan pa ring sundin ang mga panuntunan sa paggastos ng pondo ng gobyerno, kabilang ang pagkuha ng appropriation ordinance at pag-file ng claim sa COA. Ang pagiging pinal ng desisyon ng korte ay hindi awtomatikong nangangahulugan ng agarang pagbabayad.
• Maging Matiyaga at Maalam: Ang pakikipaglaban sa gobyerno ay maaaring maging mahaba at komplikado. Kailangan ang pasensya, tiyaga, at kaalaman sa mga legal na proseso. Kumonsulta sa abogado na eksperto sa mga kasong laban sa gobyerno upang masigurong tama ang mga hakbang na iyong ginagawa.

MGA KARANIWANG TANONG (FAQs)

Tanong 1: Ano ang ibig sabihin ng “just compensation” sa kaso ng expropriation?
Sagot: Ang “just compensation” ay ang makatarungang kabayaran na dapat ibigay sa may-ari ng lupang kinuha ng gobyerno para sa pampublikong gamit. Ito ay dapat katumbas ng tunay na halaga ng lupa sa panahon na ito ay kinuha.

Tanong 2: Bakit kailangan pa ng appropriation ordinance para makabayad ang gobyerno kahit may pinal na desisyon na ng korte?
Sagot: Dahil ito ay alinsunod sa batas na nagtatakda na walang pondo ng gobyerno ang maaaring gastusin kung walang appropriation ordinance o batas na nagpapahintulot dito. Ito ay upang maprotektahan ang pondo ng bayan at masiguro na ang paggastos ay may pahintulot at naaayon sa batas.

Tanong 3: Ano ang papel ng COA sa pagpapatupad ng desisyon ng korte laban sa gobyerno?
Sagot: Ang COA ang may kapangyarihang mag-audit at mag-settle ng mga claims laban sa gobyerno. Kailangan munang dumaan sa COA ang claim para ma-verify at maaprubahan bago ito bayaran, kahit may pinal na desisyon na ng korte.

Tanong 4: Ano ang mangyayari kung hindi sumunod ang gobyerno sa pinal na desisyon ng korte?
Sagot: Maaaring maghain ng motion for execution sa korte upang pilitin ang gobyerno na sumunod. Ngunit, tulad ng ipinakita sa kasong Rallos, kailangan pa ring sundin ang mga proseso sa paggastos ng pondo ng gobyerno. Ang contempt of court ay maaaring ikonsidera kung may sadyang pagsuway sa desisyon, ngunit ito ay may sariling proseso at hindi awtomatikong magreresulta sa agarang pagbabayad.

Tanong 5: Ano ang dapat gawin kung nanalo sa kaso laban sa gobyerno ngunit hindi pa rin nakakabayad?
Sagot: Kumonsulta agad sa abogado na eksperto sa mga kasong ganito. Siguraduhing nasusunod ang lahat ng legal na proseso, kabilang ang pagkuha ng appropriation ordinance at pag-file ng claim sa COA. Maging matiyaga at handang harapin ang posibleng mahabang proseso.

Eksperto ang ASG Law sa mga usaping may kinalaman sa gobyerno at pagpapatupad ng mga desisyon ng korte. Kung ikaw ay nahaharap sa katulad na sitwasyon, huwag mag-atubiling kumonsulta sa amin. Makipag-ugnayan sa amin sa pamamagitan ng email o pindutin dito para sa aming contact information. Handa kaming tumulong sa iyo upang makamit ang nararapat na hustisya.

---

Source: Supreme Court E-Library
This page was dynamically generated
by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)