Hindi Sapat ang Hinala: Bakit Kailangan ang Matibay na Ebidensya sa Pagbawi ng ‘Ill-Gotten Wealth’

G.R. No. 180418, August 28, 2013

Naranasan mo na bang mapagbintangan nang walang sapat na basehan? Sa mundo ng batas, lalo na pagdating sa usapin ng nakaw na yaman o ill-gotten wealth, hindi sapat ang hinala o suspetsa. Kailangan ng matibay na ebidensya upang mapatunayan na ang isang yaman ay ilegal na nakuha at dapat ibalik sa taumbayan. Ito ang sentro ng kaso ng Republic of the Philippines v. Luz Reyes-Bakunawa, kung saan tinalakay ng Korte Suprema ang bigat ng ebidensya na kinakailangan upang mapatunayang nakaw ang yaman at ang kahalagahan ng pagpapakita ng koneksyon sa dating Pangulong Marcos para sa mga kasong ganito.

Ang Batas at ang Konsepto ng ‘Ill-Gotten Wealth’

Upang lubos na maunawaan ang kasong ito, mahalagang balikan ang legal na konteksto ng ill-gotten wealth sa Pilipinas. Pagkatapos ng EDSA Revolution noong 1986, itinatag ang Presidential Commission on Good Government (PCGG) sa pamamagitan ng Executive Order No. 1. Ang pangunahing layunin nito ay mabawi ang yaman na sinasabing ilegal na naipon ni dating Pangulong Ferdinand Marcos, kanyang pamilya, at mga kaalyado.

Ayon sa Executive Order No. 2, ang ill-gotten wealth ay tumutukoy sa mga yaman na nakuha sa pamamagitan ng “improper or illegal use of or the conversion of funds belonging to the Government… or by taking undue advantage of their official position, authority, relationship, connection or influence to unjustly enrich themselves at the expense and to the grave damage and prejudice of the Filipino people.” Sa madaling salita, hindi lahat ng yaman na hawak ng mga Marcos at kanilang kaalyado ay otomatikong masasabing ill-gotten wealth. Kailangan patunayan na ito ay nagmula sa kaban ng bayan o nakuha sa pamamagitan ng pag-abuso sa kapangyarihan.

Binigyang-diin din ng Korte Suprema sa iba’t ibang kaso, tulad ng Bataan Shipyard & Engineering Co., Inc. v. Presidential Commission on Good Government (BASECO), na ang ill-gotten wealth ay kinakailangang “originated from the government itself” at nakuha sa “illegal means.” Hindi sapat na basta ka empleyado o opisyal ng gobyerno noong panahon ni Marcos upang masabing kaalyado ka niya sa pagkamal ng nakaw na yaman. Kinakailangan ng prima facie na pagpapakita na ang isang indibidwal ay ilegal na nagpayaman dahil sa kanyang “close association or relation” kay Marcos.

Mahalaga ring tandaan na sa mga kasong sibil na tulad nito, ang quantum of proof o bigat ng ebidensya na kinakailangan ay preponderance of evidence lamang. Ibig sabihin, mas nakakakumbinsi ang ebidensya ng isang panig kaysa sa kabila. Hindi kailangang beyond reasonable doubt tulad sa mga kasong kriminal. Gayunpaman, kahit preponderance of evidence lamang ang kailangan, dapat pa rin itong sapat at matibay upang mapatunayan ang alegasyon.

Ang Kwento ng Kaso: Republic v. Bakunawa

Sa kaso ng Republic v. Bakunawa, kinasuhan ng gobyerno sina Luz Reyes-Bakunawa, kanyang pamilya, at ang mga Marcoses ng reconveyance, reversion, accounting, restitution, and damages. Alegasyon ng gobyerno na si Luz Bakunawa, na dating Social Secretary ni Imelda Marcos, ay ilegal na nagpayaman sa pamamagitan ng paggamit ng kanyang posisyon at koneksyon sa mga Marcoses.

Sinasabi ng gobyerno na ang mga Bakunawa ay nagtayo ng mga korporasyon, nakakuha ng mga kontrata sa gobyerno nang walang bidding, ilegal na nakakuha ng mga baka mula sa programa ng gobyerno, umangkin ng mangrove areas, at ilegal na nag-import ng mga heavy equipment nang hindi nagbabayad ng buwis. Hiling ng gobyerno na ibalik sa estado ang lahat ng yaman na ito at magbayad ng danyos.

Itinanggi naman ng mga Bakunawa ang mga alegasyon. Sinabi nila na si Luz Bakunawa ay empleyado lamang sa opisina ng Social Secretary, hindi mismo ang Social Secretary. Iginiit din nila na ang kanilang mga yaman ay legal na nakuha mula sa kanilang negosyo at walang koneksyon sa mga Marcoses. Inamin nila na mayroon silang mga korporasyon at kontrata sa gobyerno, ngunit iginiit nilang lahat ito ay legal at walang anomalya.

Sa Sandiganbayan, pagkatapos magprisinta ng ebidensya ang gobyerno, nag-motion to dismiss ang mga Bakunawa dahil umano sa kakulangan ng ebidensya. Pinagbigyan ito ng Sandiganbayan at ibinasura ang kaso. Ayon sa Sandiganbayan, hindi napatunayan ng gobyerno ang “link” o koneksyon ng mga Bakunawa sa mga Marcoses at kung paano nila ginamit ang koneksyon na ito upang ilegal na magpayaman.

Hindi sumang-ayon ang gobyerno sa desisyon ng Sandiganbayan kaya umakyat sila sa Korte Suprema. Inihain nila ang mga sumusunod na isyu:

• Mali umano ang Sandiganbayan sa pagbasura ng kaso dahil preponderance of evidence lamang ang kailangan, hindi beyond reasonable doubt.
• Napatunayan umano ng gobyerno ang koneksyon ng mga Bakunawa sa mga Marcoses.
• Napatunayan umano ng gobyerno na ang yaman ng mga Bakunawa ay grossly and manifestly disproportionate sa kanilang legal na kita dahil sa kanilang posisyon sa gobyerno at koneksyon sa mga Marcoses.

Desisyon ng Korte Suprema: Ebidensya Pa Rin ang Susi

Pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng Sandiganbayan at ibinasura ang apela ng gobyerno. Ayon sa Korte Suprema, tama ang Sandiganbayan na kahit preponderance of evidence lamang ang kailangan, hindi pa rin nakapagprisinta ang gobyerno ng sapat na ebidensya upang mapatunayan ang kanilang kaso.

Binigyang-diin ng Korte Suprema ang kahulugan ng ill-gotten wealth at kung sino ang mga itinuturing na “close associates” ni Marcos. Ayon sa Korte, hindi sapat na basta empleyado ka ni Marcos. Kailangan patunayan na ikaw ay “close associate” na katulad ng “immediate family member, relative, and close associate, or to that of a close relative, business associate, dummy, agent, or nominee.” At kailangan din patunayan na ang yaman na sinasabing ill-gotten ay nagmula talaga sa gobyerno o nakuha sa ilegal na paraan dahil sa koneksyon kay Marcos.

Sa kasong ito, kinilala ng Korte Suprema na nakapagpakita nga ang gobyerno ng ebidensya na si Luz Bakunawa ay nagtrabaho sa Malacañang at may mga negosyo ang mga Bakunawa. Ngunit, “did not establish her having a close relationship with the Marcoses, or her having abused her position or employment in order to amass the assets subject of this case.” Hindi rin napatunayan na ang mga Bakunawa ay “close associate or subordinate of the Marcoses” sa legal na kahulugan nito.

Dagdag pa ng Korte Suprema, kahit pa may mga alegasyon ng land-grabbing at maanomalyang kontrata sa konstruksyon, hindi napatunayan ng gobyerno na ang mga ito ay direktang resulta ng paggamit ng impluwensya ni Luz Bakunawa dahil sa kanyang koneksyon sa mga Marcoses. “Assumptions will not do to obtain judgment against the defendants Bakunawa.” Hindi sapat ang hinala o suspetsa. Kailangan ng konkretong ebidensya.

Sa madaling salita, nabigo ang gobyerno na mapatunayan sa pamamagitan ng preponderance of evidence na ang yaman ng mga Bakunawa ay ill-gotten wealth. Kaya naman, ibinasura ng Korte Suprema ang kanilang apela.

Praktikal na Aral Mula sa Kaso

Ang kasong Republic v. Bakunawa ay nagbibigay ng mahalagang aral, lalo na pagdating sa usapin ng ill-gotten wealth at mga kasong sibil laban sa gobyerno.

Para sa Gobyerno: Hindi sapat ang maghain lamang ng kaso batay sa hinala o suspetsa. Kailangan ng masusing imbestigasyon at pangangalap ng matibay na ebidensya upang mapatunayan ang alegasyon ng ill-gotten wealth. Mahalaga ring patunayan ang “close association” ng akusado sa mga Marcoses at kung paano ginamit ang koneksyon na ito upang ilegal na magpayaman.

Para sa mga Indibidwal at Negosyo: Ang kasong ito ay nagpapakita na mahalaga ang maayos na dokumentasyon at pagpapakita ng legal na pinagmulan ng yaman. Kung ikaw ay nahaharap sa mga alegasyon ng ilegal na pagpayaman, mahalagang magkaroon ng abogado at magprisinta ng ebidensya na magpapatunay na ang iyong yaman ay legal na nakuha.

Mga Pangunahing Aral:

• Ebidensya ang Susi: Sa mga kaso ng ill-gotten wealth, kailangan ng matibay na ebidensya upang mapatunayan ang ilegal na pinagmulan ng yaman at ang koneksyon sa mga Marcoses. Hindi sapat ang hinala o suspetsa.
• Depinisyon ng ‘Close Associate’: Hindi lahat ng nagtrabaho sa gobyerno noong panahon ni Marcos ay otomatikong masasabing “close associate.” Kailangan patunayan ang malapit na relasyon at paggamit nito sa ilegal na pagpayaman.
• Preponderance of Evidence: Sa mga kasong sibil tulad nito, preponderance of evidence ang quantum of proof. Ngunit, kahit mas mababa ito kaysa sa beyond reasonable doubt, kailangan pa rin ng sapat at matibay na ebidensya.
• Due Process: Mahalaga ang due process. Hindi dapat maging “mindless” o mapang-api ang paghabol sa ill-gotten wealth. Kailangan sundin ang tamang proseso at magprisinta ng sapat na ebidensya.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

Tanong 1: Ano ang ibig sabihin ng ‘ill-gotten wealth’?

Sagot: Ang ill-gotten wealth ay tumutukoy sa yaman na ilegal na nakuha mula sa kaban ng bayan o sa pamamagitan ng pag-abuso sa posisyon sa gobyerno, lalo na noong panahon ng rehimeng Marcos.

Tanong 2: Ano ang PCGG at ano ang ginagawa nito?

Sagot: Ang Presidential Commission on Good Government (PCGG) ay ahensya ng gobyerno na itinatag upang mabawi ang ill-gotten wealth ng mga Marcoses at kanilang mga kaalyado.

Tanong 3: Ano ang ‘preponderance of evidence’?

Sagot: Ito ang bigat ng ebidensya na kinakailangan sa mga kasong sibil. Ibig sabihin, mas nakakakumbinsi ang ebidensya ng isang panig kaysa sa kabila, kahit hindi 100% sigurado.

Tanong 4: Paano mapapatunayan na ang isang yaman ay ‘ill-gotten wealth’?

Sagot: Kailangan magprisinta ng ebidensya na nagpapakita na ang yaman ay nagmula sa gobyerno o nakuha sa ilegal na paraan, at may koneksyon ang nagmamay-ari nito sa mga Marcoses.

Tanong 5: Kung ako ay pinagbibintangan ng ‘ill-gotten wealth’, ano ang dapat kong gawin?

Sagot: Kumunsulta agad sa abogado. Mahalaga ang legal na representasyon upang ipagtanggol ang iyong karapatan at magprisinta ng ebidensya na magpapatunay na ang iyong yaman ay legal na nakuha.

Nahaharap ka ba sa mga legal na usapin patungkol sa ari-arian o ill-gotten wealth? Ang ASG Law ay may mga eksperto na handang tumulong sa iyo. Para sa konsultasyon, maaari kang mag-email sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito.