Pagkilos ng Co-Owner: Kailan Ito Maaaring Gawin Nang Walang Pahintulot ng Iba?

A.C. No. 13550, October 04, 2023

Naranasan mo na bang magmana ng ari-arian kasama ang iyong mga kapatid o kamag-anak? Madalas, hindi maiiwasan ang hindi pagkakasundo kung paano hahawakan o pamamahalaan ang mga ari-ariang ito. Ang kasong ito ay nagtuturo sa atin ng mahalagang aral tungkol sa karapatan ng isang co-owner na kumilos para sa kapakinabangan ng lahat, kahit walang pahintulot ng iba pang co-owners.

INTRODUKSYON

Sa maraming pamilyang Pilipino, karaniwan na ang mga ari-arian ay ipinapamana sa maraming tagapagmana. Ito ay maaaring magdulot ng komplikasyon, lalo na kung hindi magkasundo ang mga tagapagmana sa kung paano hahawakan ang mga ari-arian. Ang kaso ni Ariel Conducto Castillo laban kay Atty. Restituto S. Mendoza ay nagpapakita ng isang sitwasyon kung saan ang isang tagapagmana ay kumilos upang protektahan ang interes ng kanilang minanang ari-arian, kahit na hindi sumasang-ayon ang iba pang tagapagmana. Ang pangunahing tanong dito ay: Maaari bang kumilos ang isang co-owner nang mag-isa para sa kapakinabangan ng lahat?

LEGAL NA KONTEKSTO

Ang batas na namamahala sa co-ownership ay matatagpuan sa Civil Code of the Philippines. Ayon sa Article 487, “Anyone of the co-owners may bring an action in ejectment.” Ito ay nangangahulugan na ang isang co-owner ay may karapatang magsampa ng kaso para mabawi ang pagmamay-ari ng ari-arian. Bukod pa rito, ang Article 486 ay nagsasaad na “Each co-owner may use the thing owned in common, provided he does so in accordance with the purpose for which it is intended and in such a way as not to injure the interest of his co-owners.”

Sa madaling salita, ang isang co-owner ay may karapatang gamitin ang ari-arian, basta’t hindi ito nakakasama sa interes ng iba pang co-owners. Ang konsepto ng co-ownership ay nagbibigay-daan sa bawat co-owner na magkaroon ng bahagi sa buong ari-arian. Bawat isa sa kanila ay may karapatan sa buong ari-arian, ngunit limitado lamang sa kanyang parte. Ang desisyon sa kasong Quijano v. Atty. Amante, 745 Phil. 40, 49 (2014) ay nagpapatibay na ang mga tagapagmana ay nagmamay-ari ng ari-arian sa paraang co-ownership, at ang bawat isa ay may karapatan sa kabuuan nito.

PAGSUSURI NG KASO

Nagsimula ang kaso nang maghain si Ariel Conducto Castillo ng reklamo laban kay Atty. Restituto S. Mendoza dahil sa umano’y panloloko at paglabag sa Code of Professional Responsibility (CPR). Ayon kay Castillo, niloko siya ni Mendoza para pumirma sa isang Extra-Judicial Settlement of Estate with Waiver of Claims (EJS with Waiver). Bukod pa rito, nagpadala umano si Mendoza ng demand letter sa bumibili ng isang ari-arian nang walang pahintulot ni Castillo.

Sa kanyang depensa, sinabi ni Mendoza na siya ay kumilos bilang abogado ni Annelyn Castillo-Wico at Arman Castillo sa pag-settle ng estate ni Lagrimas Conducto Castillo. Ayon kay Mendoza, ang pagpapadala niya ng demand letter ay para protektahan ang interes ng estate ni Lagrimas.

Narito ang mga mahahalagang punto ng kaso:

• Nagsampa si Castillo ng reklamo dahil sa umano’y panloloko ni Mendoza.
• Depensa ni Mendoza, kumilos siya para protektahan ang interes ng estate.
• Ang Integrated Bar of the Philippines (IBP) ay nagrekomenda na suspindihin si Mendoza sa loob ng limang taon.
• Binago ng IBP Board of Governors (BOG) ang rekomendasyon at ibinaba sa isang taon ang suspensyon.

Ayon sa Korte Suprema, “The Court finds that the demand letter by itself does not show respondent’s intention to deceive or misrepresent his authority nor completely disregard the established procedures for the settlement of estate.” Idinagdag pa ng Korte Suprema na, “Respondent was simply being zealous in protecting his clients’ cause.”

Sa huli, ibinasura ng Korte Suprema ang reklamo laban kay Atty. Mendoza. Ayon sa Korte, ang pagpapadala ni Mendoza ng demand letter ay hindi nagpapakita ng intensyon na manloko o magsinungaling. Sa halip, ito ay nagpapakita lamang ng kanyang pagsisikap na protektahan ang interes ng kanyang mga kliyente.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ang desisyon na ito ay nagbibigay-linaw sa karapatan ng isang co-owner na kumilos para sa kapakinabangan ng lahat. Ipinapakita nito na ang isang co-owner ay maaaring gumawa ng mga hakbang upang protektahan ang minanang ari-arian, kahit na hindi sumasang-ayon ang iba pang co-owners. Gayunpaman, mahalaga na ang mga aksyon na ito ay ginagawa nang may mabuting intensyon at para sa kapakinabangan ng lahat.

Mahahalagang Aral:

• Ang isang co-owner ay maaaring kumilos para sa kapakinabangan ng lahat, kahit walang pahintulot ng iba.
• Mahalaga na ang mga aksyon na ito ay ginagawa nang may mabuting intensyon.
• Ang pagprotekta sa interes ng minanang ari-arian ay maaaring maging sapat na dahilan para kumilos ang isang co-owner.

MGA KARANIWANG TANONG

Tanong: Ano ang ibig sabihin ng co-ownership?

Sagot: Ang co-ownership ay ang pagmamay-ari ng isang ari-arian ng dalawa o higit pang tao.

Tanong: Maaari ba akong magbenta ng aking parte sa isang co-owned property?

Sagot: Oo, maaari mong ibenta ang iyong parte, ngunit kailangan mo munang bigyan ng pagkakataon ang iba pang co-owners na bilhin ito.

Tanong: Ano ang mangyayari kung hindi kami magkasundo ng iba pang co-owners?

Sagot: Maaari kayong magsampa ng kaso sa korte para hatiin ang ari-arian.

Tanong: Kailangan ko bang humingi ng pahintulot sa iba pang co-owners bago ako magsampa ng kaso para protektahan ang ari-arian?

Sagot: Hindi, hindi mo kailangang humingi ng pahintulot kung ang kaso ay para sa kapakinabangan ng lahat.

Tanong: Ano ang dapat kong gawin kung ako ay co-owner at gusto kong protektahan ang aming ari-arian?

Sagot: Kumunsulta sa isang abogado upang malaman ang iyong mga karapatan at responsibilidad.

Eksperto ang ASG Law sa mga usaping may kinalaman sa ari-arian at co-ownership. Kung kailangan mo ng legal na payo o tulong, huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa amin. Para sa konsultasyon, maaari kayong mag-email sa hello@asglawpartners.com o bisitahin ang aming website sa Contact Us. Kami sa ASG Law ay handang tumulong sa inyo!