Sa desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito, nilinaw na kahit sino sa mag-asawa, may kapansanan man o wala, ay maaaring magsimula ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kasal. Ang mahalaga, ang petisyon ay naglalaman ng mga detalye tungkol sa di-kakayahan ng isa o parehong asawa na gampanan ang mahahalagang obligasyon ng kasal. Hindi rin hadlang ang ‘unclean hands doctrine’ para sa isang asawang may kapansanan na maghain ng petisyon.

Pagpapawalang-Bisa ng Kasal: Kaya Ba Kung Ikaw Mismo ang May Kapansanan?

Si Fernando C. Clavecilla ay naghain ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kanyang kasal kay Marivic V. Clavecilla, dahil umano sa sikolohikal na kapansanan. Ayon kay Fernando, si Marivic ay pabaya at hindi interesado sa pag-asikaso ng kanilang pamilya. Sa kaso ring ito lumabas na si Fernando ay may Narcissistic Personality Disorder (NPD). Ngunit ibinasura ng Court of Appeals (CA) ang petisyon, kaya umakyat ang kaso sa Korte Suprema upang malaman kung tama ba ang CA.

Sinabi ng Korte Suprema na walang basehan ang apela ni Fernando. Una, binigyang-diin na ang petisyon ni Fernando ay sumunod sa mga kinakailangan sa pagberipika at sertipikasyon ng hindi paghahanap ng iba pang forum. Ipinunto ni Marivic na hindi personal na nilagdaan ni Fernando ang mga dokumento, ngunit ipinaliwanag ng Korte na sapat na ang Special Power of Attorney (SPA) na nagpapahintulot kay Atty. Clavecilla na lumagda para kay Fernando, lalo na’t siya ay nasa ibang bansa. Kaya kahit may SPA, kailangang may sapat na dahilan kung bakit hindi makakalagda ang mismong petitioner.

Tinalakay din ng Korte na kahit naghain si Fernando ng mga katanungan ukol sa mga impormasyon na isinumite, ito ay naaayon sa Rule 45 dahil ang desisyon ng RTC at CA ay magkasalungat. Nilinaw ng Korte na hindi hadlang ang “unclean hands doctrine” sa isang asawang may sikolohikal na kapansanan upang maghain ng petisyon, dahil walang may kasalanan sa ganitong sitwasyon. Hindi sinasadya ng may kapansanan ang kanyang kondisyon, kaya walang masamang intensyon sa pagpasok sa kasal o sa paghiling ng pagpapawalang-bisa.

Mahalaga rin na ang Art. 36 ng Family Code ay hindi nagbabawal sa asawang may kapansanan na maghain ng aksyon. Pinapayagan pa nga ng Rule on Declaration of Absolute Nullity of Void Marriages and Annulment of Voidable Marriages na ang sinuman sa mag-asawa ay maghain ng petisyon, na nagsasaad ng mga tiyak na katotohanan na nagpapakita ng kapansanan ng alinman sa kanila. Sa ilalim ng Articulo 36 ng Family Code, ang pagiging “psychologically incapacitated” ay tumutukoy sa kawalan ng kakayahan na gampanan ang mahahalagang obligasyon ng kasal. Hindi ito simpleng pagtanggi o pagpapabaya.

Sa paglipas ng panahon, binago ng Korte Suprema ang pamantayan sa pagtukoy ng sikolohikal na kapansanan, at sa kasong Tan-Andal v. Andal, ibinasura ang dating kailangan na eksperto upang patunayan ang sikolohikal na kapansanan. Kinakailangan na ngayon ang malinaw at nakakakumbinsi na ebidensya na nagpapakita ng tuloy-tuloy na pagkabigo na maging isang responsableng asawa. Sa kasong ito, nabigo si Fernando na magpakita ng sapat na ebidensya na si Marivic ay hindi kayang gampanan ang kanyang mga obligasyon bilang asawa.

Gayundin, hindi rin napatunayan ni Fernando na siya mismo ay may sikolohikal na kapansanan na pumipigil sa kanya na tuparin ang kanyang mga tungkulin. Ang report ni Dr. Tayag ay hindi nagpakita ng pattern ng pag-uugali na hindi naaayon sa isang responsableng asawa. Kaya, pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng Court of Appeals, na nagpawalang-bisa sa petisyon ni Fernando.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung maaaring maghain ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kasal ang isang asawang may sikolohikal na kapansanan.
Ano ang desisyon ng Korte Suprema?	Pinagtibay ng Korte Suprema na maaaring maghain ng petisyon ang sinumang asawa, may kapansanan man o wala, basta’t may sapat na ebidensya ng sikolohikal na kapansanan.
Ano ang kahalagahan ng “unclean hands doctrine” sa kasong ito?	Nilinaw ng Korte Suprema na hindi hadlang ang “unclean hands doctrine” sa paghahain ng petisyon, dahil walang may kasalanan sa kaso ng sikolohikal na kapansanan.
Ano ang kailangan upang mapatunayan ang sikolohikal na kapansanan?	Kinakailangan ang malinaw at nakakakumbinsi na ebidensya na nagpapakita ng tuloy-tuloy na pagkabigo na maging isang responsableng asawa, ayon sa Tan-Andal v. Andal.
Kailangan pa ba ng eksperto upang mapatunayan ang sikolohikal na kapansanan?	Hindi na kailangan ng eksperto, ngunit kailangan pa ring magpakita ng ebidensya ng pag-uugali na nagpapakita ng kawalan ng kakayahan na gampanan ang mga obligasyon ng kasal.
Ano ang kahalagahan ng Special Power of Attorney (SPA)?	Ang SPA ay nagbibigay pahintulot sa isang tao na lumagda sa petisyon kung ang petitioner ay nasa ibang bansa at hindi personal na makakalagda. Kailangan pa ring may sapat na dahilan kung bakit hindi personal na makakalagda ang mismong petitioner.
Ano ang sinasabi ng Articulo 36 ng Family Code tungkol sa Psychological Incapacity?	Ang Psychological Incapacity ay tumutukoy sa kawalan ng kakayahan na gampanan ang mahahalagang obligasyon ng kasal, hindi ito simpleng pagtanggi o pagpapabaya sa pagtupad ng responsibilidad.
Sino ang pwedeng maghain ng annulment base sa Psychologial Incapacity?	Pwede maghain ng annulment ang sinuman sa mag-asawa, kahit pa ang mismong may psychological incapacity.

Ang desisyong ito ay nagbibigay linaw sa karapatan ng sinumang asawa na maghain ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kasal, kahit pa siya mismo ang may kapansanan. Ang mahalaga, may sapat na ebidensya na nagpapakita ng kawalan ng kakayahan na gampanan ang mga obligasyon ng kasal.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Clavecilla v. Clavecilla, G.R. No. 228127, March 06, 2023