Pinagtibay ng Korte Suprema na walang bisa ang isang Deed of Absolute Sale (DOAS) kung mapatunayang peke ang mga lagda at nilalabag nito ang karapatan ng mga tagapagmana. Sa madaling salita, kung ang isang dokumento ng bentahan ay pinirmahan ng isang taong patay na, o kung ang pagbenta ay ginawa nang walang pahintulot ng lahat ng may-ari (co-owners), ang bentahan ay hindi ayon sa batas at walang bisa. Ito ay nagbibigay proteksyon sa mga pamilya na maaaring mawalan ng kanilang tahanan dahil sa mga iligal na transaksyon. Mahalaga itong malaman upang mapangalagaan ang mga karapatan sa pagmamana at maiwasan ang pang-aabuso.

Peke Ba ang Lagda? Proteksyon sa Lupa ng Pamilya Laban sa Panloloko

Ang kasong ito ay nagsimula sa isang reklamo na inihain ng mga anak ni Felix Valenzuela laban sa kanilang kapatid na si Leticia at sa mga mag-asawang Danilo at Eleonor Pabilani. Ayon sa mga nagrereklamo, bumili si Leticia ng lupa at bahay (subject property) mula sa kanilang mga magulang sa pamamagitan ng isang Deed of Absolute Sale (DOAS). Sabi nila, peke ang DOAS dahil patay na ang kanilang ina na si Candida nang mapetsahan ang DOAS. Dagdag pa nila, paralitiko na rin ang kanilang ama na si Felix dahil sa stroke. Ang pangunahing tanong dito ay: Valid nga ba ang bentahan kung peke ang lagda sa DOAS at hindi ito sinang-ayunan ng lahat ng tagapagmana?

Sa desisyon ng Korte Suprema, sinabi nilang walang bisa ang DOAS dahil ilang kadahilanan. Una, napatunayang patay na si Candida nang pirmahan ang DOAS. Dahil dito, imposible na siyang pumirma sa dokumento noong October 26, 2006. Sinabi ng Korte na ang kamatayan ng isang tao ay nagtatapos sa kanyang kakayahan na makipagkontrata. Ikalawa, mali ang hinuha ng Court of Appeals na maaaring pinirmahan ni Candida ang DOAS bago siya namatay. Ayon sa Article 1370 ng Civil Code, kung malinaw ang mga terms ng kontrata, dapat sundin ang literal na kahulugan nito. Malinaw na nakasaad sa DOAS na ito ay ginawa noong October 26, 2006, kaya walang basehan para sabihing pinirmahan ito ni Candida bago siya namatay.

Bukod pa rito, hindi maaaring basta-basta mag-assume ng mahalagang detalye sa kontrata kung hindi ito nakasulat. Sabi ng Korte, kung ang kasunduan ay nakasulat, ito ang dapat sundin, at hindi maaaring baguhin ng ibang ebidensya. Kaya, hindi maaaring ipakahulugan na pinirmahan ni Candida ang DOAS bago siya namatay. Ikatlo, kaduda-duda rin kung totoong thumbmark nga ni Felix ang nakalagay sa DOAS, dahil siya ay bedridden at malapit nang mamatay nang gawin ang DOAS. Walang ebidensya na nagpapatunay na naintindihan ni Felix ang nilalaman ng DOAS.

Dagdag pa rito, hindi nagpapatunay na gustong ibenta ni Felix at Candida ang kanilang bahay sa kanilang anak na si Leticia ang video na ipinakita ng mga Pabilani. Hindi rin sinang-ayunan ng mga tagapagmana. Dahil peke ang mga lagda ni Candida at Felix, maituturing na ang DOAS ay isang simulated contract. Sa ilalim ng Article 1345 ng Civil Code, ang simulated contract ay walang bisa. Dahil dito, walang bisa rin ang mga sumunod na transaksyon, kasama na ang titulo ng lupa na nakuha ng mga Pabilani. Hindi rin maituturing na buyers in good faith ang mga Pabilani, dahil alam nilang may nakatira sa property nang bilhin nila ito. Bukod pa rito, mayroon ding adverse claim sa titulo ng lupa nang bilhin nila ito.

Kapag namatay ang isang tao, ang kanyang mga tagapagmana ay agad na nagiging co-owners ng kanyang ari-arian. Dahil dito, hindi maaaring ibenta ng isa sa mga tagapagmana ang buong ari-arian nang walang pahintulot ng lahat. Sa kasong ito, nang namatay si Candida, ang kanyang mga anak ay naging co-owners ng lupa, kasama ang kanilang ama na si Felix. Samakatuwid, hindi maaaring ibenta ni Felix ang buong lupa kay Leticia nang walang pahintulot ng kanyang mga anak. Nemo dat quod non habet – hindi mo maibibigay ang hindi mo pag-aari. Kung ang DOAS ay walang bisa, wala ring bisa ang mga titulo na ibinigay dahil dito. Ang Court of Appeals ay nagkamali sa pag-isantabi ng mga patakaran sa pagmamana. Sa madaling salita, mas binibigyang-diin ng Korte Suprema ang proteksyon sa karapatan ng mga tagapagmana kaysa sa transaksyon na may depekto.

Ang Korte Suprema ay nagbigay diin na hindi maituturing na buyers in good faith ang Spouses Pabilani. Bago pa man nila bilhin ang property, may abiso na ng adverse claim sa titulo nito. Sabi nga ng Korte Suprema, hindi maaaring magbulag-bulagan sa mga katotohanang dapat ikabahala. Kailangan siyasatin ang titulo ng lupa bago bumili. Hindi sapat na basta magtiwala na walang problema. Dahil dito, hindi protektado ng batas ang Spouses Pabilani, at walang bisa ang titulo na ibinigay sa kanila. Dapat tiyakin na dumaan sa tamang proseso at walang anomalya ang bentahan bago bumili ng property. Sa huli, nananaig ang proteksyon sa karapatan ng mga tagapagmana at ang pagiging patas.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung valid ba ang Deed of Absolute Sale (DOAS) kung peke ang lagda at hindi sinang-ayunan ng lahat ng tagapagmana. Kasama rin dito kung maituturing bang “buyers in good faith” ang mga bumili ng property.
Ano ang ibig sabihin ng “buyers in good faith”?	Ang “buyer in good faith” ay isang taong bumibili ng property nang walang alam na may problema sa titulo at nagbayad ng tamang presyo para dito. Protektado sila ng batas.
Bakit idineklarang walang bisa ang DOAS?	Dahil napatunayang peke ang lagda ni Candida at Felix sa DOAS. Bukod pa rito, ang ari-arian ay co-owned na, kaya kailangan ang pahintulot ng lahat ng co-owners para maibenta ito.
Ano ang kahalagahan ng adverse claim sa titulo ng lupa?	Ang adverse claim ay isang abiso sa publiko na mayroong nagke-claim sa lupa. Dapat itong isaalang-alang ng mga potensyal na bumibili.
Ano ang papel ng Korte Suprema sa kasong ito?	Binawi ng Korte Suprema ang desisyon ng Court of Appeals at pinagtibay ang desisyon ng Regional Trial Court na walang bisa ang DOAS at ang mga sumunod na transaksyon.
Ano ang ibig sabihin ng co-ownership?	Ito ay sitwasyon kung saan ang ari-arian ay pag-aari ng dalawa o higit pang tao. Kailangan ang pahintulot ng lahat ng co-owners para maibenta ang buong ari-arian.
Ano ang naging batayan ng Korte Suprema sa pagpabor sa mga tagapagmana?	Binigyang diin ng Korte Suprema ang karapatan ng mga tagapagmana na manahin ang ari-arian. Tinitiyak din nila na sinusunod ang patakaran sa succession.
Mayroon bang aral na makukuha sa kasong ito?	Mahalagang maging maingat sa pagbili ng lupa. Siyasatin ang titulo, alamin kung may problema, at tiyakin na legal ang transaksyon.

Ang kasong ito ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang pagprotekta sa karapatan ng mga tagapagmana at ang pagsisiguro na walang panloloko sa pagbebenta ng lupa. Tandaan, ang pagsisiyasat at pagiging alisto ay susi upang maiwasan ang mga problemang legal sa hinaharap.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Emerson P. Valenzuela, et al. vs. Spouses Danilo Pabilani, et al., G.R. No. 241330, December 05, 2022