Ipinawalang-bisa ng Korte Suprema ang kasal dahil sa ‘psychological incapacity’ ng isa sa mag-asawa, pinagtibay na ang kapansanan ay hindi lamang medikal kundi legal. Ibinasura ng Korte ang dating pamantayan na kailangan ng ekspertong medikal at idiniin na ang kapansanan ay dapat na malubha, umiiral na bago ang kasal, at walang lunas. Ang desisyon na ito ay nagbibigay-daan para sa mas malawak na pagtingin sa mga katibayan, kasama ang mga testimonya ng mga ordinaryong saksi, upang patunayan ang kawalan ng kakayahan na gampanan ang mahahalagang obligasyon sa kasal.

Kasalang Winasak ng ‘Di Maayos na Personalidad’: Kailan Ito Maituturing na ‘Psychological Incapacity’?

Nagsampa si Jerik Estella ng petisyon para mapawalang-bisa ang kasal niya kay Niña Monria Ava Perez dahil sa ‘psychological incapacity’ ni Niña, ayon sa Article 36 ng Family Code. Sinabi ni Jerik na si Niña ay iresponsable, pabaya sa kanilang anak, at mas inuuna ang mga kaibigan. Matapos ang pagdinig, pinawalang-bisa ng Regional Trial Court (RTC) ang kasal, ngunit binaliktad ito ng Court of Appeals (CA). Ngayon, dinala ni Jerik ang kaso sa Korte Suprema para pagdesisyunan.

Ang pangunahing tanong sa kasong ito ay kung napatunayan ba ni Jerik sa pamamagitan ng malinaw at kapani-paniwalang ebidensya na si Niña ay may ‘psychological incapacity’ na pumipigil sa kanya na gampanan ang kanyang mga obligasyon sa kasal. Ayon sa Article 36 ng Family Code, ang kasal ay maaaring ipawalang-bisa kung ang isa sa mga partido ay ‘psychologically incapacitated’ na gampanan ang mahahalagang obligasyon sa kasal sa panahon ng pagdiriwang nito.

Art. 36. A marriage contracted by any party who, at the time of the celebration, was psychologically incapacitated to comply with the essential marital obligations of marriage, shall likewise be void even if such incapacity becomes manifest only after its solemnization.

Sa kaso ng Tan-Andal v. Andal, muling binigyang-kahulugan ng Korte Suprema ang ‘psychological incapacity’. Hindi na ito basta sakit sa pag-iisip o ‘personality disorder’ na dapat patunayan sa pamamagitan ng eksperto. Sa halip, maaari itong patunayan sa pamamagitan ng mga gawi o pag-uugali na nagpapakita ng kawalan ng kakayahan na gampanan ang mahahalagang obligasyon sa kasal. Kailangan pa ring patunayan ang juridical antecedence, na ang kapansanan ay umiiral na bago pa ang kasal.

x x x Psychological incapacity is neither a mental incapacity nor only a personality disorder that must be proven through expert opinion. There may now be proof of the durable aspects of a person’s personality, called “personality structure,” which manifests itself through clear acts of dysfunctionality that undermines the family. The spouse’s personality structure must make it impossible for him or her to understand and, more importantly, to comply with his or her essential marital obligations.

Ang pasya ay base sa masusing pagsusuri ng mga ebidensya. Upang mapawalang bisa ang kasal, kailangan ang malinaw at kapani-paniwalang ebidensya, na nangangahulugang mas mataas ito sa ‘preponderance of evidence’. Ito ay dahil sa umiiral na legal na pagpapalagay (presumption) na ang kasal ay balido. Nilinaw din ng Korte na bagamat ang opinyon ng eksperto ay hindi na kailangan, ang mga saksi na nakasama ang mag-asawa ay maaaring magpatotoo tungkol sa pag-uugali ng ‘incapacitated spouse’.

Sa kasong ito, sinabi ni Dr. Delgado na si Niña ay may Borderline Personality Disorder at Narcissistic Personality Disorder, na nakita sa kanyang impulsivity, mataas na pangangailangan ng atensyon, at kawalan ng empatiya. Nagpatotoo si Jerik tungkol sa pag-uugali ni Niña, tulad ng pag-uuna sa mga kaibigan, pagpapabaya sa anak, at pagkakaroon ng relasyon sa iba. Ito ay nagpapakita ng malinaw na pagwawalang-bahala sa kanyang mga obligasyon sa kasal. Natuklasan din na ang kapansanan ni Niña ay nag-ugat sa kanyang problemadong pagkabata, tulad ng pag-aaway ng kanyang mga magulang at panloloko ng kanyang ina.

Samakatuwid, natagpuan ng Korte Suprema na napatunayan ni Jerik sa pamamagitan ng malinaw at kapani-paniwalang ebidensya na si Niña ay ‘psychologically incapacitated’ na gampanan ang kanyang mga obligasyon sa kasal. Ang Court of Appeals ay nagkamali sa pagbabaliktad ng desisyon ng RTC. Kaya, ibinalik ng Korte Suprema ang desisyon ng RTC na nagpapawalang-bisa sa kasal nina Jerik at Niña.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung napatunayan ba ang ‘psychological incapacity’ para mapawalang-bisa ang kasal, at ano ang pamantayan para dito.
Ano ang ‘psychological incapacity’ ayon sa Family Code?	Ito ay ang kawalan ng kakayahan, sa panahon ng kasal, na gampanan ang mahahalagang obligasyon sa kasal.
Kailangan pa ba ng eksperto para patunayan ang ‘psychological incapacity’?	Hindi na kailangan ang opinyon ng eksperto. Maaari na ring gamitin ang mga testimonya ng mga taong nakasama ang mag-asawa upang magpatotoo tungkol sa mga pag-uugali.
Ano ang ibig sabihin ng ‘clear and convincing evidence’?	Ito ay mas mataas kaysa sa ‘preponderance of evidence’, na nangangahulugang ang ebidensya ay dapat na lubos na kapani-paniwala.
Ano ang ‘juridical antecedence’?	Ito ay ang pagpapatunay na ang kapansanan ay umiiral na bago pa ang kasal.
Ano ang mga obligasyon sa kasal na tinutukoy sa Article 36 ng Family Code?	Kabilang dito ang obligasyon na magsama, magmahalan, magrespetuhan, maging tapat, at magtulungan.
Ano ang naging batayan ng Korte Suprema sa pagpapawalang-bisa ng kasal sa kasong ito?	Napatunayan na si Niña ay may dysfunctional personality traits na nakakaapekto sa kanyang kakayahan na gampanan ang kanyang mga obligasyon bilang asawa at ina.
Paano nakatulong ang kasong Tan-Andal v. Andal sa kasong ito?	Nilinaw ng Tan-Andal na hindi na kailangan ang eksperto para magpatunay ng ‘psychological incapacity’ at binigyang-diin ang pagpapatunay nito sa pamamagitan ng gawi o pag-uugali.

Sa huli, ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagbibigay linaw sa aplikasyon ng Article 36 ng Family Code at naglalayong protektahan ang dignidad ng bawat indibidwal na pumapasok sa isang relasyon at ang integridad ng kasal mismo.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Jerik B. Estella vs. Niña Monria Ava M. Perez, G.R. No. 249250, September 29, 2021