Ipinahayag ng Korte Suprema na hindi sapat ang pagiging ‘mabunganga’ at pagkakaroon ng relasyon sa iba para masabing may psychological incapacity na basehan para sa pagpapawalang-bisa ng kasal. Kinakailangan ang mas matibay na ebidensya na nagpapakita na ang mga ganitong pag-uugali ay resulta ng malalim at hindi na malulunas na psychological disorder na naroroon na bago pa ikasal.

Kasal Bang Binuo sa Pangarap, Nauwi sa Bangungot? Psychological Incapacity sa Mata ng Korte

Ang kasong ito ay tungkol sa mag-asawang Ariel at Cynthia na nagpakasal matapos maging magkasintahan. Sa simula’t simula pa lamang ng kanilang pagsasama, naranasan na nila ang mga pagsubok tulad ng madalas na paglilipat ng tirahan dahil sa pagiging ‘mabunganga’ ni Cynthia. Sa kabila nito, nagpakasal sila sa simbahan, ngunit hindi nagbago ang ugali ni Cynthia. Ayon kay Ariel, nagkaroon pa ng pagkakataon na nagtaksil si Cynthia sa kanya. Dahil dito, nagsampa si Ariel ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kanilang kasal, ngunit ibinasura ito ng Regional Trial Court (RTC). Nag-apela si Ariel sa Court of Appeals (CA), na pinaboran siya at ipinawalang-bisa ang kasal. Kaya naman, umakyat ang kaso sa Korte Suprema.

Sa ilalim ng Artikulo 36 ng Family Code, ang kasal ay maaaring ipawalang-bisa kung ang isa sa mga partido ay psychologically incapacitated na gampanan ang mahahalagang obligasyon ng kasal. Ang psychological incapacity ay dapat na mental, hindi pisikal, at dapat maging sanhi upang hindi maunawaan ng isang partido ang mga pangunahing tungkulin ng kasal. Ito ay dapat na malubha, may pinagmulan bago pa ang kasal, at hindi na malulunasan.

Art. 36. A marriage contracted by any party who, at the time of the celebration, was psychologically incapacitated to comply with the essential marital obligations of marriage, shall likewise be void even if such incapacity becomes manifest only after its solemnization.

Sa kasong ito, nagpakita si Ariel ng medical assessment mula kay Dr. Arnulfo Lopez na nagsasabing si Cynthia ay may Borderline Personality Disorder na may Histrionic Personality Disorder Features, na sinasabing nag-ugat sa kanyang problemadong relasyon sa kanyang pamilya. Bagama’t tinanggap ng Korte Suprema na hindi kailangan ang personal na pagsusuri sa partido na sinasabing may psychological incapacity, kinakailangan pa rin ang matibay na ebidensya para patunayan ang gravity, juridical antecedence, at incurability ng sinasabing incapacity. Dahil dito, hindi tinanggap ng Korte Suprema ang assessment ni Dr. Lopez dahil walang ibang ebidensya na nagpapatunay sa mga sinabi nito.

Idinagdag pa ng Korte na ang pagtataksil ni Cynthia ay hindi rin sapat na patunay ng psychological incapacity. Para maging basehan ng pagpapawalang-bisa ng kasal, dapat ipakita na ang mga gawaing ito ay manipestasyon ng disordered personality na dahilan upang hindi niya magampanan ang mahahalagang obligasyon ng kasal. Kung kaya, pinagtibay ng Korte Suprema na hindi sapat ang pagiging ‘mabunganga’ at pagkakaroon ng relasyon sa iba para masabing may psychological disorder.

Sa madaling salita, ang psychological incapacity ay hindi lamang simpleng “hirap,” “pagtanggi,” o “pagpapabaya” sa pagganap ng mga obligasyon ng kasal. Hindi sapat na patunayan lamang na hindi nagawa ng isang partido ang kanyang responsibilidad bilang asawa.

Nagbigay ng concurring opinion si Justice Caguioa, na nagbigay diin na ang mga panuntunan sa Republic v. Molina ay gabay lamang at hindi dapat maging “straightjacket” sa lahat ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kasal. Ang bawat kaso ay dapat resolbahin batay sa individual facts. Dagdag pa niya, ang mga impormasyon na nakuha ni Dr. Lopez ay hindi maaaring tanggapin bilang katotohanan dahil walang sinuman sa mga nagbigay impormasyon ang may personal na kaalaman sa pagkabata ni Cynthia.

Nagpahayag naman ng dissenting opinion si Justice Lazaro-Javier. Ayon sa kanya, ang assessment ni Dr. Lopez ay hindi walang basehan. Ibinatay ito sa kanyang interview kay Ariel at sa mga kaibigan nito. Binigyang diin rin niya ang mga testimonya ni Ariel tungkol sa karahasan at pagtataksil ni Cynthia. Ang Article 68 ng Family Code ay nag-oobliga sa mag-asawa na magtulungan, magmahalan, at maging tapat sa isa’t isa. Ang mga paglabag ni Cynthia sa mga obligasyong ito ay sapat na upang masabing siya ay psychologically incapacitated.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung ang pagiging ‘mabunganga’ at pagkakaroon ng relasyon sa iba ay sapat na basehan para sa psychological incapacity at pagpapawalang-bisa ng kasal.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa medical assessment?	Hindi tinanggap ng Korte Suprema ang assessment ni Dr. Lopez dahil walang ibang ebidensya na nagpapatunay sa mga sinabi nito.
Ano ang dapat patunayan para masabing may psychological incapacity?	Dapat patunayan na ang mga gawaing ito ay manipestasyon ng disordered personality na dahilan upang hindi niya magampanan ang mahahalagang obligasyon ng kasal.
Ano ang sinabi ni Justice Caguioa sa kanyang concurring opinion?	Ang mga panuntunan sa Republic v. Molina ay gabay lamang at hindi dapat maging “straightjacket” sa lahat ng petisyon para sa pagpapawalang-bisa ng kasal.
Ano ang sinabi ni Justice Lazaro-Javier sa kanyang dissenting opinion?	Ang mga paglabag ni Cynthia sa Article 68 ng Family Code (pagtulungan, magmahalan, at maging tapat sa isa’t isa) ay sapat na upang masabing siya ay psychologically incapacitated.
Ano ang Artikulo 68 ng Family Code?	Obligasyon ng mag-asawa na magsama, magmahalan, magrespetuhan, maging tapat sa isa’t isa, at magtulungan.
Anong uri ng ebidensya ang kailangan upang mapatunayan ang psychological incapacity?	Maliban sa testimonya ng eksperto, kailangan din ng corroborative evidence para ipakita ang gravity, juridical antecedence, at incurability ng psychological incapacity.
Kailangan bang personal na suriin ng doktor ang partido para masabing may psychological incapacity?	Hindi kailangan ang personal na pagsusuri, ngunit dapat may sapat na batayan ang doktor para sa kanyang opinyon.

Sa kinalabasang ito, binibigyang-diin ng Korte Suprema na ang pagpapawalang-bisa ng kasal ay hindi dapat basta-basta. Kinakailangan ang masusing pagsusuri ng mga ebidensya para matiyak na ang desisyon ay naaayon sa batas at sa katotohanan.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Republic of the Philippines vs. Ariel S. Calingo and Cynthia Marcellana-Calingo, G.R. No. 212717, March 11, 2020