Sa desisyon na ito, ipinaliwanag ng Korte Suprema kung kailan maaaring mapawalang-bisa ang isang patent sa lupa at kung kailan maaaring bawiin ang lupa na naipatitulo na. Nagpasya ang Korte na hindi maaaring basta-basta mapawalang-bisa ang patent matapos ang isang taon mula nang maitala ito, maliban na lamang kung may malaking pagkakamali o panloloko sa pagkuha nito. Ipinunto rin ng Korte na ang pagbawi ng lupa ay maaari lamang gawin kung mapapatunayan ng naghahabol na siya ang tunay na may-ari nito at ilegal siyang naagawan ng lupa. Ang desisyong ito ay nagbibigay linaw sa mga karapatan ng mga may-ari ng lupa at sa mga proseso na dapat sundin sa pagkuha ng patent.

Lupang Pamana: Paano Itinuring ang Hinaing sa Patent Matapos ang Mahabang Panahon?

Ang kasong ito ay nagsimula nang ihain ni Araceli Mayuga ang petisyon para sa pagkansela at pagbawi ng Free Patent Application (FPA) laban kina Antonio Atienza at Benjamin Atienza, Jr. Iginiit ni Mayuga na siya, kasama sina Benjamin Atienza, Sr. at Armando Atienza, ay mga tagapagmana ng yumaong si Perfecto Atienza. Ayon kay Mayuga, sa pamamagitan ng panlilinlang, nakakuha sina Antonio at Benjamin ng mga free patent para sa mga lupaing dapat sana ay hinati sa kanilang tatlo bilang mga tagapagmana. Ito ang nagtulak sa kanya upang magsampa ng kaso upang mapawalang-bisa ang mga patent na ito.

Dito lumabas ang isyu kung ang Court of Appeals (CA) ay nagkamali ba sa pagbawi ng desisyon ng Regional Trial Court (RTC) at pagbasura sa amended complaint ni Mayuga para sa kanselasyon ng free patent at reconveyance. Sinuri ng Korte Suprema ang mga pagkakaiba sa pagitan ng aksyon para sa deklarasyon ng nullity ng mga free patent at ng aksyon para sa reversion at reconveyance. Ayon sa Korte, hindi maaaring sabay na isulong ang aksyon para sa reconveyance at deklarasyon ng nullity ng free patent.

Hindi nagtagumpay ang aksyon para sa deklarasyon ng nullity ng mga free patent na ipinagkaloob sa mga respondent. Nabanggit ng CA na sumunod ang mga respondent sa mga kinakailangan para sa pag-isyu ng free patent. Bukod pa rito, ibinasura ng CA ang alegasyon ng petitioner na may panloloko dahil “ang pahayag niya na hindi siya naabisuhan sa mga aplikasyon para sa free patent ay walang basehan at self-serving,” at “pinabulaanan ng mga rekord ang claim na ito dahil ang Notice of Application for Free Patent ay ‘ipinaskil sa conspicuous place sa lupang inaaplayan, sa bulletin board ng barrio kung saan matatagpuan ang lupa, at sa pinto ng municipal building noong ika-2 ng Enero, 1987 at nanatiling nakapaskil hanggang ika-18 ng Disyembre.’” Binigyang-diin din ng CA ang legal presumption ng validity ng notarized Confirmation Affidavit of Distribution of Real Estate dahil hindi ito pinabulaanan ng mga alegasyon ng petitioner.

Dahil dito, sinang-ayunan ng Korte Suprema ang CA, na nagpapatunay na ang lupa ay hindi maaaring basta-basta bawiin matapos ang isang taon maliban kung may malaking panlilinlang. Ang kawalan ng sapat na ebidensya ni Araceli na may naganap na panloloko ang nagtulak sa Korte na panigan ang naunang desisyon na pabor sa mga Atienza.

Sa kabila nito, kailangan ring matukoy kung nagtagumpay ang petisyoner na mapatunayan ang kanyang aksyon para sa reconveyance. Gaya ng tamang itinuro ng CA at sinabi kanina, ang aksyon para sa reconveyance na kinasasangkutan ng lupa na may titulo alinsunod sa free patent ay isa na naglalayong ilipat ang ari-arian, na maling nairehistro ng iba, sa nararapat at legal na may-ari nito o sa isa na may mas mahusay na titulo. Samakatuwid, ang dalawang katotohanan ay dapat na i-alleged sa reklamo at mapatunayan sa panahon ng paglilitis, lalo na: (1) ang plaintiff ay ang may-ari ng lupa o nagmamay-ari nito sa konsepto ng may-ari, at (2) ang defendant ay ilegal na nag-alis sa kanya ng pagmamay-ari at nag-alis sa kanya ng lupa. Ngunit, kahit pa tinukoy ni Araceli na siya’y tagapagmana, hindi niya napatunayan na siya ay may karapatan sa 1/3 ng dalawang lote na pinagtatalunan sa pamamagitan ng succession.

Tila kinuha ni Araceli ang posisyon na bilang isa sa mga nabubuhay na sapilitang tagapagmana ng kanilang yumaong ama, si Perfecto, siya ay may karapatan sa 1/3 ng pinagtatalunang mga lote sa pag-aakalang ang namatay ay nag-iwan lamang ng tatlong legal na tagapagmana (ang kanyang mga anak na sina Araceli, Benjamin, Sr. at Armando) at na ang pinagtatalunang mga lote ay bahagi ng mana na iniwan ng kanilang ama nang siya ay mamatay noong 1978. Gayunpaman, hindi napansin ni Araceli ang katotohanan na ginawa ni Perfecto ang Confirmation Affidavit noong Hunyo 22, 1973 halos limang taon bago siya namatay noong Hunyo 1, 1978. Hindi man lamang nag-abala si Araceli na bigyan ang Korte ng isang kopya nito upang makapagpasya ang Korte sa legal import nito. At ang CA ay tama na nagbigay sa Confirmation Affidavit ng legal presumption ng validity, dahil ito ay isang duly notarized document, kung saan ang validity nito ay hindi maaaring labanan ng self-serving allegations.

Dahil dito, walang nagawang mali ang CA sa pagbasura sa petisyon ni Mayuga, pinagtibay ng Korte Suprema ang legalidad ng free patent na ibinigay sa mga Atienza. Ang mga respondent, bilang mga nag-aplay at pinagkalooban ng mga free patent, ang mga tunay at legal na may-ari ng mga pinagtatalunang lote. Dahil naibigay na ang mga free patent, ang kanilang mga sertipiko ng titulo ay naging hindi na maipagkakaila alinsunod sa Seksyon 32 ng Presidential Decree No. 1529.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung maaaring kanselahin ang free patent na naisyu na at kung maaaring maibalik sa dating may-ari ang lupa. Tinukoy din kung napatunayan ba na may panloloko sa pagkuha ng patent at kung napatunayan ba ang karapatan ng petisyoner sa lupa.
Ano ang free patent?	Ang free patent ay isang titulo na ibinibigay ng gobyerno sa mga kwalipikadong mamamayan na matagal nang nagmamay-ari at nagtatanim ng lupaing pampubliko. Ito ay isa sa mga paraan upang magkaroon ng legal na titulo sa lupa.
Ano ang reconveyance?	Ang reconveyance ay isang legal na aksyon kung saan hinihiling ng isang tao na ilipat sa kanya ang titulo ng lupa na maling naipatitulo sa ibang tao. Ito ay karaniwang ginagamit kapag may panloloko o pagkakamali sa pagkuha ng titulo.
Ano ang kahalagahan ng notarized Confirmation Affidavit?	Ang notarized Confirmation Affidavit ay isang dokumento na pinapatunayan ng isang notaryo publiko. Ito ay may legal presumption ng validity, ibig sabihin, ipinapalagay na totoo at wasto ito maliban kung mapatunayang iba.
Ano ang Article 1080 ng Civil Code?	Sinasabi sa Article 1080 ng Civil Code na maaaring hatiin ng isang tao ang kanyang ari-arian habang siya ay nabubuhay (act inter vivos) o sa pamamagitan ng will. Ang paghahati na ito ay dapat respetuhin basta’t hindi nito sinasaklawan ang legitime ng mga compulsory heir.
Ano ang preterition?	Ang preterition ay ang pagkalimot o hindi pagbanggit sa isang compulsory heir sa direktang linya sa will ng testator. Kapag may preterition, karaniwang kinakansela ang paghirang ng tagapagmana, ngunit ang mga devises at legacies ay mananatiling balido kung hindi sila labag sa batas.
Ano ang Section 32 ng Presidential Decree No. 1529?	Ayon sa Section 32 ng PD 1529, pagkatapos ng isang taon mula nang maitala ang decree of registration, ang titulo ng lupa ay magiging hindi na maaaring kuwestiyunin o bawiin. Ito ay tinatawag na indefeasibility of title.
Kailan maaaring maghain ng aksyon para sa reconveyance?	Ang aksyon para sa reconveyance ay maaaring isampa kung mapapatunayan ng nagsasakdal na siya ang tunay na may-ari ng lupa at ilegal siyang naagawan nito. Kinakailangan ding mapatunayan ang panloloko o pagkakamali sa pagkuha ng titulo ng lupa.

Sa huli, ang kasong ito ay nagpapaalala sa atin na ang mga karapatan sa lupa ay dapat protektahan at ang mga legal na proseso ay dapat sundin nang maingat. Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagbibigay-linaw sa mga prinsipyo ng indefeasibility of title at ang kahalagahan ng pagpapatunay ng panloloko o pagkakamali sa pagkuha ng titulo. Ito ay nagtatakda ng pamantayan para sa mga susunod na kaso na may kaugnayan sa mga isyu ng pagmamay-ari ng lupa.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Araceli Mayuga v. Antonio Atienza, G.R. No. 208197, January 10, 2018