Nilinaw ng Korte Suprema na hindi maaaring magbago ng teorya ang isang partido sa apela. Kung ang isang argumento o depensa ay hindi inilahad sa mga naunang pagdinig, hindi ito maaaring itaas sa unang pagkakataon sa apela. Ang paggawa nito ay labag sa prinsipyo ng due process at fair play, at maaaring magresulta sa pagkawala ng hurisdiksyon ng appellate court sa isyu na hindi napag-usapan sa mas mababang hukuman. Kaya, ang desisyon ng Court of Appeals na humatol sa isyu na hindi binanggit sa Municipal Trial Court at Regional Trial Court ay kinansela, pinapanumbalik ang naunang mga desisyon.

Lupaing Pinag-aagawan: Pagbago ng Depensa sa Huling Sandali?

Sa kasong De Los Santos v. Lucenio, pinag-uusapan ang pag-aagawan sa isang property na binili mula sa GSIS. Naghain ng reklamo ang mga petitioners na sina Teresita de los Santos at mag-asawang Lopez dahil tumanggi umanong umalis ang respondent na si Joel Lucenio sa property na kanilang binili. Depensa naman ni Lucenio, mayroon siyang karapatan dahil inilipat sa kanya ng kanyang kapatid ang karapatan dito, at nag-apply siya sa GSIS para maipagpatuloy ang pagbabayad. Sa apela sa Court of Appeals, unang binanggit ni Lucenio na hindi umano sumunod ang GSIS sa Maceda Law. Ang tanong: Maaari bang baguhin ni Lucenio ang kanyang depensa sa apela at igiit ang paglabag sa Maceda Law gayong hindi niya ito inilahad sa MTC at RTC?

Idiniin ng Korte Suprema na ang teorya ng kaso ay dapat manatili sa lahat ng antas ng paglilitis. Hindi maaaring maghain ng bagong depensa o argumento sa apela kung hindi ito inilahad sa mga mas mababang hukuman. Ito ay dahil ang mga hukuman ay limitado lamang sa mga isyung iniharap sa kanila. Ayon sa Section 15, Rule 44 ng Rules of Court, ang mga tanong na maaaring itaas sa apela ay yaong mga binanggit sa mas mababang hukuman at nasa loob ng mga isyung binalangkas ng mga partido.

Ang Maceda Law, o Republic Act No. 6552, ay nagpoprotekta sa mga bumibili ng real estate sa installment basis. Sinasabi nito na kung nakapagbayad na ang bumibili ng dalawang taon o higit pa, hindi maaaring kanselahin ng nagbebenta ang kontrata maliban kung nagpadala ito ng notarized notice of cancellation at naibalik ang cash surrender value ng mga bayad. Sa kasong ito, hindi binanggit ni Lucenio ang Maceda Law sa kanyang Answer o sa mga pagdinig sa MTC at RTC.

Nilinaw ng Korte Suprema na ang paglabag sa Maceda Law ay isang factual matter na dapat sanang inilahad bilang depensa sa Answer. Dahil hindi ito ginawa ni Lucenio, walang basehan ang CA na suriin ito sa apela. Sa madaling salita, ang argumento tungkol sa Maceda Law ay isang bagong teorya na hindi pinahihintulutan sa apela. Iginiit ng Korte Suprema na ang isang depensa na hindi inilahad sa sagot ay hindi rin maaaring itaas sa unang pagkakataon sa apela, dahil ito ay labag sa due process.

“…a party cannot change his theory of the case or his cause of action on appeal. This rule affirms that ‘courts of justice have no jurisdiction or power to decide a question not in issue.’ Thus, a judgment that goes beyond the issues and purports to adjudicate something on which the court did not hear the parties is not only irregular but also extrajudicial and invalid.“

Samakatuwid, ang Korte Suprema ay nagdesisyon na ang CA ay nagkamali nang tinanggap nito ang bagong teorya ni Lucenio tungkol sa Maceda Law. Ang desisyon ng CA ay kinansela, at ibinalik ang mga naunang desisyon ng MTC at RTC. Dahil dito, kinakailangang umalis si Lucenio sa property at magbayad ng P5,000 kada buwan bilang reasonable compensation para sa paggamit ng property mula Mayo 16, 2010, kasama ang attorney’s fees at gastos sa paglilitis. Bukod pa rito, ang makatwirang kabayaran para sa paggamit at pananakop sa nasabing ari-arian ay magkakaroon ng legal na interest rate na 6% bawat taon mula Mayo 16, 2010 hanggang sa pagiging pinal ng desisyong ito.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung maaari bang magbago ng teorya o depensa ang isang partido sa apela. Partikular kung maaaring banggitin ang Maceda Law sa unang pagkakataon sa apela gayong hindi ito inilahad sa mas mababang hukuman.
Ano ang Maceda Law?	Ang Maceda Law (Republic Act No. 6552) ay isang batas na nagpoprotekta sa mga bumibili ng real estate sa installment basis, na nagtatakda ng mga kondisyon para sa pagkansela ng kontrata at pagbabalik ng cash surrender value.
Bakit hindi tinanggap ng Korte Suprema ang argumento tungkol sa Maceda Law?	Dahil hindi ito inilahad ni Joel Lucenio bilang depensa sa kanyang Answer sa MTC at RTC. Ang pagbanggit nito sa unang pagkakataon sa CA ay itinuring na pagbabago ng teorya, na hindi pinahihintulutan sa apela.
Ano ang ibig sabihin ng “teorya ng kaso”?	Tumutukoy ito sa pangunahing argumento o legal na basehan na ginagamit ng isang partido para suportahan ang kanyang posisyon sa kaso. Dapat itong manatiling consistent sa lahat ng antas ng paglilitis.
Ano ang naging desisyon ng Korte Suprema?	Kinansela ng Korte Suprema ang desisyon ng CA at ibinalik ang mga desisyon ng MTC at RTC, na nag-uutos kay Joel Lucenio na umalis sa property at magbayad ng reasonable compensation.
Ano ang kahalagahan ng kasong ito?	Nililinaw nito ang limitasyon sa pagbabago ng teorya sa apela at nagpapatibay sa kahalagahan ng paglalahad ng lahat ng argumento at depensa sa mga unang yugto ng paglilitis.
Kailan nagsisimula ang pagbabayad ng reasonable compensation?	Magsisimula ang pagbabayad ng P5,000 kada buwan bilang reasonable compensation mula Mayo 16, 2010, ang petsa ng demand na umalis sa property.
Mayroon bang interes ang reasonable compensation?	Oo, ang reasonable compensation ay magkakaroon ng legal na interes na 6% bawat taon mula Mayo 16, 2010 hanggang sa maging pinal ang desisyon. Pagkatapos, magkakaroon ng 6% interes bawat taon hanggang sa ganap na mabayaran.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapaalala sa mga litigante na mahalagang ilahad ang lahat ng depensa at argumento sa tamang panahon, dahil hindi maaaring gamitin ang apela para baguhin ang teorya ng kaso. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga patakaran ng fair play at due process sa sistema ng hustisya.

Para sa mga katanungan hinggil sa aplikasyon ng desisyong ito sa mga tiyak na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay para lamang sa layuning pang-impormasyon at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa tiyak na legal na gabay na iniayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: Analyn De Los Santos V. Joel Lucenio, G.R. No. 215659, March 19, 2018