Sa desisyon ng Korte Suprema sa kasong ito, nilinaw na ang isang Pilipino na diborsiyado sa ibang bansa ay maaaring magpakasal muli sa Pilipinas, basta’t nakuha ng kanyang dating asawang dayuhan ang diborsyo at pinapayagan siya ng kanilang batas na magpakasal muli. Kailangan munang kilalanin ng korte sa Pilipinas ang diborsyo na nakuha sa ibang bansa bago makapagpakasal muli ang Pilipino. Ang desisyon na ito ay nagbibigay linaw sa proseso at mga kinakailangan para sa mga Pilipino na naghahanap na kilalanin ang kanilang diborsyo at magpatuloy sa kanilang buhay.

Diborsyo sa Ibang Bansa: Kailan Ito Kikilalanin sa Pilipinas?

Ang kasong ito ay nagsimula nang hilingin ni Florie Grace M. Cote na kilalanin ng korte sa Pilipinas ang diborsyong nakuha ng kanyang dating asawa, si Rhomel Gagarin Cote, sa Hawaii, USA. Sila ay kinasal noong 1995, parehong mga Pilipino. Kalaunan, naghain ng diborsyo si Rhomel sa Hawaii, na naaprubahan noong 2002. Gusto ni Florie na kilalanin ang diborsyo sa Pilipinas upang siya ay makapagpakasal muli. Ang pangunahing tanong dito ay kung paano dapat kilalanin ang diborsyo na nakuha sa ibang bansa, lalo na kung ang isa sa mga dating mag-asawa ay isang Pilipino.

Dahil sa mga umiiral na batas, hindi kinikilala ng Pilipinas ang absolute divorce para sa mga Pilipinong mag-asawa. Ngunit, pinapayagan ng Korte Suprema ang pagkilala sa diborsyo na nakuha sa ibang bansa kung saan ang isa sa mag-asawa ay dayuhan. Ayon sa Artikulo 26 ng Family Code:

Art. 26. All marriages solemnized outside the Philippines, in accordance with the laws in force in the country where they were solemnized, and valid there as such, shall also be valid in this country, except those prohibited under Articles 35(1), (4), (5) and (6), 36, 37 and 38.

Where a marriage between a Filipino citizen and a foreigner is validly celebrated and a divorce is thereafter validly obtained abroad by the alien spouse capacitating him or her to remarry, the Filipino spouse shall likewise have capacity to remarry under Philippine law.

Ang interpretasyon ng Artikulo 26 ay nagdulot ng kalituhan kung sakop din nito ang mga kaso kung saan parehong Pilipino ang mag-asawa noong kinasal sila, ngunit kalaunan ay naging naturalized citizen ng ibang bansa ang isa sa kanila. Sa kasong Republic v. Orbecido III, nilinaw ng Korte na ang mahalaga ay ang citizenship ng mga partido sa panahon na nakuha ang diborsyo sa ibang bansa, at hindi ang kanilang citizenship noong kasal.

Bagama’t nilinaw na ang Korte ang mga patakaran tungkol sa diborsyo sa ibang bansa na kinasasangkutan ng mga Pilipino, ang Pilipinong asawa na nakikinabang din sa epekto ng diborsyo ay hindi maaaring awtomatikong magpakasal muli. Bago magpakasal muli ang diborsyadong Pilipino, dapat siyang maghain ng petisyon para sa pagkilala ng korte sa diborsyo sa ibang bansa. Ang pagkilala sa diborsyo na nakuha sa ibang bansa ay nangangailangan na ang paghatol ng korte sa ibang bansa ay napatunayan ayon sa mga tuntunin ng ebidensya at ang naaangkop na pambansang batas ng dayuhan upang ipakita ang epekto ng paghatol sa dayuhan mismo. Maaaring gawin ang pagkilala sa isang aksyon na partikular na inilaan para sa layunin o sa ibang aksyon kung saan ang isang partido ay gumagamit ng dayuhang dekreto bilang isang mahalagang aspeto ng kanyang paghahabol o depensa.

Sa kaso ni Florie, naghain siya ng petisyon sa RTC upang kilalanin ang diborsyo na nakuha ng kanyang dating asawa sa Hawaii, USA. Ang layunin niya ay makansela o maitama ang mga entry sa Civil Registry ng Quezon City at NSO tungkol sa kanyang estado ng pag-aasawa. Ipinaliwanag ng Korte sa Corpuz v. Sto. Tomas, et al. ang ugnayan ng pagkilala sa diborsyo at ang proseso ng pagkakansela ng mga entry sa ilalim ng Rule 108 ng Rules of Court:

Article 412 of the Civil Code declares that no entry in a civil register shall be changed or corrected, without judicial order. The Rules of Court supplements Article 412 of the Civil Code by specifically providing for a special remedial proceeding by which entries in the civil registry may be judicially cancelled or corrected. Rule 108 of the Rules of Court sets in detail the jurisdictional and procedural requirements that must be complied with before a judgment, authorizing the cancellation or correction, may be annotated in the civil registry. It also requires, among others, that the verified petition must be filed with the RTC of the province where the corresponding civil registry is located; that the civil registrar and all persons who have or claim any interest must be made parties to the proceedings; and that the time and place for hearing must be published in a newspaper of general circulation. x x x.

We hasten to point out, however, that this ruling should not be construed as requiring two separate proceedings for the registration of a foreign divorce decree in the civil registry one for recognition of the foreign decree and another specifically for cancellation of the entry under Rule 108 of the Rules of Court. The recognition of the foreign divorce decree may be made in a Rule 108 proceeding itself, as the object of special proceedings (such as that in Rule 108 of the Rules of Court) is precisely to establish the status or right of a party or a particular fact. Moreover, Rule 108 of the Rules of Court can serve as the appropriate adversarial proceeding by which the applicability of the foreign judgment can be measured and tested in terms of jurisdictional infirmities, want of notice to the party, collusion, fraud, or clear mistake of law or fact.

Napagdesisyunan ng RTC na si Florie ay may sapat na ebidensya na siya ay kasal sa isang Amerikanong mamamayan at nakasunod sa mga legal na kinakailangan. Kaya, idineklara siyang may kapasidad na magpakasal muli. Ang Korte Suprema ay sumang-ayon sa CA na nagpawalang-saysay sa petisyon ng gobyerno na kumukuwestiyon sa desisyon ng RTC na kilalanin ang diborsyo. Idinagdag pa ng Korte Suprema na bagaman nagkamali ang RTC sa pag-apply ng A.M. No. 02-11-10-SC, hindi ito nangangahulugan na nagkaroon ng grave abuse of discretion. Ayon sa Korte Suprema, ang grave abuse of discretion ay ang kapritso o arbitraryong paggamit ng paghuhusga na katumbas ng kawalan ng hurisdiksyon. Dapat na maliwanag at malala ang pag-abuso sa pagpapasya na umabot sa pag-iwas sa isang positibong tungkulin o isang virtual na pagtanggi na gampanan ang isang tungkulin na iniutos ng batas, o kumilos man lamang sa pagkakontemplasyon ng batas, tulad ng kung saan ang kapangyarihan ay ginamit sa isang arbitraryo at despotikong pamamaraan dahil sa pagkahilig at poot.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung ang isang diborsyo na nakuha sa ibang bansa ay dapat kilalanin sa Pilipinas, at kung ang isang Pilipino na diborsiyado sa ibang bansa ay maaaring magpakasal muli sa Pilipinas.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa Artikulo 26 ng Family Code?	Nilinaw ng Korte Suprema na ang Artikulo 26 ng Family Code ay nagpapahintulot sa isang Pilipino na magpakasal muli kung ang kanyang dating asawa (dayuhan) ay nakakuha ng diborsyo sa ibang bansa, at pinapayagan siya ng batas na magpakasal muli.
Kailangan ba ng dalawang hiwalay na proseso para kilalanin ang diborsyo at kanselahin ang marriage contract?	Hindi na kailangan ng dalawang hiwalay na proseso. Ang pagkilala sa diborsyo ay maaaring gawin sa ilalim ng Rule 108 ng Rules of Court, kung saan kinakansela ang marriage contract sa civil registry.
Ano ang Rule 108 ng Rules of Court?	Ang Rule 108 ay isang special proceeding kung saan kinakansela o itinatama ang mga entry sa civil registry. Ito ang proseso na dapat sundin para sa pagkilala sa diborsyo sa ibang bansa.
Ano ang A.M. No. 02-11-10-SC?	Ito ang Rule on Declaration of Absolute Nullity of Void Marriages and Annulment of Voidable Marriages. Hindi ito applicable sa pagkilala sa diborsyo na nakuha sa ibang bansa.
Ano ang ibig sabihin ng “grave abuse of discretion”?	Ito ay ang arbitraryo at kapritsosong paggamit ng paghuhusga na katumbas ng kawalan ng hurisdiksyon. Ibig sabihin, ang pagpapasya ng korte ay walang basehan sa batas o ebidensya.
Paano kinikilala ang isang foreign divorce decree?	Para kilalanin ang foreign divorce decree, dapat itong patunayan ayon sa mga tuntunin ng ebidensya, kasama ang naaangkop na batas ng bansa kung saan nakuha ang diborsyo.
Sino ang dapat konsultahin kung may katanungan tungkol sa pagkilala ng foreign divorce decree?	Dapat kumonsulta sa isang abogado na eksperto sa family law upang masigurong tama ang proseso at maprotektahan ang mga karapatan.

Sa madaling salita, ang pagkilala sa diborsyo na nakuha sa ibang bansa ay isang proseso na maaaring magbukas ng daan para sa mga Pilipinong gustong magpakasal muli. Mahalaga na sundin ang tamang proseso at magkonsulta sa isang abogado upang matiyak na ang lahat ng legal na kinakailangan ay natutugunan.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Republic vs Cote, G.R. No. 212860, March 14, 2018