Sa kasong ito, pinagtibay ng Korte Suprema na ang isang kasunduan (compromise agreement) na ginawa pagkatapos ng huling desisyon ng korte ay balido at maaaring magpawalang-bisa sa naunang desisyon. Nilinaw ng Korte na kahit may pinal na desisyon na, maaaring pa rin magkasundo ang mga partido at talikuran ang kanilang mga karapatan. Ang desisyong ito ay nagbibigay linaw sa mga partido na may kaso, na kahit tapos na ang laban sa korte, mayroon pa ring pagkakataon na magkasundo at baguhin ang resulta nito sa pamamagitan ng isang kasunduan.

Benta ng Lupa at Karapatan ng Magsasaka: Pwede Bang Ipagbili ang Pag-asa?

Ang kaso ay nagsimula sa isang alitan tungkol sa tatlong parsela ng lupa sa Muntinlupa. Si Oscar Camerino, Efren Camerino, Cornelio Mantile, Domingo Enriquez, at ang mga tagapagmana ni Nolasco del Rosario (mga Magsasaka) ay naghain ng kaso upang tubusin ang lupang binili ng SM Systems Corporation (SMS). Nanalo ang mga Magsasaka sa RTC, kinatigan ng CA, at pinagtibay ng Korte Suprema. Matapos ang pinal na desisyon, pumasok ang SMS at apat sa mga Magsasaka sa isang Kasunduan kung saan tumanggap ang mga Magsasaka ng P300,000.00 bawat isa bilang kabayaran. Kinuwestiyon ng SMS ang bisa ng Kasunduan at ang pagpapatupad ng orihinal na desisyon. Ang pangunahing tanong ay: pwede bang talikuran ng mga Magsasaka ang kanilang karapatan sa pagtubos sa pamamagitan ng isang Kasunduan, kahit pa pinal na ang desisyon ng korte? Bukod pa rito, tinalakay din ang legalidad ng paglipat ng karapatan sa lupaing agraryo sa isang indibidwal na hindi kwalipikadong benepisyaryo sa ilalim ng batas agraryo.

Dito lumabas ang Irrevocable Power of Attorney (IPA) na ibinigay ng mga Magsasaka kay Mariano Nocom, na nagpapahintulot dito na ibenta, ilipat, o ipagamit ang lupa. Ayon sa SMS, ang IPA ay labag sa batas agraryo dahil hindi maaaring ilipat ang lupang agraryo sa loob ng 10 taon mula nang makuha ito at sa isang taong hindi kwalipikado bilang benepisyaryo. Hindi kinatigan ng Korte ang argumento ni Nocom na siya ay isang transferee pendente lite, at sinabing ang IPA ay isang pagtatangka na ilipat ang mga karapatan ng mga Magsasaka, na labag sa Section 62 ng Republic Act No. 3844 (Agricultural Land Reform Code).

Binigyang diin ng Korte na ang mga probisyon ng batas ay bahagi ng kontrata. Kaya’t binanggit ang Section 62 ng R.A. No. 3844:

Sec. 62. Limitation on Land Rights.—Except in case of hereditary succession by one heir, landholdings acquired under this Code may not be resold, mortgaged, encumbered, or transferred until after the lapse of ten years from the date of full payment and acquisition and after such ten-year period, any transfer, sale or disposition may be made only in favor of persons qualified to acquire economic family-size farm units in accordance with the provisions of this Code x x x.

Gayunpaman, pinahintulutan ng Korte ang pakikilahok ni Nocom bilang isang intervenor, dahil nagbigay siya ng pondo para sa pagtubos ng lupa at may karapatang mabayaran.

Sa kabilang banda, kinilala ng Korte ang karapatan ng mga Magsasaka na talikuran ang kanilang karapatan sa pagtubos sa pamamagitan ng Kasunduan. Sinabi ng Korte na ang Kasunduan ay isang balidong kontrata ng kompromiso. Bagamat tapos na ang kaso, malaya pa rin ang mga partido na magkasundo at baguhin ang resulta nito.

Ayon sa Korte,

Once a case is terminated by final judgment, the rights of the parties are settled; hence, a compromise agreement is no longer necessary. Though it may not be prudent to do so, we have seen in a number of cases that parties still considered and had, in fact, executed such agreement. To be sure, the parties may execute a compromise agreement even after the finality of the decision. A reciprocal concession inherent in a compromise agreement assures benefits for the contracting parties. For the defeated litigant, obvious is the advantage of a compromise after final judgment as the liability decreed by the judgment may be reduced. As to the prevailing party, it assures receipt of payment because litigants are sometimes deprived of their winnings because of unscrupulous mechanisms meant to delay or evade the execution of a final judgment.

Nagkaroon ngnovation dahil ang obligasyon ng SMS na payagan ang pagtubos ay napalitan ng kasunduan na magbayad ng P300,000 sa bawat isa sa apat na Magsasaka.

Malinaw sa kasong ito na pinaninindigan ng Korte ang kalayaan ng mga partido na magkontrata. Hangga’t hindi labag sa batas, moralidad, o pampublikong patakaran, ang mga kasunduan ay may bisa at dapat sundin. Ang pagtalikod sa karapatan sa pagtubos ay pinahihintulutan, at ang kasunduan ay maaaring magpawalang-bisa sa naunang desisyon ng korte. Samakatuwid, kinatigan ng Korte Suprema ang Kasunduan, ipinawalang-bisa ang writ of execution, at ipinag-utos na ibalik ang mga titulo ng lupa sa SMS. Bukod pa rito, iniutos na ibalik kay Nocom ang halaga na kanyang idineposito para sa pagtubos.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung balido ba ang kasunduan na ginawa pagkatapos ng pinal na desisyon ng korte at kung maaari bang talikuran ng mga magsasaka ang kanilang karapatan sa pagtubos.
Ano ang Kasunduan na pinag-uusapan sa kaso?	Ito ay isang kasunduan kung saan tumanggap ang apat na magsasaka ng P300,000 bawat isa mula sa SM Systems Corporation bilang kapalit ng pagtalikod sa kanilang karapatan sa pagtubos.
Ano ang desisyon ng Korte Suprema tungkol sa Kasunduan?	Ipinahayag ng Korte Suprema na balido ang Kasunduan at maaaring magpawalang-bisa sa naunang desisyon ng korte.
Bakit pinayagan ng Korte Suprema ang Kasunduan kahit may pinal na desisyon na?	Ayon sa Korte Suprema, malaya ang mga partido na magkasundo at baguhin ang resulta ng kaso, basta hindi labag sa batas, moralidad, o pampublikong patakaran.
Ano ang posisyon ni Mariano Nocom sa kaso?	Si Mariano Nocom ay nagbigay ng pondo para sa pagtubos ng lupa at itinuring na isang intervenor sa kaso. Hindi siya pinayagang maging partido dahil sa paglabag sa batas agraryo.
Ano ang implikasyon ng kasong ito sa mga kaso ng agraryo?	Nililinaw ng kasong ito na bagamat protektado ng batas ang mga magsasaka, hindi ito nangangahulugan na hindi nila maaaring talikuran ang kanilang mga karapatan sa pamamagitan ng isang balidong kasunduan.
Ano ang novation sa konteksto ng kasong ito?	Ang novation ay ang pagpapalit ng bagong kasunduan sa lumang obligasyon. Sa kasong ito, ang obligasyon na payagan ang pagtubos ay napalitan ng obligasyon na magbayad sa mga magsasaka.
Paano nakaapekto ang desisyon sa mga titulo ng lupa?	Ipinawalang-bisa ang mga bagong titulo na naisyu sa pangalan ng mga Magsasaka, at ibinalik ang orihinal na mga titulo sa pangalan ng Springsun Management Systems Corporation (SM Systems Corporation).

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapakita na ang pagiging pinal ng desisyon ay hindi hadlang sa kakayahan ng mga partido na magkasundo. Dapat sundin ang napagkasunduan hangga’t hindi ito labag sa batas, moralidad, o pampublikong patakaran. Gayunpaman, dapat ding tandaan na may mga limitasyon sa paglilipat ng karapatan sa lupaing agraryo, upang maprotektahan ang interes ng mga magsasaka at ang layunin ng batas agraryo.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: SM SYSTEMS CORPORATION VS. OSCAR CAMERINO, G.R. No. 178591, March 29, 2017