Sa kasong Republic vs. Tampus, ipinagdesisyon ng Korte Suprema na hindi sapat ang mga pagsisikap ni Nilda B. Tampus upang patunayan ang kanyang ‘well-founded belief’ na patay na ang kanyang asawa, si Dante L. Del Mundo. Ang desisyon ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng masusing paghahanap at pagsisiyasat bago maghain ng petisyon para sa pagpapahayag ng presumptive death para sa layunin ng muling pagpapakasal. Kailangang ipakita ang aktibong pagsisikap sa paghahanap at hindi lamang ang pasibong paghihintay ng panahon.

Nawawalang Asawa, Nawawalang Pag-asa? Ang Pagsisikap na Hanapin Para sa Deklarasyon ng Presumptive Death

Nagsimula ang kwento kay Nilda B. Tampus, na ikinasal kay Dante L. Del Mundo noong 1975. Pagkatapos ng tatlong araw, umalis si Dante upang maglingkod sa Armed Forces of the Philippines (AFP) sa Jolo, Sulu, at mula noon ay hindi na siya nakita o narinig pa. Makalipas ang 33 taon, naghain si Nilda ng petisyon sa korte upang ideklara si Dante na presumptively dead, upang siya ay makapag-asawa muli. Ang pangunahing tanong sa kasong ito: Sapat ba ang mga ginawa ni Nilda upang patunayan na mayroon siyang ‘well-founded belief’ na patay na si Dante, batay sa Article 41 ng Family Code?

Ayon sa Article 41 ng Family Code, kinakailangan na ang absent spouse ay nawala ng apat na magkakasunod na taon, at ang present spouse ay may ‘well-founded belief’ na patay na ang absent spouse. May apat na mahahalagang elemento para sa deklarasyon ng presumptive death: (1) nawawala ang asawa sa loob ng apat na magkakasunod na taon; (2) gustong magpakasal muli ng present spouse; (3) may ‘well-founded belief’ ang present spouse na patay na ang absent spouse; at (4) nagsampa ang present spouse ng summary proceeding para sa deklarasyon ng presumptive death. Ang bigat ng pagpapatunay ay nasa present spouse upang ipakita na ang lahat ng mga kinakailangan na ito ay natutugunan.

Ang ‘well-founded belief’ ay nangangailangan na ang present spouse ay nagpakita ng masigasig at makatwirang pagsisikap upang hanapin ang absent spouse, at batay sa mga pagsisikap na ito, naniniwala siya na patay na ang absent spouse. Hindi sapat ang simpleng pagkawala ng asawa, kawalan ng balita, o pagkabigong makipag-usap. Ayon sa Korte Suprema, dapat na ang paghahanap ay aktibo at hindi pasibo. Sa kasong ito, sinabi ni Nilda na nagtanong siya sa mga magulang, kamag-anak, at kapitbahay ni Dante, ngunit wala silang impormasyon. Gayunpaman, hindi ito itinuring na sapat ng Korte Suprema.

Ipinunto ng Korte na maaari sanang tumawag o pumunta si Nilda sa AFP headquarters upang magtanong tungkol kay Dante, o humingi ng tulong sa mga awtoridad. Dahil alam niyang ipinadala si Dante sa isang combat mission, maaari din siyang magtanong tungkol sa status ng misyon na iyon. Ang pagkabigo ni Nilda na gawin ang mga hakbang na ito ay nagpahiwatig na hindi siya aktibong naghanap sa kanyang asawa. Bukod pa rito, hindi nagpakita si Nilda ng mga saksi na maaaring magpatunay sa kanyang mga pagsisikap na hanapin si Dante. Ayon sa Korte, ang simpleng pag-angkin na nagtanong siya sa mga kaibigan ay hindi sapat.

Sa desisyon, binigyang-diin ng Korte Suprema na ang deklarasyon ng presumptive death ay hindi dapat basta-basta ibinibigay. Kailangang magpakita ng sapat na ebidensya at pagsisikap upang matiyak na ang absent spouse ay talagang hindi na mahahanap. Ang kasong ito ay nagpapaalala sa mga partido na nais maghain ng petisyon para sa presumptive death na kailangan nilang ipakita ang kanilang masigasig at makatwirang pagsisikap na hanapin ang kanilang absent spouse.

Ang desisyon sa Republic v. Tampus ay nagtatakda ng mataas na pamantayan para sa pagpapatunay ng ‘well-founded belief’ sa mga kaso ng deklarasyon ng presumptive death. Ipinakikita nito na hindi sapat ang simpleng pagtatanong sa mga kamag-anak at kaibigan; kailangan ang mas aktibo at masusing paghahanap, kabilang ang paghingi ng tulong sa mga awtoridad at pagsisiyasat sa lahat ng posibleng lugar kung saan maaaring naroroon ang absent spouse.

Kung kaya, ang petisyon ay pinagbigyan ng Korte Suprema at ibinasura ang deklarasyon ng CA at RTC sa naunang pagpapasya. Ipinag utos na ibasura ang petisyon ni Nilda B. Tampus na ideklarang presumptively dead ang kanyang asawa na si Dante L. Del Mundo.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung napatunayan ba ni Nilda Tampus ang kanyang ‘well-founded belief’ na patay na ang kanyang asawa, upang makapag-asawa muli, ayon sa Article 41 ng Family Code.
Ano ang ‘presumptive death’ at bakit ito kailangan?	Ang ‘presumptive death’ ay isang deklarasyon ng korte na nagpap मानi ang isang tao ay patay na, kahit walang direktang ebidensya. Ito ay kailangan upang payagan ang kanyang asawa na makapag-asawa muli.
Ano ang mga kailangan upang ideklara ang isang tao na presumptively dead?	Kailangan na ang taong nawawala ay hindi nakita sa loob ng apat na taon, at ang naiwang asawa ay may ‘well-founded belief’ na patay na ang kanyang asawa, pagkatapos magsagawa ng masusing paghahanap.
Ano ang ibig sabihin ng ‘well-founded belief’?	Ang ‘well-founded belief’ ay nangangahulugan na ang isang tao ay naniniwala na patay na ang kanyang asawa dahil sa mga katotohanan at pangyayari, at pagkatapos magsagawa ng makatwirang pagsisikap na hanapin siya.
Anong mga hakbang ang dapat gawin upang ipakita ang ‘well-founded belief’?	Kailangan magpakita ng ebidensya ng aktibong paghahanap, tulad ng paghingi ng tulong sa mga awtoridad, pagsisiyasat sa mga posibleng lugar, at pagtatanong sa mga kamag-anak at kaibigan.
Bakit hindi nagtagumpay si Nilda sa kasong ito?	Hindi nagtagumpay si Nilda dahil hindi siya nagpakita ng sapat na ebidensya ng aktibong paghahanap. Ang simpleng pagtatanong sa mga kamag-anak ay hindi sapat.
Ano ang implikasyon ng desisyon sa ibang mga kaso ng presumptive death?	Ang desisyon na ito ay nagpapakita na ang mga korte ay mahigpit sa pagpapatunay ng ‘well-founded belief’ at kailangan ang masusing paghahanap bago ideklara ang isang tao na presumptively dead.
Maaari bang baliktarin ang deklarasyon ng presumptive death?	Oo, maaaring baliktarin ang deklarasyon ng presumptive death kung lumitaw muli ang taong idineklarang patay.

Sa pangkalahatan, ipinapaalala ng kasong ito na kailangan ang masigasig at makatwirang pagsisikap bago maghain ng petisyon para sa deklarasyon ng presumptive death. Ang ‘well-founded belief’ ay hindi lamang paniniwala, kundi resulta ng aktibong paghahanap at pagsisiyasat.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Republic of the Philippines vs. Nilda B. Tampus, G.R. No. 214243, March 16, 2016