Sa kasong ito, pinagtibay ng Korte Suprema na para sa isang aksyon upang linawin ang titulo ng lupa upang magtagumpay, dapat na malinaw na maipakita na ang mga ari-arian na pinag-uusapan ay pareho. Ang desisyon ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng konkretong ebidensya, tulad ng isang verification/relocation survey, upang patunayan na ang pag-aari ng isang partido ay nakakasagabal sa pag-aari ng ibang partido. Itinatampok nito ang pasanin sa naghahabol na patunayan na ang lupa ay magkakapatong upang magkaroon ng aksyon upang linawin ang isang titulo upang magtagumpay. Kung walang malinaw na katibayan ng pagkakapareho o pagkakapatong, ang kaso ay maaaring iutos na ibalik sa mas mababang hukuman para sa karagdagang pagsisiyasat.

Sino ang Tunay na Nagmamay-ari?: Ang Problema sa Pagpapatong ng Lupa sa La Union

Ang kaso ay nagsimula sa isang reklamo na inihain ng La Tondeña Incorporada laban kay Liberato Castillejos, na kalaunan ay pinalitan ng kanyang mga tagapagmana (mga petitioner) matapos siyang pumanaw. Ang La Tondeña ay nag-claim na sila ang ganap na nagmamay-ari ng dalawang parsela ng lupa sa Barangay Bagbag (ngayon ay Casilagan), Bauang, La Union, batay sa iba’t ibang Tax Declarations (TDs) na inisyu sa paglipas ng mga taon. Ayon sa La Tondeña, si Liberato, sa pamamagitan ng pagtatago, maling representasyon, at sinasadyang panloloko, ay gumawa ng isang affidavit ng pagmamay-ari sa mga ari-arian at ipinakita ito sa Provincial Assessor ng La Union, na nagresulta sa pag-isyu ng mga TDs sa kanyang pangalan.

Si Liberato, sa kanyang depensa, ay nagpahayag na ang kanyang lupa at ang mga ari-arian na inaangkin ng La Tondeña ay magkaiba dahil magkaiba ang mga hangganan. Sinabi niya na ang kanyang lupa ay sinasaka ng kanyang biyenan mula pa noong 1940 bago niya ito nakuha noong 1962. Sa paglilitis, ang parehong partido ay nagsumikap na patunayan ang kanilang pagmamay-ari. Ipinakita ng La Tondeña ang mga TD na nagpapakita ng kanilang pangalan bilang may-ari, mula pa noong 1959. Ipinakita ni Liberato ang kanyang affidavit ng pagmamay-ari at mga TD para sa mga Lot 20096 at 20097. Si Engineer Gerry Boado mula sa DENR ay nagpatotoo na si Liberato ang nag-iisang nag-claim sa mga lote na ito batay sa talaan ng kadastre.

Tinanggihan ng Regional Trial Court (RTC) ang argumento ng mga petitioner na ang La Tondeña, bilang isang korporasyon, ay pinagbawalan ng Konstitusyon ng 1987 sa pagkuha ng real estate, na nagpapasya na ang La Tondeña ay mayroon nang vested right na makuha ang lupa bago pa man ipatupad ang konstitusyonal na pagbabawal. Inaprubahan ng Court of Appeals (CA) ang desisyon ng RTC, na binibigyang-diin na ang pinakalumang TD na pabor sa La Tondeña ay sapat na katibayan ng kanilang pagmamay-ari. Idinagdag pa ng CA na walang nakakumbinsi na katibayan na ang mga lupang inaangkin ng mga partido ay talagang hiwalay at natatangi. Gayunpaman, ang Korte Suprema ay may iba’t ibang pananaw at nakakita ng depekto sa proseso.

Ayon sa Korte Suprema, walang malinaw at konkretong katibayan na ang mga pag-aari na sakop ng TD Nos. 26682 at 26683 ni Liberato ay ang parehong mga parsela ng lupa na inilarawan sa mga TD ng La Tondeña. Lumilitaw na iba ang mga hangganan, katangian, at pag-uuri ng lupang inaangkin ng mga partido.

Art. 476. Sa tuwing may ulap sa titulo sa real property o anumang interes doon, dahil sa anumang instrumento, rekord, paghahabol, encumbrance o paglilitis na tila wasto o epektibo ngunit sa katotohanan at sa katunayan ay hindi wasto, hindi epektibo, voidable, o hindi maipatutupad, at maaaring makasama sa nasabing titulo, ang isang aksyon ay maaaring dalhin upang alisin ang nasabing ulap o upang linawin ang titulo.

Ang Tax Declaration ng La Tondeña ay nagpakita ng lupa na may hangganan sa North – Leandro Quinzon, South – Luisa Perillo at iba pa, East – Faustino Pichay at iba pa, at West – Santiago Lucas Quinzon atbp. Ito ay inuri bilang lupa ng cogon at kagubatan. Sa kabilang banda, ang TD No. 26682 ni Liberato ay tumutukoy sa lupa na inuri bilang pastulan, hindi irigadong palayan, at taniman, na may magkakaibang hangganan kaysa sa TD ng La Tondeña. Ipinakita ng mga talaan na ang Tax Declaration ni Liberato ay naiiba kumpara sa Tax Declaration ng La Tondeña. Binigyang diin din ng Korte Suprema na nabigo ang La Tondeña na ilarawan, patunayan, o kahit na alamin kung aling bahagi ng lupang sakop ng kanilang TD ang umano’y nilabag ng TD Nos. 26682 at 26683 ni Liberato.

Ang resulta ng Korte Suprema ay isinantabi ang mga nakaraang desisyon at iniutos na ibalik ang kaso sa RTC. Ang RTC ay inutusan na utusan ang Land Management Bureau ng DENR na magsagawa ng survey ng verification/relocation upang matukoy ang pagkakapatong ng mga ari-arian na sakop ng TD Nos. 26682 at 26683 ng Heirs of Liberato Castillejos at TD No. 93-005-5221 ng La Tondeña Incorporada. Samakatuwid, ang burden of proof ay nakasalalay sa La Tondeña, bilang ang petitioner, na dapat nilang itatag na ang kanilang tax declaration ay pagpapatong sa Heirs of Liberato Castillejos na pagmamay-ari.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung napatunayan ba ng La Tondeña na may pagkakapatong sa pagitan ng lupang inaangkin nila at ng lupang inaangkin ng Heirs of Liberato Castillejos, na nagbibigay-katwiran sa aksyon upang linawin ang titulo.
Bakit binaligtad ng Korte Suprema ang mga nakaraang desisyon?	Binaligtad ng Korte Suprema ang mga nakaraang desisyon dahil nakita nitong walang malinaw na ebidensya na ang mga ari-arian na inaangkin ng parehong partido ay pareho, o na ang mga ari-arian ni Liberato ay nakapatong sa ari-arian ng La Tondeña.
Ano ang kahalagahan ng survey ng verification/relocation?	Ang survey ng verification/relocation ay kritikal upang matukoy kung talagang may pagkakapatong, at upang matukoy ang lawak ng anumang pagkakapatong. Ito ay nagbibigay ng teknikal na batayan para sa korte na gumawa ng isang kaalamang desisyon.
Ano ang epekto ng desisyon na ito sa aksyon ng paglinaw sa titulo ng lupa?	Ang desisyon ay nagbibigay-diin na para sa isang aksyon ng paglinaw sa titulo ng lupa upang magtagumpay, ang naghahabol ay dapat na unang magtatag na ang ari-arian na pinagtatalunan ay pareho at katabi.
Ano ang burden of proof sa isang aksyon upang linawin ang isang titulo ng lupa?	Sa isang aksyon upang linawin ang isang titulo ng lupa, ang naghahabol ay may burden of proof na patunayan na mayroon silang legal o equitable na titulo sa ari-arian, at na ang paghahabol ng nasasakdal ay isang ulap sa kanilang titulo.
Anong uri ng ebidensya ang kapaki-pakinabang sa pagpapatunay ng pagmamay-ari ng lupa?	Ang mga katibayan ng pagmamay-ari ng lupa ay maaaring kasama ang mga Tax Declaration, mga deed of sale, survey plan, at patotoo ng mga saksi na maaaring sumaksi sa possession at paggamit ng lupa.
Paano makakaapekto ang konstitusyonal na pagbabawal sa pagmamay-ari ng lupa ng mga korporasyon sa kasong ito?	Bagaman ang RTC ay humawak sa argumento ng mga nagpetisyon na ang La Tondeña, bilang isang korporasyon, ay pinagbawalan ng Konstitusyon ng 1987 na magmay-ari ng real estate, hindi napag-usapan ng Korte Suprema ang isyu na ito at hindi direktang nakakaapekto ang isyu sa desisyon dahil hindi naitatag ng La Tondeña na pagmamay-ari ang lupa.
Ano ang layunin ng pag-utos na ibalik ang kaso sa RTC?	Ang pag-utos na ibalik ang kaso sa RTC ay nagbibigay-daan sa mas mababang hukuman na mangalap ng kinakailangang ebidensya sa pamamagitan ng isang survey ng verification/relocation, na kung saan ay kailangang malaman kung may pagkakapatong na naitatag sa Heirs of Liberato Castillejos tax declarations at La Tondeña.

Para sa mga katanungan tungkol sa aplikasyon ng pasyang ito sa mga tiyak na pangyayari, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay ibinigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa tiyak na legal na gabay na iniayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: HEIRS OF LIBERATO CASTILLEJOS AND RURAL BANK OF AGOO, LA UNION VS. LA TONDEÑA INCORPORADA, G.R. No. 190158, July 20, 2016