Sa ilalim ng batas ng Pilipinas, ang pagpapahayag ng pagkamatay ng isang nawawalang asawa ay nangangailangan ng ‘well-founded belief’ na siya ay patay na. Ayon sa desisyon sa kasong ito, hindi sapat ang simpleng pagkawala o kawalan ng balita upang patunayan ito. Dapat ipakita ng naiwang asawa na nagsagawa siya ng seryosong paghahanap at pagsisikap upang malaman kung buhay pa ang nawawalang asawa. Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng aktibong paghahanap at pagtatanong, hindi lamang pasibong paghihintay, bago humiling ng deklarasyon ng pagkamatay.

Nawawalang Pag-ibig: Kailan Maaaring Ipagpalagay ang Pagkamatay at Muling Magpakasal?

Ang kaso ay tungkol sa petisyon ni Jose Sareñogon, Jr. para sa deklarasyon ng pagkamatay ng kanyang asawang si Netchie, na nawala matapos silang magtrabaho sa ibang bansa. Ikinasal sila noong 1996 ngunit agad ding nagkahiwalay dahil sa kanilang trabaho. Ayon kay Jose, hindi na siya nakatanggap ng komunikasyon mula kay Netchie, at hindi rin niya mahanap ang mga magulang nito. Matapos ang ilang taon, naghain siya ng petisyon sa korte upang ipahayag na patay na si Netchie, upang makapagpakasal muli.

Ang pangunahing isyu sa kaso ay kung napatunayan ba ni Jose ang ‘well-founded belief’ na patay na si Netchie, alinsunod sa Article 41 ng Family Code. Ayon sa Family Code:

Art. 41. A marriage contracted by any person during the subsistence of a previous marriage shall be null and void, unless before the celebration of the subsequent marriage, the prior spouse had been absent for four consecutive years and the spouse present had a well-founded belief that the absent spouse was already dead.

Ang Korte Suprema ay nagpaliwanag na ang simpleng kawalan o pagkawala ng komunikasyon ay hindi sapat. Dapat ipakita ang mga konkretong pagsisikap upang hanapin ang nawawalang asawa. Sa kaso ni Jose, itinuring ng Korte Suprema na hindi sapat ang kanyang mga pagsisikap. Ayon sa Korte, dapat sana ay humingi siya ng tulong sa mga ahensya ng gobyerno tulad ng Philippine National Police, National Bureau of Investigation, at Department of Foreign Affairs.

Dagdag pa rito, dapat sana ay nagpakita siya ng mga testigo na nagpapatunay sa kanyang paghahanap. Hindi sapat ang mga testimonya ng kanyang kapatid at tiyahin, dahil hindi sila direktang nakasaksi sa kanyang mga paghahanap. Sa madaling salita, kailangan ni Jose na magpakita ng mas malalim at mas detalyadong paghahanap upang patunayan ang kanyang ‘well-founded belief’. Ang ‘well-founded belief’ ay nangangailangan ng aktibong pagsisikap, hindi lamang pasibong paghihintay ng balita.

Dahil dito, ibinasura ng Korte Suprema ang desisyon ng mababang korte na nagpapahayag ng pagkamatay ni Netchie. Idiniin ng Korte ang kahalagahan ng pagprotekta sa kasal, at hindi dapat basta-basta payagan ang pagpapawalang-bisa nito. Mahalagang tandaan na ang ‘well-founded belief’ ay hindi lamang isang simpleng paniniwala, kundi isang paniniwala na may matibay na batayan.

Sa desisyon, binigyang-diin ng Korte Suprema ang sumusunod na mga punto:

• Ang petisyon para sa deklarasyon ng pagkamatay ng nawawalang asawa ay dapat na sinasagot base sa sarili nitong merito, hindi sa mga preconceived notions.
• Mahalaga ang mutual na responsibilidad ng mga mag-asawa na magsama at magtulungan.
• Ang ‘well-founded belief’ ay dapat na batay sa mga konkretong pagsisikap na hanapin ang nawawalang asawa.

Ang desisyon na ito ay nagbibigay-diin sa responsibilidad ng naiwang asawa na magpakita ng seryosong pagsisikap upang hanapin ang nawawalang asawa, bago humiling ng deklarasyon ng pagkamatay. Ito ay upang protektahan ang kasal at tiyakin na hindi ito ginagamit bilang isang madaling paraan upang wakasan ang relasyon.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung napatunayan ba ng petisyuner ang kanyang ‘well-founded belief’ na patay na ang kanyang asawa, upang makapagpakasal muli siya.
Ano ang ibig sabihin ng ‘well-founded belief’?	Ito ay paniniwala na may matibay at makatwirang batayan, na nagmula sa seryosong pagsisikap na hanapin ang nawawalang asawa.
Ano ang kailangan gawin upang mapatunayan ang ‘well-founded belief’?	Dapat magpakita ng konkretong ebidensya ng paghahanap, tulad ng paghingi ng tulong sa gobyerno, pagpapakita ng mga testigo, at paggawa ng detalyadong paghahanap.
Bakit mahalaga ang ‘well-founded belief’?	Ito ay upang protektahan ang kasal at tiyakin na hindi ito ginagamit bilang isang madaling paraan upang wakasan ang relasyon.
Ano ang nangyari sa petisyon sa kasong ito?	Ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon dahil hindi napatunayan ang ‘well-founded belief’.
May iba pa bang dapat tandaan sa mga ganitong kaso?	Mahalagang kumunsulta sa abogado upang masigurong nasusunod ang lahat ng requirements at legal na proseso.
Ano ang papel ng Family Code sa kasong ito?	Ang Article 41 ng Family Code ang nagtatakda ng mga kondisyon para sa pagpapahayag ng pagkamatay ng nawawalang asawa.
Bakit kailangan ng seryosong pagsisikap na hanapin ang nawawalang asawa?	Dahil responsibilidad ng naiwang asawa na ipakita na ginawa niya ang lahat ng kanyang makakaya upang hanapin ang nawawalang asawa.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapaalala sa kahalagahan ng seryosong pagsisikap at matibay na batayan bago ipahayag ang pagkamatay ng nawawalang asawa. Ito ay isang proteksyon para sa kasal at nagbibigay-diin sa responsibilidad ng mga mag-asawa sa isa’t isa.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Republic vs. Sareñogon, G.R. No. 199194, February 10, 2016