Mahigpit na Batayan ng ‘Well-Founded Belief’ Para sa Deklarasyon ng Presumptive Death

G.R. No. 184621, Disyembre 10, 2013

Ang pag-aasawa ay isang sagradong institusyon, ngunit paano kung ang isa sa mag-asawa ay biglang nawala? Maaari bang magpakasal muli ang naiwang asawa? Sa Pilipinas, pinapayagan ang muling pag-aasawa sa pamamagitan ng deklarasyon ng presumptive death, ngunit hindi ito basta-basta ibinibigay. Ang kaso ng Republic v. Cantor ay nagbibigay-linaw sa kahalagahan ng ‘well-founded belief’ at ang mahigpit na pamantayan na kailangang sundin bago payagan ang deklarasyon ng presumptive death. Kung hindi sapat ang pagsisikap na hanapin ang nawawalang asawa, hindi papayagan ng korte ang muling pag-aasawa.

Ang Konsepto ng Presumptive Death at ‘Well-Founded Belief’

Ayon sa Artikulo 41 ng Family Code ng Pilipinas, maaaring magdeklara ng presumptive death ang korte kung ang isang asawa ay nawawala sa loob ng apat na magkakasunod na taon, at ang naiwang asawa ay may ‘well-founded belief’ na patay na ang nawawalang asawa. Ang ‘well-founded belief’ ay hindi lamang basta hinala o sapantaha. Ito ay paniniwala na nakabatay sa makatwirang pagsisiyasat at pagsisikap na alamin ang kinaroroonan ng nawawalang asawa.

Ang probisyong ito ay naglalayong protektahan ang naiwang asawa mula sa kasong bigamy kung sakaling magpakasal muli, ngunit kasabay nito, pinoprotektahan din nito ang kasagraduhan ng kasal. Dahil dito, mahigpit ang pamantayan na itinakda ng Korte Suprema para sa pagpapatunay ng ‘well-founded belief’. Hindi sapat ang basta pagtatanong sa mga kamag-anak o kaibigan. Kailangan ang masusing pagsisiyasat at paghahanap.

Sa kaso ng Republic v. Cantor, sinuri ng Korte Suprema kung sapat ba ang ginawang pagsisikap ni Maria Fe Espinosa Cantor upang hanapin ang kanyang nawawalang asawa na si Jerry Cantor, bago siya humiling ng deklarasyon ng presumptive death.

Ang Kuwento ng Kaso: Republic v. Cantor

Sina Maria Fe at Jerry ay ikinasal noong 1997. Hindi naging maganda ang kanilang pagsasama dahil sa ilang problema, kabilang na ang hindi pagkakasundo sa sekswal na aspeto at relasyon ni Jerry sa ama ni Maria Fe. Noong Enero 1998, pagkatapos ng isang mainit na pagtatalo, umalis si Jerry sa kanilang bahay at hindi na muling nagpakita o nagparamdam.

Makalipas ang apat na taon, noong 2002, nagsampa si Maria Fe ng petisyon para sa deklarasyon ng presumptive death ni Jerry. Ayon kay Maria Fe, nagtanong siya sa mga kamag-anak ni Jerry, mga kaibigan, at maging sa mga kapitbahay, ngunit walang nakapagbigay ng impormasyon tungkol sa kinaroroonan ni Jerry. Sinabi rin niya na tuwing pupunta siya sa ospital, tinitingnan niya ang directory ng mga pasyente, umaasang makikita ang pangalan ni Jerry.

Ipinagkaloob ng Regional Trial Court (RTC) ang petisyon ni Maria Fe. Pinagtibay naman ito ng Court of Appeals (CA). Ngunit hindi sumang-ayon ang Republic of the Philippines, kaya umakyat ang kaso sa Korte Suprema.

Ang argumento ng Republic ay hindi sapat ang ginawang pagsisikap ni Maria Fe para patunayan ang kanyang ‘well-founded belief’. Ayon sa Republic, hindi siya nagsumite ng report sa pulisya, hindi humingi ng tulong sa media, at hindi rin nagpakita ng mga saksi na makapagpapatunay sa kanyang mga pagtatanong.

Sa pagdinig sa Korte Suprema, kinatigan ng korte ang Republic. Ayon sa Korte Suprema, hindi sapat ang ginawang pagsisikap ni Maria Fe. Narito ang ilan sa mga punto ng Korte Suprema:

• Hindi Aktibong Paghahanap: Hindi planado o intensyonal ang paghahanap ni Maria Fe. Ang pagtingin niya sa directory ng mga pasyente sa ospital ay hindi maituturing na aktibong paghahanap.
• Walang Report sa Awtoridad: Hindi nag-report si Maria Fe sa pulisya o humingi ng tulong sa mga awtoridad para hanapin si Jerry.
• Walang Saksi: Hindi nagpresenta si Maria Fe ng mga saksi, tulad ng mga kamag-anak o kaibigan ni Jerry, na makapagpapatunay sa kanyang mga pagtatanong. Hindi rin niya pinangalanan ang mga taong tinanungan niya.
• Walang Karagdagang Ebidensya: Maliban sa pahayag ni Maria Fe, walang ibang ebidensya na nagpapatunay na nagsagawa siya ng masusing paghahanap.

Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang ‘well-founded belief’ ay nangangailangan ng ‘diligent and reasonable efforts and inquiries’. Hindi sapat ang ‘passive search’ o ang basta pagtatanong sa mga malalapit na tao. Kailangan ang aktibong paghahanap at paghingi ng tulong sa iba’t ibang paraan.

Ayon sa Korte Suprema, “The belief of the present spouse must be the result of proper and honest to goodness inquiries and efforts to ascertain the whereabouts of the absent spouse and whether the absent spouse is still alive or is already dead. Whether or not the spouse present acted on a well-founded belief of death of the absent spouse depends upon the inquiries to be drawn from a great many circumstances occurring before and after the disappearance of the absent spouse and the nature and extent of the inquiries made by [the] present spouse.”

Praktikal na Implikasyon: Ano ang Dapat Gawin Kung Nawawala ang Asawa?

Ang desisyon sa Republic v. Cantor ay nagpapakita na mahigpit ang Korte Suprema sa pagbibigay ng deklarasyon ng presumptive death. Kung ikaw ay nasa sitwasyon kung saan nawawala ang iyong asawa at nais mong magpakasal muli, narito ang ilang praktikal na dapat mong gawin upang mapatunayan ang iyong ‘well-founded belief’:

• Aktibong Paghahanap: Magsagawa ng aktibong paghahanap. Hindi sapat ang basta pagtatanong sa mga kakilala.
• Report sa Pulisya: Mag-report sa pulisya tungkol sa pagkawala ng iyong asawa. Maghain ng official report.
• Humingi ng Tulong sa Awtoridad: Humingi ng tulong sa iba pang ahensya ng gobyerno, tulad ng National Bureau of Investigation (NBI) o mga local government units (LGUs).
• Gamitin ang Media: Magpakalat ng impormasyon sa media, tulad ng radyo, telebisyon, o pahayagan. Maaari ding gamitin ang social media.
• Dokumentasyon: Dokumentahin ang lahat ng iyong ginawang pagsisikap. Magtago ng mga kopya ng report sa pulisya, sulat sa mga ahensya, at iba pang dokumento.
• Saksi: Kumuha ng mga saksi na makapagpapatunay sa iyong mga pagsisikap na hanapin ang iyong asawa.

Mahahalagang Leksyon

• Mahigpit ang Pamantayan: Hindi basta-basta ang pagkuha ng deklarasyon ng presumptive death. Kailangan patunayan ang ‘well-founded belief’ sa pamamagitan ng masusing pagsisikap.
• Aktibong Paghahanap Kailangan: Kailangan ang aktibo at dokumentadong paghahanap, hindi lamang ‘passive search’.
• Proteksyon sa Kasal: Ang mahigpit na pamantayan ay naglalayong protektahan ang kasagraduhan ng kasal at maiwasan ang pang-aabuso sa probisyon ng presumptive death.

Mga Madalas Itanong (FAQ)

Tanong 1: Ano ang presumptive death?
Sagot: Ito ay deklarasyon ng korte na nagsasaad na ang isang nawawalang tao ay ipinapalagay nang patay, kahit walang direktang ebidensya ng kanyang kamatayan. Ito ay kinakailangan upang payagan ang naiwang asawa na magpakasal muli.

Tanong 2: Gaano katagal dapat nawawala ang asawa bago makapag-file ng petisyon para sa presumptive death?
Sagot: Apat na taon, maliban kung may panganib sa buhay ang pagkawala (tulad ng sakuna), kung saan dalawang taon lamang ang hinihintay.

Tanong 3: Ano ang ‘well-founded belief’?
Sagot: Ito ay paniniwala na ang nawawalang asawa ay patay na, batay sa masusing pagsisiyasat at makatwirang pagsisikap na alamin ang kanyang kinaroroonan.

Tanong 4: Sapat na ba ang pagtatanong sa mga kamag-anak at kaibigan?
Sagot: Hindi. Kailangan ang mas aktibo at dokumentadong paghahanap, tulad ng pag-report sa pulisya at paghingi ng tulong sa awtoridad.

Tanong 5: Maaari bang baligtarin ang deklarasyon ng presumptive death kung lumitaw muli ang nawawalang asawa?
Sagot: Oo, maaari itong baligtarin. Ngunit ang muling pag-aasawa ng naiwang asawa, kung may deklarasyon ng presumptive death, ay mananatiling balido hanggang sa mapatunayang buhay ang unang asawa.

Tanong 6: Ano ang mangyayari kung magpakasal muli ang naiwang asawa nang walang deklarasyon ng presumptive death?
Sagot: Maaaring maharap sa kasong bigamy ang naiwang asawa, maliban kung mapatunayan na may ‘well-founded belief’ siya kahit walang deklarasyon.

Tanong 7: Paano makakatulong ang ASG Law sa ganitong sitwasyon?
Sagot: Eksperto ang ASG Law sa mga usapin ng pamilya, kabilang na ang deklarasyon ng presumptive death. Kung kailangan mo ng legal na payo at representasyon sa pagkuha ng deklarasyon ng presumptive death, maaari kang magpakonsulta sa amin. Para sa konsultasyon, maaari kayong mag-email sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito. Handa kaming tulungan kayo sa inyong legal na pangangailangan.

---

Source: Supreme Court E-Library
This page was dynamically generated
by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)