Huling Desisyon Ay Huling Desisyon: Bakit Hindi Mo Dapat Balewalain ang Immutability ng Hukuman

G.R. No. 160786, June 17, 2013

Ang desisyon ng korte ay pinal at hindi na mababago. Ito ang prinsipyong nakapaloob sa kasong Abrigo v. Flores, kung saan tinanggihan ng Korte Suprema ang pagtatangka na pigilan ang pagpapatupad ng isang pinal na desisyon dahil sa isang umano’y ‘supervening event’—isang pangyayari na naganap pagkatapos maging pinal ang desisyon.

Sa kasong ito, matututunan natin kung gaano kahalaga ang pagiging pinal ng desisyon ng hukuman at kung kailan lamang maaaring pigilan ang pagpapatupad nito dahil sa mga ‘supervening events’. Mahalagang maintindihan ito upang maiwasan ang pagkaantala sa pagkamit ng hustisya at upang maprotektahan ang integridad ng sistema ng ating hukuman.

INTRODUKSYON

Isipin ang isang away pamilya tungkol sa mana na umabot na sa korte. Matapos ang ilang taon na paglilitis, pinal na ang desisyon: hatiin ang lupa ayon sa itinakda. Ngunit, bago pa man maipatupad ang desisyon, biglang nagbenta ang isa sa mga tagapagmana ng kanyang parte sa lupa sa kalaban. Maaari ba itong maging dahilan para mapigil ang pagpapatupad ng orihinal na desisyon? Ito ang sentro ng kaso ng Abrigo v. Flores.

Ang kasong ito ay nagmula sa isang demanda para sa judicial partition ng isang residential land sa Laguna. Sa pinal na desisyon noong 1989, hinati ng korte ang lupa sa pagitan ng mga tagapagmana ni Francisco Faylona at Gaudencia Faylona. Ang mga tagapagmana ni Francisco ang makakakuha ng kanlurang bahagi, at ang mga tagapagmana ni Gaudencia ang silangang bahagi. Ngunit, ang mga tagapagmana ni Gaudencia, na sina mga Abrigo, ay sinubukan pigilan ang demolisyon ng kanilang mga istruktura na nakatayo sa kanlurang bahagi sa pamamagitan ng pag-alegar ng isang ‘supervening event’—ang pagbili umano nila ng parte ng lupa mula sa isa sa mga tagapagmana ni Francisco.

LEGAL NA KONTEKSTO: ANG DOKTRINA NG IMMUTABILITY NG JUDGMENT AT SUPERVENING EVENT

Ang prinsipyong nakapaloob dito ay ang tinatawag na ‘immutability of judgment’. Ayon sa doktrinang ito, kapag ang isang desisyon ng korte ay naging pinal na, ito ay hindi na mababago. Hindi na ito maaaring baguhin, amendahan, o baligtarin pa, kahit na ang pagbabago ay para itama ang umano’y pagkakamali sa konklusyon ng korte, maging ito man ay sa katotohanan o sa batas.

Sinasabi sa Section 1, Rule 39 ng Rules of Court na ang pagpapatupad ng isang pinal na desisyon ay dapat ‘matter of course’. Ibig sabihin, kapag pinal na ang desisyon, dapat agad itong ipatupad. Ang layunin nito ay upang bigyan ng katiyakan at katapusan ang mga legal na labanan. Kung papayagan ang walang katapusang pagbabago sa mga pinal na desisyon, mawawalan ng saysay ang sistema ng hukuman.

Gayunpaman, may mga eksepsiyon sa prinsipyong ito. Isa na rito ang ‘supervening event’. Ang ‘supervening event’ ay isang pangyayari o katotohanan na lumitaw pagkatapos maging pinal ang desisyon, na nagbabago sa sitwasyon ng mga partido sa paraang ang pagpapatupad ng desisyon ay magiging ‘inequitable, impossible, or unfair’.

Ngunit, hindi basta-basta maituturing na ‘supervening event’ ang isang pangyayari. Ayon sa Korte Suprema sa kasong ito, ang ‘supervening event’ ay dapat:

• Makatwirang magpabago sa sitwasyon ng mga partido.
• Nangyari pagkatapos maging pinal ang desisyon.
• Nagreresulta sa pagiging ‘inequitable, impossible, or unfair’ ng pagpapatupad ng desisyon.
• Nakabatay sa napatunayang katotohanan, hindi sa mga haka-haka lamang.

Sa madaling salita, kailangan malinaw at napatunayan na ang bagong pangyayari ay sapat na dahilan para pigilan ang pagpapatupad ng pinal na desisyon. Hindi sapat na basta sabihin na may ‘supervening event’; kailangan itong patunayan sa korte.

PAGHIMAY NG KASO: ABRIGO VS. FLORES

Nagsimula ang kaso noong 1988 nang magsampa ng demanda ang mga tagapagmana ni Francisco Faylona laban sa mga tagapagmana ni Gaudencia Faylona para sa judicial partition ng kanilang manang lupa. Noong 1989, nagdesisyon ang Regional Trial Court (RTC) na hatiin ang lupa: kanlurang bahagi para sa mga tagapagmana ni Francisco, at silangang bahagi para sa mga tagapagmana ni Gaudencia. Inutusan din ang mga tagapagmana ni Gaudencia na alisin ang kanilang mga istruktura na nakatayo sa kanlurang bahagi at magbayad ng renta.

Hindi nasiyahan ang mga tagapagmana ni Gaudencia at umapela sila sa Court of Appeals (CA). Noong 1995, pinagtibay ng CA ang desisyon ng RTC, maliban sa bahagi tungkol sa renta na inalis. Naging pinal ang desisyon noong 1996 nang mag-isyu ang CA ng Entry of Judgment.

Matapos nito, nagsampa ng motion for execution ang mga tagapagmana ni Francisco sa RTC para ipatupad ang pinal na desisyon. Nag-isyu ang RTC ng writ of execution at nagtalaga ng sheriff para ipatupad ang demolisyon ng mga istruktura sa kanlurang bahagi.

Dito na pumasok ang ‘supervening event’ na inalegar ng mga tagapagmana ni Gaudencia (mga Abrigo). Sabi nila, pagkatapos maging pinal ang desisyon, bumili sila ng 1/4 na parte ng kanlurang bahagi ng lupa mula kay Jimmy Flores, isa sa mga tagapagmana ni Francisco. Dahil dito, inalegar nila na co-owner na sila ng kanlurang bahagi at hindi na dapat ipagpatuloy ang demolisyon hangga’t hindi nahahati muli ang kanlurang bahagi.

Upang suportahan ang kanilang alegasyon, nagpakita sila ng Deed of Sale na umano’y pinirmahan ni Jimmy Flores. Dahil dito, nagsampa sila ng Motion to Defer Resolution on Motion for Demolition sa RTC.

Ngunit, tinanggihan ng RTC ang kanilang mosyon at nag-utos na ituloy ang pagpapatupad ng demolisyon. Umapela muli ang mga Abrigo sa CA sa pamamagitan ng certiorari, ngunit muli silang nabigo. Kaya, umakyat sila sa Korte Suprema.

Sa Korte Suprema, sinabi ng mga Abrigo na nagkamali ang CA sa pagpabor sa RTC. Inulit nila ang kanilang argumento na ang pagbili nila ng parte ng lupa ay isang ‘supervening event’ na nagpapahirap at hindi makatarungan sa pagpapatupad ng demolisyon.

Ngunit, hindi sumang-ayon ang Korte Suprema. Ayon sa Korte,