Nilinaw ng Korte Suprema na ang mga regular na korte, at hindi ang National Commission on Indigenous Peoples (NCIP), ang may hurisdiksyon sa mga kaso kung saan ang isang partido ay hindi kabilang sa parehong grupong etniko o tribo (ICC/IP). Ang desisyong ito ay nagbibigay linaw sa kung sino ang may kapangyarihang magpasya sa mga usapin ng lupain kung saan hindi lamang mga katutubo ang sangkot, at naglalayong protektahan ang karapatan ng lahat na dumaan sa tamang proseso ng legal.
Lupaing Ninuno sa Panganib? Alamin kung Kailan ang NCIP ang Dapat Magpasya
Ang kasong ito ay nagmula sa isang petisyon na inihain laban sa mga miyembro ng Talaandig tribe sa Bukidnon. Sila ay inakusahan ng karahasan at pananakot, at umakyat sa korte upang kwestyunin kung ang Regional Trial Court (RTC) o ang NCIP ang dapat humawak sa kaso dahil sa usapin ng lupang ninuno. Ito ay nagbigay daan sa mahalagang tanong: saan ba dapat dalhin ang usapin kung ang hindi mga katutubo ang nag-aangkin sa isang lupaing ninuno?
Ipinunto ng Korte Suprema na bagaman may mandato ang NCIP na protektahan ang karapatan ng mga katutubo, ang hurisdiksyon nito ay limitado lamang sa mga usapin kung saan parehong partido ay kabilang sa iisang grupong etniko. Ang Batas Republika 8371 (Indigenous Peoples’ Rights Act o IPRA) ay nagbibigay sa NCIP ng kapangyarihan sa mga pagtatalo sa loob ng mga komunidad ng katutubo. Hindi nito sakop ang mga kaso kung saan ang isang partido ay hindi katutubo, dahil wala silang remedyo sa ilalim ng mga kaugalian ng katutubo. Ang nasabing desisyon ay sumusuporta sa mga regular na korte, hindi sa NCIP na siyasatin at lutasin ang paglabag sa karapatan ng ICCs/IPs sa kamay ng hindi ICCs/IPs.
Bukod dito, binigyang diin ng Korte Suprema na hindi maaaring palawigin ng mga panuntunan ng NCIP ang hurisdiksyon nito nang higit pa sa kung ano ang nakasaad sa IPRA. Kaya’t binawi nila ang ilang mga probisyon sa Implementing Rules at NCIP Rules na sumasalungat sa IPRA.
SEC. 66. Jurisdiction of the NCIP. – The NCIP, through its regional offices, shall have jurisdiction over all claims and disputes involving rights of ICCs/IPs; Provided, however, That no such dispute shall be brought to the NCIP unless the parties have exhausted all remedies provided under their customary laws. For this purpose, a certification shall be issued by the Council of Elders/Leaders who participated in the attempt to settle the dispute that the same has not been resolved, which certification shall be a condition precedent to the filing of a petition with the NCIP.
Idinagdag pa ng Korte Suprema na kahit na may kinalaman ang kaso sa mga miyembro ng ICCs/IPs at kanilang lupang ninuno, hindi sapat iyon upang mahulog sa ilalim ng hurisdiksyon ng NCIP sa ilalim ng Seksyon 66 ng IPRA, maliban kung parehong partido ay kabilang sa parehong ICC/IP.
Ang limitasyon na ito ay kinikilala ang karapatan ng mga ICCs/IPs na gamitin ang kanilang sariling sistema ng hustisya, mga institusyon ng paglutas ng alitan, mga proseso o mekanismo sa pagtatayo ng kapayapaan, at iba pang mga kaugalian na naaayon sa sistema ng pambansang batas at internasyonal na kinikilalang karapatang pantao. Kinikilala na ang iba’t ibang ICCs/IPs ay may kani-kanilang natatanging kaugalian at konseho ng matatanda na dapat sundin.
Bagamat tinukoy ng Korte Suprema na maaaring magsagawa ng quasi-judicial function ang NCIP, nakasaad rin na ang hurisdiksyon ng NCIP ay pangunahin lamang. Nagpahiwatig na ang regulasyon sa kasong kinasasangkutan ay naaayon pa rin sa mga regular na korte.
Sa ganitong paglilinaw, ang Korte Suprema ay nagtakda ng limitasyon sa saklaw ng kapangyarihan ng NCIP, naglalayong protektahan ang karapatan ng lahat na dumaan sa proseso ng mga regular na korte, at hindi lamang nakabatay sa tradisyon o kaugalian.
FAQs
| Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? | Ang pangunahing isyu ay kung aling korte – ang Regional Trial Court (RTC) o ang National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) – ang may hurisdiksyon sa isang kaso kung saan ang isang partido ay hindi isang miyembro ng Indigenous Cultural Community/Indigenous People (ICC/IP). |
| Sino ang Talaandig Tribe na nabanggit sa kaso? | Ang Talaandig Tribe ay isang grupong etniko na matatagpuan sa Bukidnon, Mindanao. Sila ay nagke-claim sa isang lupaing ninuno na pinag-aagawan sa kasong ito. |
| Ano ang kahalagahan ng IPRA sa kasong ito? | Ang IPRA, o Indigenous Peoples’ Rights Act, ay nagtatakda ng mga karapatan ng mga katutubo, kasama na ang mga usapin tungkol sa lupang ninuno. Mahalaga ito dahil dito nakabatay ang argumento kung sino ang may hurisdiksyon. |
| Ano ang ibig sabihin ng "hurisdiksyon"? | Ang hurisdiksyon ay ang kapangyarihan ng isang korte o ahensya ng gobyerno na dinggin at pagdesisyunan ang isang kaso. Ito ang sentro ng pagtatalo sa kasong ito. |
| Sa desisyon ng Korte Suprema, sino ang may hurisdiksyon sa kasong ito? | Ipinasiya ng Korte Suprema na ang Regional Trial Court (RTC) ang may hurisdiksyon sa kaso, dahil hindi lahat ng partido ay kabilang sa parehong katutubong pamayanan. |
| Ano ang epekto ng desisyon na ito? | Nililimitahan ng desisyon ang hurisdiksyon ng NCIP sa mga kaso kung saan parehong partido ay mga miyembro ng iisang katutubong komunidad, at nililinaw na ang mga regular na korte ang may kapangyarihan sa mga kaso kung saan ang hindi mga katutubo ang sangkot. |
| Maaari bang dalhin ang usapin sa NCIP kahit na hindi lahat ng partido ay kabilang sa mga katutubo? | Ayon sa desisyon, hindi. Kung hindi lahat ng partido ay kabilang sa parehong katutubong komunidad, ang kaso ay dapat dalhin sa regular na korte. |
| Bakit hindi maaaring mapalawak ng NCIP ang kanilang hurisdiksyon? | Hindi maaaring palawakin ng NCIP ang kanilang hurisdiksyon dahil ang kapangyarihan ng ahensya ay nakabatay sa batas (IPRA). Hindi ito maaaring lumampas sa saklaw ng batas na nagtatag nito. |
Sa madaling salita, ang kasong ito ay nagbibigay linaw sa kung sino ang may kapangyarihang magpasya sa mga usapin ng lupain kung saan hindi lamang mga katutubo ang sangkot. Tinitiyak nito na ang karapatan ng lahat na dumaan sa tamang proseso ng legal ay protektado.
For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.
Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: LOLOY UNDURAN vs. RAMON ABERASTURI, G.R No. 181284, October 20, 2015