Mahalagang Chain of Custody sa Kaso ng Droga Para Makasigurado sa Hustisya

G.R. No. 202701, September 10, 2014

INTRODUKSYON

Imagine na inaresto ka dahil sa droga. Pero paano kung ang mismong ebidensya laban sa iyo ay hindi sigurado kung ito talaga ang nakuha sa iyo? Dito pumapasok ang konsepto ng chain of custody—ang serye ng mga hakbang para masigurado na ang drogang nakuha sa suspek ay siya ring ipapakita sa korte. Sa kasong People of the Philippines v. Balibay, napalaya ang mga akusado dahil sa kapalpakan ng mga pulis sa pagprotekta sa chain of custody ng ebidensya. Tatalakayin natin ang kasong ito para maintindihan kung bakit napakahalaga ng tamang proseso sa mga kaso ng droga.

KONTEKSTONG LEGAL

Ayon sa Republic Act No. 9165 o Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002, mahigpit ang batas laban sa iligal na droga. Pero hindi lang basta pag-aresto ang importante. Kailangan masigurado na tama ang proseso mula sa paghuli hanggang sa pagpresenta ng ebidensya sa korte. Dito pumapasok ang Section 21 ng RA 9165 at ang Implementing Rules and Regulations (IRR) nito, partikular ang Dangerous Drugs Board Regulation No. 1, Series of 2002. Ang “chain of custody” ayon sa batas ay:

“Chain of Custody” means the duly recorded authorized movements and custody of seized drugs or controlled chemicals or plant sources of dangerous drugs or laboratory equipment at each stage, from the time of seizure/confiscation to receipt in the forensic laboratory to safekeeping to presentation in court and destruction. Such record of movements and custody of the seized item shall include the identity and signature of the person who held temporary custody of the seized item, the date and times when such transfer of custody were made in the course of safekeeping and use in court as evidence, and the final disposition.

Ibig sabihin, kailangan maitala at masubaybayan ang bawat hakbang ng ebidensya—sino ang humawak, kailan, saan dinala, at paano ito pinangalagaan. Kung maputol ang chain of custody, magdududa ang korte kung ang ebidensyang ipinapakita ay talaga bang galing sa akusado at hindi pinalitan o binago. Mahalaga ito para maprotektahan ang karapatan ng akusado at masiguro na walang inosenteng makukulong. Sa maraming kaso, ginagamit ang depensa ng “planting of evidence” o pagtatanim ng ebidensya. Kaya naman, ang maayos na chain of custody ay panangga rin laban dito.

PAGSUSURI SA KASO NG BALIBAY

Sa kasong People v. Balibay, inakusahan sina Edilberto Balibay at anak niyang si Maricel ng pagbebenta at pag-possess ng shabu. Ayon sa mga pulis, nagpanggap silang bibili (buy-bust operation) at nahuli si Maricel na nagbebenta, at si Edilberto naman ay kasabwat. Nakuha umano kay Maricel ang shabu at marked money.

Narito ang mga pangyayari ayon sa korte:

• Nag-buy-bust operation ang mga pulis sa bahay ng mga Balibay.
• Ayon sa pulis na poseur-buyer na si PO1 Tanggote, si Maricel ang nagbenta sa kanya ng shabu.
• Inaresto ang mag-ama at kinapkapan. Nakuha umano kay Edilberto ang marked money at kay Maricel ang isa pang sachet ng shabu.
• Dinala sila sa PDEA office para sa imbestigasyon at inventory.
• Pinamarkahan ni SPO1 Amacanim kay PO1 Tanggote ang mga sachet.
• Dinala ang mga ebidensya sa crime laboratory para masuri. Positibo sa shabu.

Sa korte, itinanggi ng mga Balibay ang paratang. Depensa nila, pinag-utusan lang si Maricel na bumili ng shabu para sa isang informant na umano’y PDEA asset. Sabi nila, pineke lang ang ebidensya laban sa kanila dahil hindi nila itinuro ang supplier ng droga.

Ang RTC at CA ay kinampihan ang prosecution at sinabing walang ebidensya na nagpapakita na nagkamali ang mga pulis. Umapela ang mga Balibay sa Korte Suprema.

Dito na binigyang-diin ng Korte Suprema ang problema sa chain of custody. Ayon sa Korte:

“In the case at bar, the prosecution failed to establish that the seized substance from the accused is the same substance offered in court. …As We already held, when there are doubts on whether the seized substance was the same substance examined and established to be the prohibited drug, there can be no crime of illegal possession or illegal sale of a prohibited drug.”

Lumabas sa cross-examination ni PO1 Tanggote na hindi niya masiguro kung ang ebidensyang ipinakita sa korte ay siya ring nakuha niya kay Maricel. Hindi niya alam kung sino ang naglagay ng markings na “PDEA” sa sachet. Hindi rin niya maalala kung anong klaseng plastic ang lalagyan ng shabu noong nakuha niya ito.

Dagdag pa ng Korte Suprema, hindi rin napatunayan ng prosecution ang buong chain of custody dahil hindi iprinisenta sa korte si SPO1 Amacanim, ang imbestigador at umano’y humawak ng ebidensya. Hindi rin naipaliwanag kung paano pinangalagaan ang ebidensya mula nang makuha ito hanggang sa maiprisenta sa korte.

“Since the evidence custodian, SPO1 Amacanim, was not presented in court, we cannot be sure and certain that the substance offered as evidence in court was the same substance seized from the accused.”

Dahil dito, pinawalang-sala ng Korte Suprema ang mga Balibay dahil sa reasonable doubt. Hindi napatunayan ng prosecution na walang duda na ang ebidensyang shabu ay siya talagang nakuha sa kanila.

PRAKTIKAL NA IMPLIKASYON

Ang kasong Balibay ay malinaw na paalala sa kahalagahan ng chain of custody sa mga kaso ng droga. Hindi sapat na basta arestuhin ang suspek at makakuha ng droga. Kailangan sundin ang tamang proseso para masigurado ang integridad ng ebidensya.

Para sa mga law enforcement officers, ito ang mga dapat tandaan:

• Markahan agad ang ebidensya sa pinangyarihan ng krimen.
• Gumawa ng inventory sa presensya ng akusado at witness (kung maaari).
• Kuhanan ng litrato o video ang inventory.
• Magtago ng maayos na record ng bawat transfer ng ebidensya—sino ang nag-turnover, sino ang tumanggap, kailan, at saan.
• Siguraduhing lahat ng humawak ng ebidensya ay pwedeng tumestigo sa korte.

Para naman sa publiko, lalo na kung ikaw ay nahaharap sa kasong droga, mahalagang alamin ang iyong karapatan. Kung sa tingin mo ay may kapalpakan sa proseso ng chain of custody, konsultahin agad ang abogado. Maaaring ito ang maging susi para mapawalang-sala ka.

Mahahalagang Leksyon:

• Ang chain of custody ay kritikal sa kaso ng droga.
• Ang kapalpakan sa chain of custody ay maaaring magpawalang-sala sa akusado.
• Dapat sundin ng mga pulis ang tamang proseso sa paghawak ng ebidensya.
• Alamin ang iyong karapatan at kumonsulta sa abogado kung kinakailangan.

FREQUENTLY ASKED QUESTIONS (FAQ)

Tanong 1: Ano ang ibig sabihin ng corpus delicti?
Sagot: Ito ang katawan ng krimen. Sa kaso ng droga, ito mismo ang iligal na substansya (halimbawa, shabu). Kailangan mapatunayan na ang substansyang ipinakita sa korte ay talaga ngang droga at ito rin ang nakuha sa akusado.

Tanong 2: Bakit importante ang markings sa ebidensya?
Sagot: Para matukoy na ito talaga ang ebidensyang nakuha sa suspek at hindi napalitan. Ang markings ay dapat ilagay agad ng arresting officer at dapat makilala niya ito sa korte.

Tanong 3: Ano ang mangyayari kung hindi nasunod ang Section 21 ng RA 9165?
Sagot: Hindi awtomatikong mapapawalang-sala ang akusado, pero magiging kahina-hinala ang ebidensya ng prosecution. Kung malaki ang pagkukulang at hindi maipaliwanag ng maayos, maaaring magduda ang korte at mapawalang-sala ang akusado dahil sa reasonable doubt, gaya sa kaso ng Balibay.

Tanong 4: Kailangan ba talaga na lahat ng humawak ng ebidensya ay tumestigo sa korte?
Sagot: Hindi naman lahat, pero mas mainam kung maiprisenta ang mga pangunahing humawak nito, lalo na kung may duda sa chain of custody. Sa kasong Balibay, ang hindi pagtestigo ni SPO1 Amacanim ay naging malaking problema.

Tanong 5: Ano ang dapat kong gawin kung inaresto ako dahil sa droga?
Sagot: Manatiling kalmado, huwag lumaban sa aresto, at huwag magbigay ng pahayag nang walang abogado. Humingi agad ng tulong legal sa isang abogado para maprotektahan ang iyong karapatan.

Naranasan mo ba o ng kakilala mo ang ganitong sitwasyon? Huwag mag-atubiling kumonsulta sa eksperto. Ang ASG Law ay may mga abogado na dalubhasa sa mga kaso ng droga at handang tumulong sa iyo. Makipag-ugnayan dito o mag-email sa hello@asglawpartners.com para sa konsultasyon. Kami sa ASG Law ay handang magbigay ng gabay legal na kailangan mo. Tumawag na!