Ang kasong ito ay tumatalakay sa pananagutan ng mga kawani ng gobyerno sa pagkawala ng pondo ng bayan. Ipinasiya ng Korte Suprema na hindi dapat managot ang isang ingat-yaman (treasurer) at isang cashier kung ang pagkawala ng pera ay dahil sa isang armadong pangyayari, at naipakita nilang ginawa nila ang makatwirang pag-iingat sa ilalim ng mga pangyayari. Ang desisyon na ito ay nagbibigay-linaw kung kailan maaaring hindi managot ang isang kawani ng gobyerno sa pagkawala ng pondo, lalo na kung ito ay resulta ng mga pangyayaring hindi nila kontrolado at naipakita nilang nagsagawa sila ng nararapat na pag-iingat.
Panganib sa Paglalakbay: Kailan Maaring Ipagpaliban ang Pananagutan sa Pondo ng Gobyerno?
Noong Marso 12, 2010, ang cashier na si Lily De Jesus at revenue collection officer na si Estrellita Ramos ay nagtungo sa Land Bank of the Philippines upang mag-withdraw ng P1,300,000.00 para sa payroll. Sa kanilang pagbalik, sila ay tinambangan at si Lily ay nasawi, habang tinangay ang pera. Ang tanong: Dapat bang managot si Estelita Angeles, ang officer-in-charge municipal treasurer, sa nawalang pondo dahil walang security escort ang mga kawani nang sila’y mag-withdraw?
Ang kasong ito ay tumutukoy sa hangganan ng pananagutan ng mga kawani ng gobyerno sa paghawak ng pondo ng bayan. Ayon sa Seksyon 105 ng **Government Auditing Code of the Philippines**, mananagot ang mga accountable officers sa pagkawala ng pondo dahil sa kanilang kapabayaan. Ngunit, ang pananagutang ito ay hindi absolute. Ang mga opisyal ay maaaring maalis sa pananagutan kung napatunayan na hindi sila nagpabaya sa paghawak ng mga pampublikong ari-arian o pondo. Mahalaga ring isaalang-alang kung ang pagkawala ay naganap habang ang pondo ay nasa transportasyon o kung ito ay sanhi ng sunog, pagnanakaw, o iba pang sakuna o *force majeure*. Gaya ng ipinaliwanag sa kasong *Bintudan v. Commission on Audit*, ang kapabayaan ay isang relatibong konsepto na nakadepende sa mga nakapaligid na pangyayari. Kaya naman, kailangan suriin kung ang mga aksyon ng mga kawani ay makatwiran batay sa sitwasyon. Kung susuriin, masasabi bang kapabayaan ang kawalan ng security escort?
Sa kasong ito, sinabi ng Korte Suprema na si Estelita at Lily ay nagpakita ng makatwirang pag-iingat. Ginamit nila ang sasakyan ng munisipyo, sinunod ang umiiral na sistema ng pagkuha ng travel pass, at ang transaksyon ay ginawa sa oras ng trabaho. Ang pangyayari ay hindi inaasahan at hindi maiiwasan. Ayon sa Korte, hindi dapat hatulan ang isang tao batay sa **hindsight**. Hindi makatarungan na asahan na mahuhulaan ng isang tao ang lahat ng posibleng resulta ng kanyang aksyon. Binanggit pa ang kaso ng *Hernandez v. Chairman, Commission on Audit*, kung saan pinawalang-sala ang isang kawani kahit walang escort at sumakay pa sa pampublikong transportasyon. “Hindsight is a cruel judge. It is so easy to say, after the event, that one should have done this and not that or that he should not have acted at all,” dagdag pa ng Korte Suprema.
Sa paglalahad, hindi rin binigyang-diin ng COA kung bakit kinakailangan ang security escort maliban sa halaga ng pera. Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang mga makatwirang tao ay nagpapasya batay sa mga impormasyon na mayroon sila, hindi sa kung ano ang maaaring mangyari sa hinaharap. Ang pag-asa na dapat humingi ng security escort ay hindi sapat upang patunayan ang kapabayaan. Ayon pa sa kaso ng *De Guzman v. Court of Appeals*, kahit ang common carrier na may mas mataas na pamantayan ng pag-iingat ay hindi kinakailangang gumamit ng security guard upang maiwasan ang pagnanakaw. Ang pangyayari sa kasong ito ay maituturing na *fortuitous event*. Dahil dito, pinawalang-sala ng Korte Suprema si Estelita at Lily sa pananagutan.
Sa huli, ang kasong ito ay nagpapaalala sa kahalagahan ng pagiging makatwiran sa pagtimbang ng mga pangyayari. Hindi dapat agad-agad na managot ang isang kawani kung nagpakita naman ito ng sapat na pag-iingat at ang pagkawala ng pondo ay dahil sa mga pangyayaring hindi niya kontrolado. Ang paglilingkod sa bayan ay hindi dapat maging dahilan upang isapanganib ang buhay ng mga kawani nang walang sapat na basehan.
FAQs
| Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? | Ang pangunahing isyu ay kung dapat bang managot ang mga kawani ng gobyerno sa pagkawala ng pondo ng bayan dahil sa isang armadong pangyayari, kahit walang security escort. |
| Ano ang sinabi ng Korte Suprema? | Ipinasiya ng Korte Suprema na hindi dapat managot ang mga kawani kung naipakita nilang ginawa nila ang makatwirang pag-iingat sa ilalim ng mga pangyayari. |
| Ano ang Government Auditing Code of the Philippines tungkol sa pananagutan? | Ayon sa Section 105 ng Government Auditing Code, mananagot ang mga accountable officers sa pagkawala ng pondo dahil sa kanilang kapabayaan. |
| Ano ang depensa sa pananagutan ng isang kawani? | Maaaring maalis ang kawani sa pananagutan kung napatunayan na hindi siya nagpabaya at ang pagkawala ay dahil sa *force majeure* o hindi inaasahang pangyayari. |
| Ano ang ibig sabihin ng “negligence” o kapabayaan? | Ang kapabayaan ay ang hindi paggawa ng isang bagay na dapat gawin ng isang makatwirang tao sa parehong sitwasyon. Ito ay isang relatibong konsepto na nakadepende sa mga pangyayari. |
| Ano ang ibig sabihin ng “hindsight” sa kasong ito? | Ang “hindsight” ay nangangahulugang paghusga sa nakaraan batay sa kung ano ang nangyari, at hindi makatarungan na asahan na mahuhulaan ng isang tao ang lahat ng posibleng resulta ng kanyang aksyon. |
| May iba pa bang kaso na katulad nito? | Oo, binanggit ng Korte Suprema ang kaso ng *Hernandez v. Chairman, Commission on Audit* kung saan pinawalang-sala ang isang kawani kahit walang escort at sumakay pa sa pampublikong transportasyon. |
| Ano ang papel ng COA sa mga ganitong kaso? | Ang COA ang may tungkuling bantayan ang pondo ng bayan, ngunit dapat itong gawin nang makatwiran at hindi dapat magdulot ng di makatarungang resulta sa mga kawani. |
Ang desisyon na ito ay nagpapakita ng pangangalaga ng Korte Suprema sa mga kawani ng gobyerno na nagsisikap na gampanan ang kanilang tungkulin sa abot ng kanilang makakaya. Bagamat mahalaga ang pangangalaga sa pondo ng bayan, hindi dapat ito maging dahilan upang parusahan ang mga kawani na hindi naman nagpabaya at naging biktima lamang ng hindi inaasahang pangyayari.
Para sa mga katanungan ukol sa pag-apply ng desisyon na ito sa mga tiyak na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.
Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay para sa impormasyon lamang at hindi dapat ituring na legal na payo. Para sa tiyak na legal na payo na angkop sa iyong sitwasyon, mangyaring kumonsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: ESTELITA A. ANGELES v. COMMISSION ON AUDIT (COA) AND COA-ADJUDICATION AND SETTLEMENT BOARD, G.R. No. 228795, December 01, 2020
Mag-iwan ng Tugon