Sa desisyon na ito, pinagtibay ng Korte Suprema na walang awtoridad ang Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) na magbayad ng Educational Assistance Allowance (EAA) at Birthday Gift sa kanilang mga empleyado nang walang pahintulot mula sa Presidente. Nilinaw ng Korte na ang tinatawag na ‘fiscal autonomy’ ng PhilHealth ay hindi nangangahulugan ng malayang pagpapasya sa pagbibigay ng mga benepisyo. Ang pagbabayad ng mga allowance at benepisyo ay dapat sumunod sa Salary Standardization Law (SSL) at iba pang umiiral na mga batas at regulasyon. Kaya naman, ang mga opisyal na nag-apruba at nagbayad, pati na rin ang mga empleyadong tumanggap ng mga benepisyong ito, ay dapat ibalik ang halaga nito sa gobyerno.

Paglabag sa Batas: Bakit Ipinagbawal ang Pagbibigay ng EAA at Birthday Gift ng PhilHealth?

Ang kasong ito ay nag-ugat sa Notices of Disallowance (NDs) na inisyu ng Commission on Audit (COA) dahil sa pagbabayad ng PhilHealth ng Educational Assistance Allowance (EAA) at Birthday Gift sa mga opisyal at empleyado nito noong 2014. Ayon sa COA, ang pagbabayad na ito ay labag sa mga batas at regulasyon dahil hindi ito dumaan sa pag-apruba ng Presidente, na siyang kinakailangan ayon sa Presidential Decree No. (PD) 1597, Republic Act No. (RA) 6758 o ang Salary Standardization Law (SSL), Memorandum Order No. (MO) 20, Administrative Order No. (AO) 103, Executive Order No. (EO) 7, at RA 10149 o ang GOCC Governance Act of 2011.

Binigyang-diin ng Korte Suprema na bagama’t may kapangyarihan ang PhilHealth na magtakda ng kompensasyon para sa kanyang mga empleyado sa ilalim ng Seksiyon 16(n) ng PhilHealth Charter, hindi ito nangangahulugan na malaya silang magbigay ng kahit anong uri ng allowance. Ang kapangyarihang ito ay limitado at dapat sumunod sa SSL at iba pang mga regulasyon. Ang Seksiyon 12 ng SSL ay nagtatakda na lahat ng allowance, maliban sa ilan (representation, transportation, clothing, laundry, atbp.), ay dapat isama sa standardized salary rates. Kaya naman, ang pagbibigay ng EAA at Birthday Gift, na hindi naman kasama sa mga pinapayagang allowance, ay itinuring na labag sa batas.

SECTION 12. Consolidation of Allowances and Compensation. — All allowances, except for representation and transportation allowances; clothing and laundry allowances; subsistence allowance of marine officers and crew on board government vessels and hospital personnel; hazard pay; allowances of foreign service personnel stationed abroad; and such other additional compensation not otherwise specified herein as may be determined by the DBM, shall be deemed included in the standardized salary rates herein prescribed.

Dagdag pa rito, hindi rin kinatigan ng Korte Suprema ang argumento ng PhilHealth na ang EAA at Birthday Gift ay mga insentibo sa ilalim ng Collective Negotiation Agreement (CNA). Ipinaliwanag ng Korte na ang CNA incentives ay dapat may kaugnayan sa pagpapabuti ng operasyon at pagtitipid ng ahensya. Walang ebidensya na ang EAA at Birthday Gift ay direktang nakatutulong sa pagpapataas ng productivity ng PhilHealth. Dahil dito, ang pagbabayad ng EAA at Birthday Gift ay walang legal na basehan, at ang mga nag-apruba at tumanggap nito ay dapat managot para sa pagbabalik ng halaga.

Sinabi ng Korte na ang mga nag-apruba ng pagbabayad ay hindi maaaring magkaila ng kawalan ng kaalaman, dahil matagal nang kinukuwestyon ng COA ang mga ganitong uri ng disbursement. Ang kawalan nila ng pagsisikap na alamin ang legalidad ng mga pagbabayad na ito ay nagpapakita ng kapabayaan at hindi pagtupad sa kanilang tungkulin bilang mga opisyal ng gobyerno. Samantala, ang mga tumanggap ng EAA at Birthday Gift ay dapat ibalik ang mga natanggap nila, dahil ang kanilang liability ay quasi-contractual (solutio indebiti). Maliban na lamang kung mapatunayan nila na ang pagbabayad ay may legal na basehan at direktang kaugnayan sa kanilang trabaho, o kung mayroong iba pang konsiderasyon ng social justice na dapat isaalang-alang, sila ay dapat managot sa pagbabalik ng halaga.

Sa madaling salita, kinilala ng Korte Suprema na may limitasyon ang ‘fiscal autonomy’ ng PhilHealth, at hindi ito nangangahulugan na malaya silang magbigay ng kahit anong benepisyo nang walang pahintulot ng Presidente at pagtupad sa mga umiiral na batas. Ang pagbabayad ng mga benepisyo ay dapat may legal na basehan at nakatutulong sa pagpapabuti ng performance ng ahensya.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung labag ba sa batas ang pagbabayad ng PhilHealth ng Educational Assistance Allowance (EAA) at Birthday Gift sa mga empleyado nito nang walang pahintulot ng Presidente.
Ano ang ‘fiscal autonomy’ ng PhilHealth?	Ito ang kapangyarihan ng PhilHealth na magtakda ng kompensasyon para sa kanyang mga empleyado. Ngunit ayon sa desisyon na ito, limitado ang kapangyarihang ito at hindi nangangahulugan ng malayang pagpapasya sa pagbibigay ng mga benepisyo.
Ano ang Salary Standardization Law (SSL)?	Ito ang batas na nagtatakda ng standardized salary rates para sa mga empleyado ng gobyerno. Sa ilalim ng SSL, lahat ng allowance ay dapat isama sa basic salary, maliban sa ilang partikular na allowance.
Bakit ipinagbawal ang pagbabayad ng EAA at Birthday Gift?	Dahil ang mga ito ay hindi kasama sa mga pinapayagang allowance sa ilalim ng SSL at hindi rin dumaan sa pag-apruba ng Presidente.
Ano ang CNA incentives?	Ito ang mga insentibo na ibinibigay sa mga empleyado sa ilalim ng Collective Negotiation Agreement (CNA). Ang mga CNA incentives ay dapat may kaugnayan sa pagpapabuti ng operasyon at pagtitipid ng ahensya.
Sino ang dapat managot sa pagbabalik ng halaga ng mga benepisyo?	Ang mga opisyal na nag-apruba at nagbayad, pati na rin ang mga empleyadong tumanggap ng EAA at Birthday Gift, ay dapat managot sa pagbabalik ng halaga.
Mayroon bang exemption sa pagbabalik ng halaga?	Oo, kung mapatunayan nila na ang pagbabayad ay may legal na basehan at direktang kaugnayan sa kanilang trabaho, o kung mayroong iba pang konsiderasyon ng social justice na dapat isaalang-alang.
Ano ang solutio indebiti?	Ito ang konsepto na kapag ang isang pagbabayad ay mali o labag sa batas, ang taong tumanggap nito ay dapat ibalik ang halaga.

Sa pangkalahatan, ang kasong ito ay nagpapaalala sa mga ahensya ng gobyerno na may limitasyon ang kanilang kapangyarihan sa pagbibigay ng mga benepisyo sa kanilang mga empleyado. Dapat silang sumunod sa mga umiiral na batas at regulasyon, at tiyakin na ang bawat pagbabayad ay may legal na basehan at nakatutulong sa pagpapabuti ng performance ng ahensya.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: PHILIPPINE HEALTH INSURANCE CORPORATION VS. COMMISSION ON AUDIT, HON. MICHAEL G. AGUINALDO, CHAIRPERSON, G.R. No. 250787, September 27, 2022