Ang kasong ito ay nagpapatibay sa kapangyarihan ng mandamus upang utusan ang isang ahensya ng gobyerno na gampanan ang kanilang legal na tungkulin. Ipinag-utos ng Korte Suprema sa Energy Regulatory Commission (ERC) na aksyunan ang aplikasyon ng Independent Electricity Market Operator of the Philippines, Inc. (IEMOP) para sa market fees. Binigyang-diin ng Korte na ang ERC ay may tungkuling ipatupad ang mga panuntunan at regulasyon na itinakda ng Department of Energy (DOE) alinsunod sa Electric Power Industry Reform Act of 2001 (EPIRA), at walang diskresyon upang balewalain ang mga ito. Ang desisyong ito ay nagbibigay linaw sa responsibilidad ng ERC sa pagpapatupad ng mga regulasyon na may kinalaman sa pagpapatakbo ng Wholesale Electricity Spot Market (WESM).

ERC, IEMOP, at WESM: Sino ang Dapat Mag-aplay ng Market Fees?

Ang kaso ay nagmula sa isang petisyon for mandamus na inihain ng IEMOP upang pilitin ang ERC na aksyunan ang kanilang aplikasyon para sa market fees para sa taong 2021. Naitatag ang IEMOP bilang Independent Market Operator (IMO) na hiwalay sa Philippine Electricity Market Corporation (PEMC). Sa ilalim ng EPIRA, ang Market Operator ang responsable sa pagpapatakbo ng Wholesale Electricity Spot Market (WESM). Nagkaroon ng pagtatalo kung sino ang dapat maghain ng aplikasyon, dahil iginiit ng ERC na ang PEMC pa rin ang dapat na maghain nito. Dito na lumabas ang tanong: Tama ba ang ERC sa pagtanggi sa aplikasyon ng IEMOP, at maaari bang utusan ng korte ang ERC na gampanan ang kanilang tungkulin?

Ang Korte Suprema ay nagbigay diin na ang mandamus ay nararapat kung ang isang opisyal ay nagpapabaya sa pagtupad ng isang tungkulin na ipinag-uutos ng batas. Ang mga rekisitos para sa mandamus ay ang mga sumusunod: (1) ang petisyoner ay may malinaw na legal na karapatan sa hinihinging aksyon; (2) tungkulin ng respondente na isagawa ang aksyon dahil ito ay mandato ng batas; (3) hindi makatwiran ang pagpapabaya ng respondente sa pagtupad ng tungkuling iniutos ng batas; (4) ang aksyon na dapat isagawa ay ministerial, hindi discretionary; at (5) walang ibang plain, speedy at adequate na remedyo sa ordinaryong kurso ng batas. Sa kasong ito, natagpuan ng Korte na ang lahat ng mga rekisitos ay natugunan.

Ayon sa Korte, may malinaw na legal na karapatan ang IEMOP na ipilit sa ERC na aksyunan ang kanilang aplikasyon para sa market fees. Batay sa Section 30 ng EPIRA, ang Market Operator ang dapat magpatupad ng WESM. Ipinunto rin ng Korte na nagkaroon na ng transisyon mula PEMC bilang Autonomous Group Market Operator (AGMO) patungo sa IEMOP bilang IMO. Ito ay pinagtibay ng DOE at ng mga kalahok sa industriya ng elektrisidad. Sa DOE D.C. No. DC2018-01-0002 at IMO Transition Plan, itinatakda ang transisyon, kung saan nilagdaan din ng PEMC at IEMOP ang Operating Agreement, na kinikilala ang IEMOP bilang IMO.

Dagdag pa rito, ipinunto ng Korte Suprema na ang ERC ay nagpapabaya sa kanilang tungkulin na ipatupad ang regulasyon sa sektor ng elektrisidad. Ang 01 September 2020 na e-mail ng ERC na nagpapabalik sa aplikasyon ng IEMOP ay hindi maituturing na aksyon sa aplikasyon. Hindi rin ito maituturing na pagtanggi sa aplikasyon. Sabi ng korte:

Section 4(a) of R.A. No. 11032, otherwise known as the “Ease of Doing Business and Efficient Government Service Delivery Act of 2018,” defines action as referring to “the written approval or disapproval made by a government office or agency on the application or request submitted by an applicant or requesting party for processing.”

Bukod pa rito, kahit sumunod ang IEMOP sa panuntunan ng ERC at isumite ang karagdagang dokumento, hindi nagbigay ng reaksyon ang ERC at hindi ipinagpatuloy ang proseso. Pinatunayan ng Korte Suprema na may kapangyarihan ang ERC na tumupad sa kanilang tungkuling may diskresyon at ipinahayag na maaari ring mag-isyu ng mandamus upang itama ang pag-abuso sa diskresyon, paglabag ng batas, o hindi makatwirang pagkaantala. Kaya’t iginiit ng Korte Suprema na dahil tumanggi at nagpabaya ang ERC sa pagtupad ng tungkuling ayon sa batas, inutusan ang ahensya na agarang aksyunan at resolbahin ang aplikasyon ng IEMOP.

Dagdag pa rito, kinatigan din ng Korte Suprema ang posisyon ng Kagawaran ng Enerhiya (DOE) at ng PEMC na ang IEMOP na nga ang IMO kaya dapat nilang tanggapin ang application para sa market fees. Kaya ang pangangatwiran ng ERC na hindi nila ito papansinin hangga’t hindi PEMC ang nag-a-apply ay walang legal na basehan.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung tama ba na obligahin ang ERC na aksyunan ang Market Fees Application ng IEMOP.
Ano ang Wholesale Electricity Spot Market (WESM)?	Ang WESM ay isang pamilihan kung saan nagbebenta at bumibili ng elektrisidad ang mga kompanya. Ito ay itinatag upang magkaroon ng mas transparent at makatarungang presyo ng elektrisidad.
Ano ang Market Operator?	Ang Market Operator ay ang entity na namamahala sa operasyon ng WESM. Sa kasong ito, ang IEMOP ang kasalukuyang Market Operator.
Ano ang mandamus?	Ang mandamus ay isang legal na remedyo na ginagamit upang pilitin ang isang ahensya ng gobyerno na gampanan ang kanilang legal na tungkulin.
Ano ang epekto ng desisyon ng Korte Suprema?	Sa pamamagitan ng desisyon, kailangan ng ERC na ipagpatuloy ang proseso sa Market Fees Application na isinumite ng IEMOP.
Sino ang Independent Electricity Market Operator of the Philippines, Inc. (IEMOP)?	Ang IEMOP ay isang non-stock, non-profit corporation na nagpapatakbo ng Wholesale Electricity Spot Market (WESM).
Bakit hindi agad inaksyunan ng ERC ang aplikasyon ng IEMOP?	Iginiit ng ERC na PEMC pa rin ang dapat na maghain ng aplikasyon, at hindi kinilala ang transisyon patungo sa IEMOP bilang Market Operator.
Ano ang Electric Power Industry Reform Act of 2001 (EPIRA)?	Ang EPIRA ay isang batas na naglalayong repormahin ang industriya ng elektrisidad sa Pilipinas upang maging mas episyente at kompetitibo.

Sa kabuuan, ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagbibigay diin sa mahalagang papel ng ERC sa pagpapatupad ng mga regulasyon sa industriya ng elektrisidad at ang kanilang tungkulin na sundin ang mga patakaran ng DOE. Ito ay nagpapakita rin ng kapangyarihan ng mandamus bilang isang legal na remedyo upang mapilitan ang mga ahensya ng gobyerno na gampanan ang kanilang mga tungkulin.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: IEMOP vs ERC, G.R No. 254440, March 23, 2022