Ipinasiya ng Korte Suprema na ang mga opisyal at empleyado ng Power Sector Assets and Liabilities Management Corporation (PSALM) ay kinakailangang isauli ang mga espesyal na insentibo na natanggap nila, dahil ang mga ito ay natukoy na irregular. Ang desisyong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagsunod sa mga tuntunin at regulasyon sa paggastos ng pondo ng gobyerno at nagbibigay-diin sa pananagutan ng mga opisyal at empleyado sa pagpapatupad ng kanilang mga tungkulin. Ito ay may malaking epekto sa mga ahensya ng gobyerno at mga empleyado, na nagpapahiwatig na ang hindi tamang paggamit ng pondo ay maaaring magresulta sa pananagutan.

Gawad-Pabuya o Gawad-Loyalty? Ang Kwento sa Likod ng Insentibo ng PSALM

Sa isang pagdinig sa Korte Suprema, binigyang-diin ang legalidad ng special service incentive award (SSIA) na iginawad sa mga empleyado ng Power Sector Assets and Liabilities Management Corporation (PSALM). Ang kontrobersyal na desisyon ng Commission on Audit (COA) na nagdidiskwalipika sa gawad, ay nagdulot ng usapin tungkol sa pagitan ng dalawang uri ng insentibo: ang “special service incentive award” (SSIA) ng PSALM at ang “loyalty award” sa ilalim ng Civil Service rules. Sinuri ng Korte kung ang gawad ng PSALM ay isang naiibang uri ng insentibo, o isa lamang pagtatangka upang maiwasan ang mga regulasyon na namamahala sa mga gawad ng loyalty. Ito ay isang mahalagang isyu dahil nakaapekto ito sa obligasyon ng mga opisyal ng PSALM at mga empleyado na ibalik ang mga pondong iginawad na may kabuuang P751,245.00.

Ang kaso ay nag-ugat sa pag-apruba ng Board of Directors ng PSALM ng Board Resolution No. 2008-1013-003 noong 2008, na nagbigay ng mga espesyal na insentibo bilang pagkilala sa dedikasyon ng mga empleyadong naglingkod ng tuloy-tuloy sa loob ng limang taon. Ngunit, itinuring ng COA ang disbursement na ito na hindi naaayon sa mga regulasyon nito, katulad ng COA Circular No. 85-55A at mga sirkular ng Civil Service Commission, na nagtatakda ng mga pamantayan para sa pagbibigay ng mga insentibo.

Ang COA ay naglabas ng Notice of Disallowance (ND) No. 10-002 (2009), na nag-uutos sa pagbabalik ng P751,245.00 na insentibo dahil itinuring itong isang “irregular expenditure.” Hinamon ng PSALM ang ND, na iginigiit na hindi nito nilabag ang kanilang karapatan sa proseso at na ang gawad ay pinahintulutan ng kanilang Corporate Operating Budget (COB). Hindi kinatigan ng COA ang argumento ng PSALM at kinumpirma ang disallowance, na nagresulta sa pag-akyat ng usapin sa Korte Suprema.

Sa paglilitis sa Korte Suprema, ang isa sa mga pangunahing argumento ng PSALM ay ang COA ay hindi naglabas ng Audit Observation Memorandum (AOM) bago ang ND. Ang Korte Suprema ay nagbigay linaw dito. Ayon sa Korte, ang AOM ay hindi isang mandatory requirement sa lahat ng uri ng pag-audit, kundi ito ay ginagamit lamang kung ang auditor ay nangangailangan ng karagdagang impormasyon upang makabuo ng desisyon. Ang hindi paglabas ng AOM ay hindi nangangahulugan ng paglabag sa karapatan sa due process.

Dagdag pa rito, pinagtibay ng Korte Suprema na ang kawalan ng lagda ng Supervising Auditor sa ND No. 10-002 (2009) ay hindi nagpapawalang-bisa rito. Batay sa De Guzman v. COA, kahit na may kinakailangan na lagdaan ng Audit Team Leader (ATL) at ng Supervising Auditor (SA) ang ND, ang hindi pagtugon dito ay hindi nakamamatay na depekto. Ipinaliwanag ng korte na maaaring may mga pagkakataon na hindi available ang isang supervising auditor upang lagdaan ang ND, kung saan ang lagda ng ATL ay sapat.

Sa pagtukoy sa mahalagang isyu kung ang Espesyal na Insentibo sa Serbisyo ay dapat ituring na hiwalay sa isang loyalty award, natagpuan ng Korte Suprema na ang layunin ng parehong mga gawad ay may malaking pagkakahawig. Kahit na pinili ng PSALM na pangalanan ang gawad bilang special service incentive award, hindi nito binago ang kanyang mahalagang katangian. Gaya ng makikita mula sa pagsusuri sa itaas, ang layunin ng incentive award ay upang kilalanin ang mga manggagawa ng PSALM sa kanilang dedikadong serbisyo at upang hikayatin sila pa sa paglilingkod sa gobyerno. Ang layuning ito ay ang pamantayan kung saan ang loyalty award sa ilalim ng mga patakaran ng CSC ay nilikha.

Ang pagbibigay ng loyalty award ay batay sa mga sumusunod na pamantayan: (1) kasiya-siyang serbisyo; at (2) hindi bababa sa sampung (10) taon ng patuloy na pagtatrabaho sa gobyerno. Samakatuwid, kung itinuring ang special service incentive award bilang iba sa loyalty award, lalabag sa katarungan dahil ang mga empleyado na mas matagal sa serbisyo (10 taon) ay makakatanggap lamang ng P10,000, kumpara sa mga empleyado ng PSALM na makakatanggap ng P25,000 sa loob ng limang taon.

Ang isyu ng pananagutan ay batay sa Presidential Decree No. 1445 na nagtatakda ng panuntunan sa pangkalahatang pananagutan para sa mga labag sa batas na paggasta. Inilalatag nito na ang paggasta ng mga pondo ng pamahalaan sa paglabag sa batas ay personal na pananagutan ng opisyal o empleyadong direktang responsable dito.

Gayunpaman, nabanggit na ang mga opisyal ng korporasyon na nagsasagawa ng mga gawaing ministerial ay hindi dapat managot sa halagang hindi pinahintulutan dahil sa kanilang good faith. Dagdag pa rito, ang mga opisyal, na gumaganap lamang ng mga tungkuling ministerial, tulad ng mga hindi kasangkot sa paggawa ng desisyon para sa ahensya na kinabibilangan nila o nakatali lamang upang ipatupad ang mga direktiba ng mga nasa posisyon ng pagtukoy ng patakaran, ay maaaring hindi managot na solidary para sa halagang hindi pinahintulutan.

Alinsunod sa pagpapakahulugan na ito, ang mga empleyado ay dapat na isauli ang hindi pinahintulutang mga halaga na natanggap nila maliban kung mapatunayan na ang mga halaga ay tunay na ibinigay bilang pag-uugnay sa mga serbisyong ibinigay. Samakatuwid, hindi pinahintulutan ng Korte Suprema ang naunang desisyon ng COA at iniutos ang pagbabalik ng insentibo.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung ang special service incentive award (SSIA) na ibinigay ng PSALM ay naaayon sa mga patakaran ng gobyerno, o isang irregular na paggasta na dapat isauli ng mga empleyado.
Ano ang naging basehan ng COA sa pag-disallow ng SSIA?	Dinisallow ng COA ang SSIA dahil itinuring itong hindi naaayon sa COA Circular No. 85-55A at mga sirkular ng Civil Service Commission, na nagtatakda ng mga pamantayan para sa pagbibigay ng mga insentibo.
Ano ang argumento ng PSALM laban sa disallowance ng COA?	Iginigiit ng PSALM na hindi nila nilabag ang karapatan sa due process, at na ang gawad ay pinahintulutan ng kanilang Corporate Operating Budget (COB). Sinasabi rin nila na ang SSIA ay hindi isang loyalty award at dapat ituring na hiwalay.
Sinong mga indibidwal ang itinuring na responsable sa pagbabalik ng pondong dinisallow?	Ang mga approving at certifying officers, pati na rin ang mga empleyadong tumanggap ng insentibo, ay inutusang ibalik ang mga pondong natanggap. May mga ilang opisyal na ginagawa lamang ang kanilang ministerial functions na hindi inutusang magbalik.
Ano ang ibig sabihin ng ‘ministerial function’ sa konteksto ng kasong ito?	Ang ‘ministerial function’ ay tumutukoy sa mga tungkulin na hindi nangangailangan ng pagpapasya o paggawa ng patakaran. Ang mga opisyal na gumaganap ng mga tungkuling ministerial ay nagpapatupad lamang ng mga direktiba mula sa mas mataas na posisyon.
Ano ang ‘solutio indebiti’ at paano ito nakaapekto sa desisyon?	Ang ‘solutio indebiti’ ay ang prinsipyo na nagsasaad na ang isang tao na nakatanggap ng isang bagay na walang karapatan, ay may obligasyon na isauli ito. Ginamit ang prinsipyong ito para iutos na ibalik ng mga empleyado ang kanilang natanggap.
Ano ang epekto ng kasong ito sa mga empleyado at opisyal ng gobyerno?	Nagbibigay-diin ang kaso sa pananagutan ng mga empleyado at opisyal ng gobyerno sa paggastos ng pondo, na nagpapahiwatig na ang hindi tamang paggamit ng pondo ay maaaring magresulta sa pananagutan at obligasyon na isauli ang mga ito.
Mayroon bang anumang pagkakataon na hindi na kailangang ibalik ang halaga?	Kung mapapatunayan ng empleyado na ang halagang natanggap ay bilang pagkilala sa tunay na serbisyong naibigay at may basehan sa batas o may espesyal na sitwasyon tulad ng social justice o humanitarian considerations, maaaring hindi na ito kailangan pang ibalik.

Ang kasong ito ay nagsisilbing paalala sa lahat ng mga ahensya ng gobyerno na mahigpit na sumunod sa mga patakaran ng COA at mga regulasyon ng CSC tungkol sa pagbibigay ng mga gantimpala at insentibo upang maiwasan ang hindi regular na paggasta. Ang desisyon ay dapat magsilbing isang babala upang protektahan ang pananalapi ng publiko at matiyak ang pananagutan sa lahat ng antas ng pamahalaan.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: POWER SECTOR ASSETS AND LIABILITIES MANAGEMENT CORPORATION, VS. COMMISSION ON AUDIT, G.R. No. 218310, November 16, 2021