Pinagtibay ng Korte Suprema na ang desisyon ng Commission on Audit (COA) na nagdidiskwalipika sa dating kontrata ay hindi maaaring baguhin. Dahil hindi napapanahon ang pag-apela, hindi na mababago ang desisyon. Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsunod sa mga panuntunan ng apela at nagpapakita na ang mga desisyon sa pag-audit ay magiging pinal kapag ang mga deadline ay hindi natutugunan. Pinoprotektahan nito ang integridad ng proseso ng pag-audit ng pamahalaan at sinisiguro na ang mga pampublikong pondo ay wastong pinangangasiwaan.
Nakalipas na ang Panahon: Maaari pa bang Mabuksan ang mga Kwenta sa Pagkontrata ng Pamahalaan?
Ang kaso ay umiikot sa isang proyekto ng imprastraktura para sa Philippine Marine Corps na isinagawa ng Berlyn Construction and Development Corporation. Pagkatapos ng isang audit, natuklasan ng COA ang mga pagkakaiba sa pagitan ng aktuwal na plano ng pagtatayo at pondong ginastos, na nagresulta sa Notice of Disallowance (ND) laban kay Cresencio Arcena, ang presidente ng Berlyn Construction. Hindi napapanahon ang apela ni Arcena sa ND, na naging sanhi ng pagtanggi ng COA sa kanyang petisyon. Dinala ni Arcena ang kaso sa Korte Suprema, na nangatwiran na hindi dapat sundin ang mga teknikal na patakaran ng pamamaraan dahil sa mga error sa legal na prinsipyo. Ang pangunahing legal na isyu sa kasong ito ay kung ang COA ay nagpakita ng labis na pag-abuso sa kanyang diskresyon sa pagbasura sa petisyon ni Arcena dahil sa hindi napapanahong paghahain, at kung hindi tama ang pag-audit ng COA sa kanyang kaso.
Ang Korte Suprema ay nanindigan na ang petisyon ni Arcena para sa pagsusuri ay talagang isinampa nang lampas sa taning na panahon. Ang apela sa loob ng COA ay pinamamahalaan ng Revised Rules of Procedure ng COA ng 2009, na nagtatakda ng isang mahigpit na anim na buwang limitasyon ng panahon para sa pag-apela ng isang desisyon. Nakasaad din sa panuntunan na dapat tukuyin sa petisyon ang mga petsa para patunayan na ang pagsasampa ay napapanahon. Ang pagkabigong tukuyin ang petsa ng pagkatanggap ng ND ay sapat na upang ibasura ang apela. Ipinunto ng Korte Suprema na ang karapatang umapela ay hindi likas kundi isang pribilehiyong ayon sa batas na dapat ipatupad ayon sa pamamaraan at ayon sa mga probisyon ng batas.
Bukod dito, tinanggihan ng Korte Suprema ang posisyon ni Arcena na mayroon siyang buong anim na buwan mula sa pagkatanggap ng desisyon ng FAIO upang magsampa ng apela sa COA Proper. Ang panahon mula sa pagkatanggap ng ND hanggang sa pagsampa ng apela ay kailangang ibawas sa anim na buwang palugit. Sa huli, nanindigan ang korte na sa kalaunan ay inapela ni Arcena at nagkaroon ng pinal at hindi na mababagong desisyon. Nagpaliwanag ang hukuman kung kailan ito nagrerelaks ng mahigpit na aplikasyon ng mga panuntunan ng pamamaraan, ngunit nangyayari lamang ito sa mga pambihirang sitwasyon kung saan nanaig ang paglilingkod sa hustisya. Sa kasong ito, wala nang nakitang dahilan ang korte para gumawa ng eksepsiyon, na sinasabi na si Arcena ay hindi nagbigay ng anumang nakakahimok na paliwanag para sa pagkabigong sumunod sa mga panuntunan, at ipinahiwatig ng kanyang pagpapabaya sa pagturo ng petsa ng kanyang pagtanggap ng ND.
Ang Korte Suprema ay bumaling sa mga merito ng kaso, na tumutugon sa argumento ni Arcena na ang mga transaksyon ay mga natapos na at hindi na maaaring buksan o baguhin. Sinabi ni Arcena na mayroong dalawang ulat na nagpapatunay na ang mga transaksyon ay natapos na ang isang Disposisyon Form, na may petsang Enero 6, 1999, at isang Panghuling Ulat, na may petsang Pebrero 9, 1999. Itinuro ng korte na ang mga ulat na ito ay hindi nagmula sa COA ngunit nagmula sa iba’t ibang mga tanggapan ng Sandatahang Lakas ng Pilipinas at ng Ombudsman. Kahit na ang Pangwakas na Ulat ay bukas para sa pagbubukas muli kung ang mga natuklasan sa audit ay nangangailangan ng karagdagang pagsisiyasat. Kaugnay nito, sumipi ang Korte Suprema sa Seksyon 52 ng Presidential Decree No. 1445, na nagbibigay-daan sa COA na baguhin ang mga naayos nang account sa loob ng tatlong taon kung mayroong panloloko, pagkakamali, o natuklasan ang bagong ebidensya.
Idinetalye pa ng Korte Suprema na ang espesyal na ulat sa pag-audit ay bahagi lamang ng imbestigasyon ng audit ng mga transaksyon at kinabibilangan ng iba’t ibang mga hakbang sa pagsasaalang-alang ng lahat ng mga natuklasan bago makabuo ng mga rekomendasyon. Sa pagsusuri ng argumento ni Arcena na ang batayan para sa pagtantya ng COA ng halaga ay hindi tama, kinilala ng Korte Suprema ang kapangyarihan ng COA na magsuri, mag-audit, at ayusin ang lahat ng mga account na may kaugnayan sa kita at mga resibo. Hinirang din ang Kapasiyahan ng COA 91-52, na nagbibigay-direksyon na ang naaprubahang tantiya ng ahensya ay dapat gamitin bilang halaga ng sanggunian. Sa kabila ng kakulangan ng sapat na dokumentasyon at mga voucher sa pagbabayad, itinuro ng Korte Suprema na kinakalkula ng COA ang tinantiyang halaga batay sa datos mula sa Construction Industry Authority of the Philippines, Price Index na inilathala ng National Statistics Office, at DPWH Cost Analysis Manuals. Hindi nagpakita si Arcena ng anumang ebidensya ng labis na pag-abuso sa diskresyon sa bahagi ng COA.
FAQs
| Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito? | Ang pangunahing isyu ay kung ang COA ay nagpakita ng labis na pag-abuso sa kanyang diskresyon sa pagbasura sa apela ni Arcena dahil sa isinampa ito nang huli, at kung hindi tama ang pag-audit ng COA sa kanyang kaso. |
| Bakit naibasura ang petisyon ni Arcena para sa pagsusuri? | Ang petisyon ni Arcena ay naibasura dahil hindi niya naisampa ang apela sa COA Proper sa loob ng itinakdang anim na buwang palugit, na nakasaad sa 2009 Revised Rules of Procedure ng COA. Hindi niya binanggit ang tiyak na petsa ng pagkatanggap ng ND, na hindi pagsunod sa mga patakaran ng COA. |
| Ang seksyon 52 ng PD No. 1445 ba ay napapaloob sa transaksyon sa isyu? | Hindi, ang seksyon 52 ng PD No. 1445, na nagbibigay-daan sa pagbubukas muli ng mga naayos na account dahil sa panloloko o error sa loob ng tatlong taon, ay itinuring na napapaloob. Natukoy ng Korte Suprema na ang account sa MBT projects ay hindi pa rin naayos. |
| Paano kinalkula ng COA ang tinantiyang halaga para sa proyekto? | Ginawa ng COA ang tinantiyang halaga batay sa Construction Industry Authority of the Philippines data, Price Index ng National Statistics Office, DPWH Cost Analysis Manuals, at ang mga As-Built Plans. Ang mga pamamaraang ito ay ginagamit upang matantya ang mga makatwirang halaga ng proyekto. |
| Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa desisyon ng COA? | Ipinahayag ng Korte Suprema na ang COA ay pinagkalooban ng espesyal na kaalaman sa paghawak ng mga usaping may kaugnayan sa audit ng gobyerno, at ang mga natuklasan sa factual nito ay dapat igalang at pinal kung walang malubhang pag-abuso sa diskresyon. Nanindigan din ang Korte Suprema na napapanahon nang naisampa ni Arcena ang petisyon sa pagsusuri, at tapos na ang napasubalian na ND at FAIO rulings. |
| Ang mga desisyon at dokumentong ginawa ng iba pang mga ahensya ay katanggap-tanggap ba sa pagsusuri ng COA? | Sinabi ng Korte Suprema na ang mga form ng disposisyon at panghuling ulat na ginawa ng iba pang mga ahensya, tulad ng Tanggapan ng Pamantayang Etikal at Pananagutang Pampubliko at ng Deputy Ombudsman, ay hindi magpapatunay ng kaso na ang lahat ng account sa transaksyong naganap ay mga natapos nang account. Bukod dito, ang panghuling ulat ay palaging napapaloob sa anumang pagbubukas muli para sa pagtuklas. |
| May bisa pa bang magsampa ng kaso si Arcena? | Hindi, pinatunayan ng Korte Suprema na nakapagdesisyon na sila sa kaso at pinal na ang kanyang inihaing petisyon sa COA. Ipinahihintulot lamang ang ilang partikular na kaso kung kailan mas magiging mabisang ipatupad ang suspensiyon ng pamamaraang teknikal ng mga patakaran, ngunit sinabi ng Korte Suprema na hindi katanggap-tanggap sa kaso ni Arcena ang suspensiyon ng tuntunin. |
| Anong prinsipyong legal ang ipinakita sa kaso? | Itinatampok ng kaso na ang pagsunod sa mga tuntunin ng pamamaraan ng apela, tulad ng mga deadline ng pagsasampa, ay mahalaga. Ipinakikita nito na ang pagkabigong sumunod sa mga tuntunin na ito ay nagreresulta sa pinal na mga desisyon. Mahalaga para sa proteksyon ng integridad ng proseso ng pag-audit ng pamahalaan. |
Para sa mga katanungan tungkol sa aplikasyon ng pasyang ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.
Disclaimer: Ang pagsusuring ito ay ibinibigay para sa mga layuning pang-impormasyon lamang at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na gabay na iniakma sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Pinagmulan: CRESENCIO D. ARCENA, G.R. No. 227227, February 09, 2021
Mag-iwan ng Tugon