Nilinaw ng Korte Suprema na ang mga benepisyo tulad ng rice subsidy at gantimpala ay hindi kasama sa mga maaaring gastusan ng mga unibersidad at kolehiyo mula sa kanilang kinita. Sa madaling salita, nililimitahan nito ang paggamit ng pondo sa mga programa at proyekto na may kaugnayan sa pagtuturo, pananaliksik, at pagpapalawak ng kaalaman, ibig sabihin, hindi maaaring basta-basta igasta sa mga pribilehiyo ng empleyado ang pondo ng mga eskwelahan. Bagama’t kinilala ang prinsipyo ng retroaktibong aplikasyon ng interpretasyon ng batas, hindi ginawang responsable ang mga opisyal sa pagbabalik ng mga nasabing benepisyo dahil sa kanilang good faith.

Kung Kailan Nagkabangga ang Kagustuhan at ang Limitasyon ng Kapangyarihan

Ang kasong ito ay nag-ugat sa mga Notice of Disallowance (ND) na ipinalabas ng Commission on Audit (COA) laban sa Cebu Normal University (CNU) dahil sa pagbibigay ng quarterly rice subsidy at Kalampusan Award sa mga empleyado nito. Kinuwestiyon ng COA ang legalidad ng mga nasabing benepisyo, na nagdulot ng usapin kung may kapangyarihan ba ang Board of Regents (BOR) ng CNU na magbigay ng mga benepisyong labas sa direktang pangangailangan ng akademya. Ang sentrong tanong dito ay kung ang paggasta ba ng pondo ng unibersidad ay walang limitasyon, o mayroon itong hangganan na dapat sundin alinsunod sa batas.

Ayon sa COA, ang pagbibigay ng rice subsidy at Kalampusan Award ay walang legal na basehan at labag sa Presidential Decree (P.D.) No. 1597 at P.D. No. 1445. Nakasaad sa Section 5 ng P.D. No. 1597 na ang mga allowance, honoraria, at iba pang fringe benefits ay dapat na aprubahan ng Presidente. Dagdag pa, ang Section 4(1) ng P.D. No. 1445 ay nagsasabi na walang pera na dapat ilabas mula sa kaban ng bayan maliban kung may appropriation law o statutory authority.

Dito pumapasok ang papel ng interpretasyon ng batas, kung saan ang doktrina ng ejusdem generis ay ginamit upang limitahan ang paggasta ng mga unibersidad. Ayon sa Republic Act (R.A.) No. 8292, Section 4(d), ang pondo ng mga unibersidad ay dapat gamitin para sa “instruction, research, extension, or other programs/projects.” Ngunit ayon sa interpretasyon, dapat itong limitado lamang sa mga programang akademiko.

SEC. 4. Powers and Duties of Governing Boards. — The governing board shall have the following specific powers and duties in addition to its general powers of administration and the exercise of all the powers granted to the board of directors of a corporation under Section 36 of Batas Pambansa Blg. 68, otherwise known as the Corporation Code of the Philippines[:]

x x x x

d) to fix the tuition fees and other necessary school charges, such as but not limited [to] matriculation fees, graduation fees and laboratory fees, as their respective boards may deem proper to impose after due consultations with the involved sectors.

Such fees and charges, including government subsidies and other income generated by the university or college, shall constitute special trust funds and shall be deposited in any authorized government depository bank, and all interests shall accrue therefrom shall part of the same fund for the use of the university or college: Provided, That income derived from university hospitals shall be exclusively earmarked for the operating expenses of the hospitals.

Any provision of existing laws, rules and regulations to the contrary notwithstanding, any income generated by the university or college from tuition fees and other charges, as well as from the operation of auxiliary services and land grants, shall be retained by the university or college, and may be disbursed by the Board of Regents/Trustees for instruction, research, extension, or other programs/projects of the university or college: Provided, That all fiduciary fees shall be disbursed for the specific purposes for which they are collected.

If, for reason of control, the university or college, shall not be able to pursue any project for which funds have been appropriated and, allocated under its approved program of expenditures, the Board of Regents/Trustees may authorize the use of said funds for any reasonable purpose which, in its discretion, may be necessary and urgent for the attainment of the objectives and goals of the universities or college[.] (Emphasis supplied)

Sinabi ng Korte na dapat i-aplay nang retroaktibo ang interpretasyon na ito. “A judicial interpretation of a statute constitutes part of that law as of the date of its original passage,” anito. Kaya bagama’t noong 2003 at 2004 pa nagbigay ng mga benepisyo, ang legal na interpretasyon na naglilimita sa kapangyarihan ng BOR ay dapat sundin.

Ang mahalagang bahagi ng desisyon na ito ay ang pagkilala ng Korte sa good faith ng mga opisyal ng CNU. Dahil dito, hindi sila ginawang personal na responsable sa pagbabalik ng perang naibigay na. Ang ruling sa kasong Madera v. Commission on Audit ay naglatag ng panuntunan sa pananagutan ng mga nag-apruba at tumanggap ng benepisyo.

Ayon sa kasong Madera, kung ang isang opisyal ay nagpakita ng bad faith, malice, o gross negligence, sila ay solidarily liable. Ngunit kung nagpakita sila ng due diligence, hindi sila dapat managot. Dahil naipakita ng mga opisyal ng CNU na nagpatupad sila ng benepisyo nang may good faith, sila ay inalis sa pananagutan na magbalik ng pera.

Malinaw ang naging basehan ng Korte sa pagpabor sa good faith ng mga opisyales. Bagama’t mali ang paggamit ng pondo ayon sa interpretasyon ng batas, hindi sila dapat parusahan sa isang pagkakamali na nagawa nang walang malisya at may paniniwalang tama ito sa panahon na ginawa.

Narito ang resulta: pinagtibay ng Korte Suprema ang desisyon ng COA na ilegal ang rice subsidy at Kalampusan Award. Subalit, ibinasura nito ang pagpapabalik ng mga nasabing halaga sa mga opisyal at empleyado dahil sa good faith at social justice considerations. Hindi mahihigitan ang prinsipyo ng batas na ang sinuman ay hindi dapat makinabang sa kanyang pagkakamali, ngunit hindi rin naman dapat magdulot ng labis na pahirap ang pagpapatupad nito.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung tama ba ang COA na i-disallow ang pagbibigay ng quarterly rice subsidy at Kalampusan Award ng Cebu Normal University (CNU) at kung dapat bang ibalik ang mga ito.
Ano ang naging batayan ng COA sa pag-disallow ng mga benepisyo?	Ang COA ay nagbase sa P.D. No. 1597 at P.D. No. 1445, na nagtatakda na ang mga benepisyo ay dapat may legal na batayan at aproval ng Presidente. Idinagdag din nila na labag ito sa layunin ng paggamit ng pondo ng unibersidad.
Ano ang good faith na binanggit sa desisyon?	Ang good faith ay ang paniniwala ng mga opisyal na tama ang kanilang ginawa at walang intensyong lumabag sa batas. Ito ang naging basehan upang hindi sila gawing responsable sa pagbabalik ng pera.
Anong kaso ang nagbigay-linaw sa kapangyarihan ng BOR na mag-disburse ng pondo?	Ang kasong Benguet State University v. Commission on Audit ang naglinaw na ang pondo ay dapat gamitin sa mga programang may kaugnayan sa pagtuturo, pananaliksik, at extension lamang.
Ano ang kahalagahan ng kasong Madera sa usaping ito?	Ang Madera v. Commission on Audit ang nagtakda ng panuntunan kung sino ang responsable sa pagbabalik ng pera kung may disallowance. Ito ang nagbigay-daan upang hindi managot ang mga opisyal at empleyado sa kasong ito.
Anong mga batas ang may kinalaman sa kasong ito?	Kabilang sa mga batas na may kinalaman sa kasong ito ang P.D. No. 1597, P.D. No. 1445, at R.A. No. 8292.
Ano ang solutio indebiti?	Ang solutio indebiti ay nangangahulugang may obligasyon na ibalik ang isang bagay na natanggap nang walang karapatan. Sa kasong ito, sana’y obligasyon ng mga empleyado na ibalik ang pera kung hindi kinilala ang good faith.
Paano nakaapekto ang retroaktibong aplikasyon ng batas?	Dahil retroaktibo ang aplikasyon ng batas, ang interpretasyon sa paggamit ng pondo ay ipinatupad kahit na naibigay ang benepisyo bago pa man magkaroon ng interpretasyon.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapakita ng limitasyon sa paggasta ng pondo ng mga unibersidad, lalo na pagdating sa mga benepisyong hindi direktang nakakatulong sa akademya. Mahalaga na sundin ang batas at gamitin ang pondo sa mga programang pang-akademiko. Ang interpretasyon ng batas ay may malaking papel sa pagbibigay-linaw sa mga patakaran.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Ester B. Velasquez, G.R. No. 243503, September 15, 2020