Sa isang desisyon, pinawalang-sala ng Korte Suprema ang mga opisyal ng Camarines Sur sa pagbabalik ng pondong hindi pinayagan ng Commission on Audit (COA). Nagdesisyon ang Korte na hindi dapat personal na sagutin ng mga opisyal ang pagbabayad ng pondong ibinayad sa mga guro at kawani na naglingkod naman nang tapat. Ang desisyong ito ay nagbibigay proteksyon sa mga nagtrabaho nang maayos at nagpapakita ng diwa ng hustisya sa paggamit ng pondo ng bayan.

Pagtataguyod ng Edukasyon: Kailan Lalampas ang Superbisyon sa Kontrol ng Lokal na Pamahalaan?

Ang kasong ito ay nagmula sa Notice of Disallowance na ipinalabas ng COA laban sa Probinsya ng Camarines Sur dahil sa pagbabayad ng allowances sa mga guro at kawani ng Department of Education (DepEd) na hindi umano naaayon sa mga regulasyon sa paggamit ng Special Education Fund (SEF). Ayon sa COA, hindi sinunod ng probinsya ang mga requirement para sa pagtatayo ng extension classes, kaya’t hindi maaaring gamitin ang SEF para sa pagbabayad ng mga allowances na ito.

Sinabi ng COA na ang pagbabayad ng allowances ay labag sa Seksyon 272 ng Republic Act (R.A.) No. 7160 o ang Local Government Code of 1991 (LGC), at sa DECS-DBM-DILG Joint Circular (JC) No. 1, Series of 1998. Iginiit ng COA na dapat gamitin lamang ang SEF para sa operasyon at pagpapanatili ng mga pampublikong paaralan. Ngunit, depensa naman ng probinsya, ang paggamit ng SEF ay naaayon sa layunin nito, na suportahan ang edukasyon sa probinsya.

Ang pangunahing argumento ng probinsya ay ang Joint Circular No. 01-A ay labag sa prinsipyo ng local autonomy na ginagarantiyahan ng LGC. Ayon sa probinsya, ang mga kondisyon na itinakda ng circular, tulad ng approval, rekomendasyon, at sertipikasyon, ay lumalabag sa kapangyarihan ng mga lokal na pamahalaan na magdesisyon kung paano gagamitin ang kanilang SEF. Para sa kanila, ang mga requirement na ito ay nagiging hadlang sa kanilang pagpapasya at pagtugon sa pangangailangan ng kanilang mga paaralan.

Sa usapin ng validity ng circular, sinabi ng Korte na bagama’t may legal presumption of validity ang administrative regulations, hindi ito nangangahulugan na hindi maaaring kuwestiyunin ang mga ito. Subalit, sinabi ng Korte na hindi dapat balewalain ang mga regulasyon na ipinalabas ng mga ahensya ng gobyerno para ipatupad ang batas, maliban na lamang kung malinaw na labag ang mga ito sa batas. Ngunit kahit hindi nakita ng Korte na labag sa batas ang circular na ito, binigyang diin nito na hindi dapat maging hadlang ang mga regulasyon sa pagtupad ng mga lokal na pamahalaan sa kanilang tungkulin.

Ang legal na batayan para sa paggamit ng SEF ay nakasaad sa Seksyon 272 ng LGC at sa R.A. No. 5447. Ayon sa batas, maaaring gamitin ang SEF para sa pagpapatayo ng mga paaralan, pagbili ng mga kagamitan, at pagbabayad ng sahod ng mga guro. Hindi malinaw kung kasama rin dito ang pagbabayad ng allowances ng mga non-teaching personnel. Gayunpaman, sinabi ng Korte na ang kapangyarihan na gamitin ang SEF para sa operasyon ng mga paaralan ay nagpapahiwatig din ng kapangyarihan na magbayad ng sahod ng mga kawani na mahalaga sa pagpapatakbo ng mga paaralan.

Kaugnay nito, binigyang diin ng Korte ang prinsipyo ng quantum meruit, kung saan ang isang tao ay dapat bayaran para sa serbisyong kanyang ibinigay. Dahil napatunayan na naglingkod ang mga guro at kawani, hindi makatarungan na sila ay pabayaran o hindi bayaran sa kanilang serbisyo. Para sa Korte, ito ay magiging unjust enrichment kung hindi sila babayaran sa kanilang trabaho.

Kaya, bagama’t kinilala ng Korte ang bisa ng circular at ang kapangyarihan ng COA na mag-audit, binigyan nito ng proteksyon ang mga opisyal ng probinsya dahil napatunayang walang masamang intensyon sa paggamit ng pondo. Hindi rin sila nagpabaya sa kanilang tungkulin at ginamit ang pondo para sa kapakinabangan ng edukasyon sa kanilang probinsya.

Tinalakay din ng Korte ang saklaw ng kapangyarihan ng Presidente sa mga lokal na pamahalaan, alinsunod sa Seksyon 4, Artikulo X ng Konstitusyon. Ayon dito, ang Presidente ay may kapangyarihang mag-supervise sa mga lokal na pamahalaan, ngunit hindi mag-control. Ibig sabihin, maaaring tingnan ng Presidente kung ginagawa ng mga lokal na pamahalaan ang kanilang tungkulin, ngunit hindi maaaring pakialaman ang kanilang mga desisyon, basta’t ito ay naaayon sa batas.

Ipinunto ni Justice Leonen sa kanyang concurring opinion na ang pagbibigay ng local autonomy ay nakasaad sa Konstitusyon. Dapat hayaan ang mga lokal na pamahalaan na gumawa ng administrative determinations na ayon sa supervision ng executive branch. Kaya, ang kahit anong regulasyon ay hindi dapat maging kontrol.

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung dapat bang personal na sagutin ng mga opisyal ng probinsya ang pagbabayad ng pondong hindi pinayagan ng COA, kahit na ito ay ginamit para sa serbisyong nagawa naman ng mga guro at kawani.
Ano ang Special Education Fund (SEF)?	Ang SEF ay pondo na itinatag upang suportahan ang edukasyon sa mga lokal na pamahalaan. Ito ay nagmula sa karagdagang buwis sa real property at bahagi ng buwis sa sigarilyo at imported leaf tobacco.
Ano ang quantum meruit?	Ang quantum meruit ay isang prinsipyo na nagsasaad na ang isang tao ay dapat bayaran para sa serbisyong kanyang ibinigay. Ito ay upang maiwasan ang unjust enrichment.
Ano ang local autonomy?	Ang local autonomy ay ang kapangyarihan ng mga lokal na pamahalaan na gumawa ng sariling desisyon at polisiya sa mga bagay na may kinalaman sa kanilang lugar, basta’t ito ay naaayon sa batas.
Ano ang kapangyarihan ng Presidente sa mga lokal na pamahalaan?	Ang Presidente ay may kapangyarihang mag-supervise sa mga lokal na pamahalaan, ngunit hindi mag-control. Ibig sabihin, maaaring tingnan ng Presidente kung ginagawa ng mga lokal na pamahalaan ang kanilang tungkulin, ngunit hindi maaaring pakialaman ang kanilang mga desisyon.
Bakit pinawalang-sala ng Korte Suprema ang mga opisyal ng Camarines Sur?	Pinawalang-sala ng Korte Suprema ang mga opisyal dahil napatunayang naglingkod ang mga guro at kawani at walang masamang intensyon ang mga opisyal sa paggamit ng pondo. Ang disallowance ng COA ay dahil lamang sa technical requirements, hindi dahil sa paglustay ng pondo.
Ano ang naging implikasyon ng desisyon ng Korte Suprema?	Nagbibigay ito ng proteksyon sa mga opisyal ng lokal na pamahalaan na gumagamit ng pondo sa mabuting paraan at naaayon sa kanilang tungkulin. Ito rin ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng local autonomy at ang limitasyon ng kapangyarihan ng mga ahensya ng gobyerno sa mga lokal na pamahalaan.
Sino ang liable kung mayroong disallowed disbursement?	Ayon sa Rotoras v. Commission on Audit, good faith ay hindi na depensa sa mga approving board members. Kung solidary or hindi ang obligation, depende ito sa circumstances.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapakita ng balanse sa pagitan ng kapangyarihan ng COA na mag-audit at ang proteksyon ng mga opisyal na naglilingkod nang tapat. Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagbibigay-linaw sa sakop ng local autonomy at ang limitasyon ng mga ahensya ng gobyerno sa pagkontrol sa mga lokal na pamahalaan.

Para sa mga katanungan tungkol sa pag-apply ng desisyong ito sa mga partikular na sitwasyon, mangyaring makipag-ugnayan sa ASG Law sa pamamagitan ng contact o sa pamamagitan ng email sa frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: Ang pagsusuri na ito ay para lamang sa layuning pang-impormasyon at hindi bumubuo ng legal na payo. Para sa partikular na legal na gabay na naaayon sa iyong sitwasyon, mangyaring kumunsulta sa isang kwalipikadong abogado.
Source: PROVINCE OF CAMARINES SUR VS. COMMISSION ON AUDIT, G.R. No. 227926, March 10, 2020