Ang hindi pagbubunyag ng isang lingkod-bayan sa kanyang Personal Data Sheet (PDS) ng katotohanan ng kanyang pagkakakumbikto sa pamamagitan ng pinal na paghuhukom ng isang krimen na pinarurusahan ng reclusion temporal ay nagkasala ng dishonesty, at maaaring tanggalin sa serbisyo kahit na ang kaso ay unang pagkakataon.

Paglilitis sa Katotohanan: Dapat Bang Maging Tapat ang Isang Lingkod-Bayan Tungkol sa Nakaraan?

Nagsimula ang lahat noong Mayo 28, 1990, nang magsimulang magtrabaho si Atty. Rodolfo D. Mateo sa National Water Resources Board (NWRB) bilang Attorney IV. Kalaunan, siya ay nahirang bilang Executive Director ng NWRB at nanumpa sa tungkulin noong Enero 29, 2002. Ngunit, ang kanyang nakaraan ay hindi naging tahimik. Noong Abril 4, 2003, 38 empleyado ng NWRB ang nagsampa ng reklamo laban kay Atty. Mateo sa Presidential Anti-Graft Commission (PAGC), na nag-aakusa sa kanya ng dishonesty, usurpation of authority, at conduct prejudicial to the interest of the service. Ang pangunahing alegasyon? Hindi umano niya ibinunyag ang kanyang dating criminal conviction para sa homicide sa kanyang PDS.

Ayon sa reklamo, hindi lamang umano ito ang problema. Sinasabi rin na inaprubahan at nag-isyu si Atty. Mateo ng maraming water permits na walang sapat na awtoridad, o salungat sa naunang aksyon ng Board. Bukod pa rito, nag-isyu umano siya ng mga certificates of public convenience nang hindi dumadaan sa pagsusuri ng Board. At, hindi umano makatarungan ang kanyang pagtatalaga ng mga personnel, na nagdudulot ng pagkakagulo sa kanilang ranggo, status, at kaligtasan.

Matapos ang pormal na pagdinig, natuklasan ng PAGC na administratibong liable si Atty. Mateo. Ang kanyang PDS, na may petsang Marso 12, 1997, at Nobyembre 6, 2000, ay naglalaman ng maling impormasyon tungkol sa kanyang criminal record. Bagama’t siya ay nakulong noon sa kasong homicide at binigyan ng conditional pardon ni Pangulong Ferdinand Marcos noong Hunyo 12, 1979, hindi niya ito ibinunyag sa kanyang PDS.

Ang parusang reclusion temporal na ipinataw kay Atty. Mateo ay kinabibilangan ng accessory penalty ng perpetual absolute disqualification mula sa paghawak ng pampublikong opisina o trabaho. Ayon sa PAGC, kahit na binigyan siya ng conditional pardon, hindi nito naibalik ang kanyang karapatang humawak ng pampublikong posisyon dahil hindi ito hayagang binawi sa pardon. Dahil dito, natuklasan ng PAGC na ang kanyang pagkabigong ibunyag ang katotohanan sa kanyang PDS ay bumubuo ng dishonest conduct bago pa man siya pumasok sa gobyerno, na nagdudulot ng pinsala sa Pamahalaan.

Sa isyu naman ng usurpation of authority, sinabi ng PAGC na bagamat awtorisado ang NWRB na magtalaga ng mga opisyal o ahensya ng gobyerno upang gampanan ang mga tiyak na tungkulin nito, lumampas si Atty. Mateo sa kanyang awtoridad. Inisyu niya ang Office Order No. 26 noong Setyembre 11, 2002, na nagsasaad na ang Executive Director ang mag-aapruba ng lahat ng Water Rights Permits at Certificates of Public Convenience and Necessity dahil sa pagkabigong magpulong ng Board. Ito ay taliwas sa limitasyon na ipinataw ng NWRB Resolution No. 02-0499-A, na nagtatakda ng 0.05 LPS limitasyon sa pag-apruba ng mga water permit applications.

Ang pagtatalaga ng mga personnel ni Atty. Mateo nang walang awtoridad at suspensyon ng dalawang empleyado ay itinuring din na paglabag sa Civil Service Laws at Republic Act No. 6656. Dahil dito, inirekomenda ng PAGC sa Pangulo ang pagpataw ng parusang pagtanggal sa serbisyo, forfeiture of retirement benefits, at perpetual disqualification mula sa muling pagtatrabaho sa gobyerno.

Sa pag-apela sa Korte Suprema, iginiit ni Atty. Mateo na hindi siya nabigyan ng administrative due process at ang kanyang karapatang harapin ang kanyang mga nag-aakusa. Ngunit, ayon sa Korte Suprema, ang administrative due process ay nangangahulugan lamang ng pagkakataong marinig o ipaliwanag ang kanyang panig, o humiling ng reconsideration ng aksyon o ruling na inirereklamo. Hindi kinakailangan ang formal trial-type hearing sa mga administrative cases.

Dagdag pa rito, hindi ibinunyag ni Atty. Mateo ang absolute pardon na umano’y ipinagkaloob sa kanya ni Pangulong Corazon Aquino sa kanyang sagot sa reklamo o sa mga pagdinig sa PAGC. Ang kanyang pagkabigong magpakita ng katibayan tungkol sa absolute pardon ay hindi pinaboran ng Korte Suprema. Ayon sa Korte, dapat niyang plead at patunayan ang absolute pardon dahil ito ay pribadong aksyon ng Chief Executive. Dahil hindi niya ito napatunayan sa administrative proceedings, hindi ito maaaring isaalang-alang sa kanyang kaso.

Kaugnay ng isyu ng usurpation of authority, sinabi ng Korte Suprema na lumampas si Atty. Mateo sa kanyang express authority sa pag-apruba ng 324 applications for water permits na lampas sa 0.05 LPS limit na itinakda ng Resolution No. 02-0499-A. Ang kanyang paglabag sa awtoridad na ipinagkaloob sa kanya ng Board ay maituturing na misconduct.

Sa huli, sinabi ng Korte Suprema na ang pagtanggal sa serbisyo ay angkop na parusa para sa mga kaso ng dishonesty at grave misconduct. Ang mga ito ay itinuturing na grave offenses na maaaring magresulta sa pagtanggal sa serbisyo, kahit na unang pagkakataon pa lamang ito.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung ang hindi pagbubunyag ng criminal conviction sa PDS ng isang lingkod-bayan ay maituturing na dishonesty at may karampatang parusa.
Ano ang naging batayan ng PAGC sa pagpataw ng parusa kay Atty. Mateo?	Ang hindi pagbubunyag ni Atty. Mateo ng kanyang dating criminal conviction sa kanyang PDS at ang kanyang paglabag sa awtoridad sa pag-apruba ng water permit applications.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa administrative due process?	Ang administrative due process ay nangangahulugan lamang ng pagkakataong marinig o ipaliwanag ang kanyang panig, o humiling ng reconsideration.
Bakit hindi isinaalang-alang ng Korte Suprema ang absolute pardon na umano’y ipinagkaloob kay Atty. Mateo?	Dahil hindi ito ibinunyag ni Atty. Mateo sa mga pagdinig sa PAGC at hindi siya nagpakita ng katibayan tungkol dito.
Ano ang parusang ipinataw kay Atty. Mateo?	Pagkakatanggal sa serbisyo, forfeiture of retirement benefits, at perpetual disqualification mula sa muling pagtatrabaho sa gobyerno.
Maari bang baliktarin ang pagkakatanggal sa trabaho ng isang empleyado dahil sa pagtatago ng impormasyon sa PDS?	Hindi, maliban na lamang kung mapatunayan na mayroong mali sa proseso, pag-ebalwa, o di kaya’y mayroong sapat na dahilan para ibasura ang kaso.
Ano ang kaibahan ng conditional pardon at absolute pardon?	Ang conditional pardon ay may mga kondisyon na dapat sundin, samantalang ang absolute pardon ay walang kondisyon.
Ano ang kahalagahan ng katapatan sa pagpuno ng PDS para sa mga empleyado ng gobyerno?	Ang katapatan sa pagpuno ng PDS ay mahalaga upang mapanatili ang integridad ng serbisyo publiko at upang maiwasan ang mga parusa.

Ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng katapatan at transparency sa serbisyo publiko. Ang pagiging tapat sa pagbubunyag ng impormasyon sa PDS ay isang mahalagang obligasyon ng bawat lingkod-bayan. Ang pagkabigong gawin ito ay maaaring magresulta sa pagtanggal sa serbisyo at pagkawala ng mga benepisyo.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Atty. Rodolfo D. Mateo vs. Executive Secretary Alberto G. Romulo, G.R. No. 177875, August 08, 2016