Ipinasiya ng Korte Suprema na hindi maaaring utusan (compelled) ang Department of Budget and Management (DBM) sa pamamagitan ng writ of mandamus na maglabas ng Notice of Cash Allocation (NCA) para sa ikalawang claim ng nagreklamo bilang gantimpala (reward) bilang impormante. Ang desisyon ay batay sa katotohanan na ang karapatan ng nagreklamo sa naturang gantimpala ay pinagtatalunan pa at walang malinaw na legal na basehan para obligahin ang DBM na maglabas ng NCA. Sa madaling salita, ang mandamus ay hindi angkop na remedyo kung ang karapatan ay hindi tiyak o kung mayroong malaking pagdududa ukol dito, pinagtibay ng Korte Suprema na hindi maaaring pilitin ang isang opisyal na gawin ang isang bagay na hindi niya tungkulin o na siya ay may tungkuling hindi gawin.

Gantimpala ng Impormante: Sinalubong Ba ng Pagbabago ng Batas?

Ang kaso ay nagsimula sa petisyon para sa mandamus na inihain ni Felicito M. Mejorado upang utusan si Florencio B. Abad, bilang kalihim ng DBM, na mag-isyu ng NCA para sa kanyang claim bilang impormante. Noong 1996 at 1997, nagbigay si Mejorado ng impormasyon tungkol sa mga ilegal na pag-angkat ng langis ng ilang kumpanya. Dahil dito, nakakolekta ang Bureau of Customs (BOC) ng mga buwis mula sa mga kumpanyang ito, na nagbigay-daan kay Mejorado na maghain ng dalawang claim para sa gantimpala bilang impormante. Ang unang claim ay naaprubahan at natanggap niya ang P63,185,959.73. Ang ikalawang claim, na nagkakahalaga ng P272,064,996.55, ay nakabatay sa Section 3513 ng Tariff and Customs Code of the Philippines (TCCP), na nagtatakda ng 20% na gantimpala para sa impormante.

Ang DOJ ay naglabas ng mga magkasalungat na opinyon. Noong 2005, sinabi nitong walang conflict sa pagitan ng TCCP at National Internal Revenue Code (NIRC). Ngunit noong 2012, binawi ito at sinabing ang Section 3513 ng TCCP ay binago na ng Section 282 (B) ng NIRC, na nagtatakda ng 10% na gantimpala o P1,000,000, alinman ang mas mababa. Ang Office of the President (OP) ay nag-utos sa DBM na maglabas ng NCA para sa ikalawang claim, ngunit hindi ito nangyari dahil sa mga magkasalungat na opinyon ng DOJ. Ang isyu ay kung maaaring pilitin ang DBM sa pamamagitan ng mandamus na maglabas ng NCA para sa ikalawang claim ni Mejorado.

Iginiit ng OSG na ang Section 3513 ng TCCP ay repealed na ng NIRC, at ang mga pagkakamali ng mga opisyal ng gobyerno ay hindi maaaring magbalido ng claim batay sa repealed na batas. Hindi rin umano karapat-dapat si Mejorado sa legal na interes sa kanyang gantimpala. Ang desisyon ng Korte Suprema ay nakabatay sa prinsipyo na ang mandamus ay maaari lamang gamitin upang pilitin ang pagganap ng isang ministerial duty, at hindi discretionary duty. Ayon sa Korte, hindi dapat gamitin ang mandamus kung ang isang karapatan ay pinagtatalunan o kung mayroong pagdududa.

Mandamus will not issue to enforce a right which is in substantial dispute or as to which a substantial doubt exists.

Upang maging karapat-dapat sa mandamus, dapat mayroong malinaw na legal na karapatan ang nagrereklamo at tungkulin ng respondent na isagawa ang hinihinging aksyon. Sa kasong ito, ang karapatan ni Mejorado sa 20% na gantimpala ay pinagtatalunan pa dahil sa mga magkasalungat na opinyon ng DOJ, BOC, at DOF tungkol sa mga naaangkop na batas.

Batas	Gantimpala
Section 3513 ng TCCP	20% ng halaga ng smuggled goods
Section 282 (B) ng NIRC	10% ng halaga ng smuggled goods o P1,000,000, alinman ang mas mababa

Kaya naman, ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon para sa mandamus dahil hindi ito ang tamang remedyo. Gayunpaman, nilinaw ng Korte na ang pagbasura ay walang prejudice sa karapatan ni Mejorado na maghain ng reklamo sa tamang forum para sa resolusyon ng kanyang claim.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung maaaring utusan ng korte ang DBM sa pamamagitan ng mandamus na maglabas ng Notice of Cash Allocation (NCA) para sa claim ng isang impormante.
Ano ang mandamus?	Ang mandamus ay isang kautusan mula sa korte na nag-uutos sa isang opisyal na gampanan ang isang tungkulin, lalo na kung ito ay isang ministerial duty. Hindi ito angkop kung ang tungkulin ay discretionary o pinagtatalunan.
Ano ang pinagkaiba ng Section 3513 ng TCCP at Section 282 (B) ng NIRC?	Ang Section 3513 ng TCCP ay nagtatakda ng 20% na gantimpala para sa impormante, habang ang Section 282 (B) ng NIRC ay nagtatakda ng 10% o P1,000,000, alinman ang mas mababa.
Bakit ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon?	Dahil ang karapatan ni Mejorado sa 20% na gantimpala ay pinagtatalunan pa at walang malinaw na legal na basehan para obligahin ang DBM na maglabas ng NCA.
Ano ang kahulugan ng pagbasura na “without prejudice”?	Nangangahulugan ito na maaaring maghain si Mejorado ng reklamo sa ibang forum o korte para sa resolusyon ng kanyang claim.
Ano ang ministerial duty?	Ito ay isang tungkulin na ang pagganap ay malinaw at hindi nangangailangan ng pagpapasya o diskresyon.
Bakit mahalaga ang DOJ opinion sa kasong ito?	Dahil ang mga magkasalungat na opinyon ng DOJ ay nagdulot ng pagdududa kung aling batas ang dapat sundin, kaya hindi maaaring utusan ang DBM na maglabas ng NCA.
Anong aral ang makukuha sa kasong ito?	Hindi maaaring pilitin ang isang opisyal na gawin ang isang bagay sa pamamagitan ng mandamus kung ang karapatan ay pinagtatalunan o kung mayroong pagdududa ukol dito.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapakita na ang paggamit ng mandamus ay limitado lamang sa mga sitwasyon kung saan mayroong malinaw na legal na karapatan at tungkulin. Sa mga kaso kung saan mayroong pagtatalo o pagdududa, kinakailangan munang resolbahin ang isyu sa tamang forum bago maaaring gamitin ang mandamus.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: FELICITO M. MEJORADO vs. HON. FLORENCIO B. ABAD, G.R. No. 214430, March 09, 2016