Huwag Patagalin Ang Hustisya: Pananagutan ng Huwes sa Pagpapaliban ng Desisyon

A.M. No. MTJ-13-1838 [Formerly A.M. OCA IPI NO. 10-2260-MTJ], March 12, 2014

Ang pagkaantala sa pagkamit ng hustisya ay isang karaniwang hinaing. Sa kasong Spouses Marcelo v. Judge Pichay, tinalakay ng Korte Suprema ang pananagutan ng isang huwes na nagpaliban sa pagresolba ng isang simpleng mosyon sa kasong unlawful detainer. Ang kasong ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga hukom na ang oras ay mahalaga sa pagbibigay ng hustisya at ang hindi makatwirang pagpapaliban ay may kaakibat na pananagutan.

Panimula

Isipin ang isang pamilya na matagal nang naghihintay na mabawi ang kanilang ari-arian. Bawat araw ng pagkaantala ay dagdag na pahirap at kawalan. Sa kaso ng Spouses Marcelo v. Judge Pichay, nasaksihan natin ang ganitong sitwasyon kung saan ang pagkaantala sa pagresolba ng isang mosyon ay nagdulot ng matinding pagkabahala at pagkadismaya. Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung dapat bang managot si Judge Pichay sa pagpapaliban sa pagresolba ng mga nakabinbing insidente sa isang kasong unlawful detainer.

Kontekstong Legal: Oras ay Ginto sa Hustisya

Ayon sa ating Saligang Batas, partikular sa Seksyon 15, Artikulo VIII, ang lahat ng mga mababang korte ay mayroon lamang tatlong (3) buwan upang magdesisyon sa isang kaso mula nang ito ay isumite para sa desisyon. Ito ay upang matiyak na ang hustisya ay maibibigay nang mabilis at hindi patagalin. Ang pagpapaliban ng hustisya ay pagkakait ng hustisya. Malinaw itong isinasaad sa ating Saligang Batas:

Seksyon 15. (1) Ang lahat ng mga usapin o bagay na inihain pagkatapos magkabisa ang Konstitusyong ito ay dapat pasyahan o lutasin sa loob ng dalawampu’t apat na buwan mula sa araw ng pagsumite para sa Kataas-taasang Hukuman, at, maliban kung paikliin ng Kataas-taasang Hukuman, labindalawang buwan para sa lahat ng nakabababang hukuman kolehiyado, at tatlong buwan para sa lahat ng iba pang nakabababang hukuman.

Bukod pa rito, ang New Code of Judicial Conduct para sa mga Hukom ng Pilipinas ay nagtatakda rin ng tungkulin sa mga hukom na isagawa ang kanilang mga tungkulin nang may “makatwirang bilis.” Ayon sa Seksyon 5, Canon 6:

Sec. 5. Dapat gampanan ng mga Hukom ang lahat ng tungkuling panghukuman, kasama ang paghahatid ng mga nakalaang desisyon, nang mahusay nang patas at may makatwirang bilis. (Binigyang-diin)

Ang mga panuntunang ito ay hindi lamang basta mga rekomendasyon. Ito ay mga mandato na dapat sundin ng bawat hukom. Ang hindi pagsunod sa mga panahong itinakda ay maaaring magresulta sa pananagutan administratibo para sa hukom.

**Ano ang ibig sabihin ng ‘undue delay’ o hindi makatwirang pagpapaliban?** Ito ay tumutukoy sa pagkaantala na hindi makatwiran o walang sapat na dahilan. Hindi lahat ng pagkaantala ay ‘undue delay’. Kung minsan, ang mga komplikadong kaso ay nangangailangan ng mas maraming oras. Ngunit sa mga simpleng kaso, o sa pagresolba ng mga simpleng mosyon, ang pagkaantala na lampas sa itinakdang panahon ay maaaring ituring na ‘undue delay’.

**Halimbawa:** Kung ang isang hukom ay may simpleng mosyon na dapat resolbahin, tulad ng mosyon para sa writ of execution sa isang kasong ejectment, at hindi niya ito naresolba sa loob ng tatlong buwan nang walang makatwirang dahilan, maaari siyang managot sa ‘undue delay’.

Paghimay sa Kaso: Ang Kwento ng Pagkaantala

Ang kaso ay nagsimula sa isang kasong unlawful detainer na isinampa ng Spouses Marcelo laban sa Spouses Magopoy. Nanalo ang Spouses Marcelo at iniutos ng korte na lisanin ng Spouses Magopoy ang ari-arian. Nag-isyu ng writ of execution at naipatupad ito. Ngunit, bumalik ang Spouses Magopoy sa ari-arian pagkatapos nilang mapaalis.

Dahil dito, nagmosyon ang Spouses Marcelo na i-contempt ang Spouses Magopoy. Hindi kinontempt ng korte ang Spouses Magopoy, ngunit inutusan silang lisanin muli ang ari-arian. Hindi pa rin sumunod ang Spouses Magopoy. Naghain muli ng mosyon ang Spouses Marcelo para ipatupad ang writ of execution.

Dito na nagsimula ang pagkaantala. Nagmosyon ang Spouses Magopoy para sa reconsideration at naghain pa ng supplemental motion, kung saan sinasabi nilang may ‘supervening event’ dahil hindi raw inaprubahan ang sales application ng Spouses Marcelo sa ari-arian. Sa halip na resolbahin ang mga mosyon na ito, nagtakda si Judge Pichay ng mga pagdinig at paulit-ulit na ipinagpaliban ang mga ito.

Narito ang ilang mahahalagang pangyayari:

• **Agosto 3, 2007:** Nagmosyon ang Spouses Marcelo na i-contempt ang Spouses Magopoy.
• **Pebrero 25, 2009:** Hindi kinontempt ng korte ang Spouses Magopoy, ngunit inutusan silang lisanin ang ari-arian.
• **Hunyo 5, 2009:** Naghain ng Ex-Parte Constancia ang Spouses Marcelo dahil hindi pa rin umaalis ang Spouses Magopoy.
• **Agosto 7, 2009:** Nag-isyu ng order si Judge Pichay na nag-uutos na paalisin ang Spouses Magopoy.
• **Agosto 26, 2009:** Nagmosyon for reconsideration ang Spouses Magopoy.
• **Setyembre 24, 2009:** Naghain ng Supplemental Motion and Reply ang Spouses Magopoy, sinasabing may ‘supervening event’.
• **Oktubre 1, 2009:** Nag-utos si Judge Pichay sa Spouses Marcelo na magkomento sa Supplemental Motion at sinabing pagkatapos nito ay reresolbahin na ang mga nakabinbing mosyon.
• **Pebrero, Marso, at Hunyo 2010:** Nagtakda ng mga pagdinig si Judge Pichay sa mga mosyon at ipinagpaliban ang mga ito.

Dahil sa labis na pagkaantala, naghain ng reklamo administratibo ang Spouses Marcelo laban kay Judge Pichay. Ayon sa Korte Suprema, “Failure to decide a case within the reglementary period is not excusable and constitutes gross inefficiency warranting the imposition of administrative sanctions on the defaulting judge.” Hindi nagbigay ng sapat na paliwanag si Judge Pichay kung bakit hindi niya naresolba ang mga mosyon sa takdang panahon. Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang mga kasong ejectment ay summary proceedings na dapat resolbahin nang mabilis.

Sabi nga ng Korte Suprema:

“Ejectment cases are summary proceedings intended to provide an expeditious means of protecting actual possession or right of possession of property.”

Dagdag pa nila:

“[I]t becomes mandatory or ministerial duty of the court to issue a writ of execution to enforce the judgment which has become executory.”

Dahil dito, napatunayang nagkasala si Judge Pichay ng ‘undue delay’ at pinatawan siya ng multang P12,000.00 at mahigpit na binalaan na kung maulit ito ay mas mabigat na parusa ang ipapataw.

Praktikal na Implikasyon: Hustisya sa Tamang Panahon

Ang kasong ito ay nagbibigay ng ilang mahahalagang aral, lalo na sa mga hukom at mga litigante:

• **Para sa mga Hukom:** Mahalaga na sundin ang mga panahong itinakda ng Saligang Batas at Rules of Court para sa pagresolba ng mga kaso at mosyon. Kung hindi makakayanan, dapat humingi ng extension sa Korte Suprema. Ang hindi makatwirang pagpapaliban ay may kaakibat na pananagutan administratibo.
• **Para sa mga Litigante:** May karapatan kayong asahan na ang inyong mga kaso ay reresolbahin sa loob ng makatwirang panahon. Kung nakakaranas kayo ng labis na pagkaantala, maaari kayong maghain ng reklamo administratibo laban sa hukom.
• **Para sa Lahat:** Ang hustisya na ipinagpapaliban ay hustisya na ipinagkakait. Mahalaga ang mabilis na pagresolba ng mga kaso upang mapanatili ang tiwala ng publiko sa sistema ng hustisya.

**Susing Aral:**

* **Mabilis na Hustisya:** Ang pagkaantala sa pagresolba ng mga kaso ay hindi katanggap-tanggap. Ang mga hukom ay may tungkuling resolbahin ang mga kaso sa loob ng itinakdang panahon.
* **Pananagutan ng Hukom:** Ang mga hukom na nagpapaliban nang hindi makatwiran ay mananagot administratibo.
* **Karapatan ng Litigante:** May karapatan ang mga litigante na asahan ang mabilis na paglilitis at pagresolba ng kanilang mga kaso.

Mga Madalas Itanong (FAQ)

**Tanong 1: Ano ang mangyayari kung hindi maresolba ng hukom ang kaso sa loob ng tatlong buwan?**

**Sagot:** Kung hindi maresolba ng hukom ang kaso sa loob ng tatlong buwan, maaari siyang managot administratibo para sa ‘undue delay’. Maaari siyang mapatawan ng multa o suspensyon, depende sa bigat ng paglabag.

**Tanong 2: Pwede bang humingi ng extension ang hukom kung hindi niya kayang resolbahin ang kaso sa loob ng tatlong buwan?**

**Sagot:** Oo, pwede humingi ng extension ang hukom sa Korte Suprema kung may sapat siyang dahilan. Ngunit dapat itong gawin bago lumipas ang takdang panahon.

**Tanong 3: Ano ang dapat gawin kung nararamdaman kong pinapatagal ng hukom ang kaso ko?**

**Sagot:** Maaari kang maghain ng reklamo administratibo sa Office of the Court Administrator (OCA) laban sa hukom kung naniniwala kang may ‘undue delay’ sa pagresolba ng iyong kaso.

**Tanong 4: Ano ang kaibahan ng undue delay sa simpleng pagkaantala?**

**Sagot:** Ang undue delay ay pagkaantala na hindi makatwiran o walang sapat na dahilan. Ang simpleng pagkaantala ay maaaring dahil sa komplikasyon ng kaso o iba pang makatwirang dahilan.

**Tanong 5: May epekto ba ang pagkaantala sa writ of execution sa kasong ejectment?**

**Sagot:** Oo, malaki ang epekto. Sa kaso ng ejectment, ang mabilis na pagpapatupad ng writ of execution ay mahalaga upang mabawi agad ng nagwagi ang kanyang ari-arian. Ang pagkaantala nito ay nagpapahaba sa pagdurusa ng nagwagi.

Eksperto ang ASG Law sa mga usaping administratibo at paglilitis. Kung kailangan mo ng konsultasyon o legal na representasyon, kumontak sa amin o bisitahin ang aming contact page.