Ang pagkaantala sa pagkamit ng hustisya ay isang suliranin na matagal nang kinakaharap sa Pilipinas. Kapag ang mga kaso ay hindi nareresolba sa takdang panahon, nawawalan ng tiwala ang publiko sa sistema ng hukuman. Ang kaso ni Marcelino A. Magdadaro laban kay Judge Bienvenido R. Saniel, Jr. ay nagpapakita ng kahalagahan ng pagiging maagap ng mga hukom sa pagdedesisyon at ang pananagutan nila kapag lumabag sila sa tungkuling ito.

Sa kasong ito, inireklamo ni Magdadaro si Judge Saniel dahil sa labis na pagpapaliban sa pagdedesisyon sa kanyang kasong sibil at sa pag-aksyon sa kanyang apela. Ang pangunahing tanong dito ay kung may pananagutan ba si Judge Saniel sa administratibong kaso dahil sa mga pagkaantalang ito.

Ang Mandato ng Konstitusyon at ang Tungkulin ng Hukom

Ayon sa Seksyon 15(1), Artikulo VIII ng Konstitusyon ng Pilipinas, dapat desisyunan ang mga kaso sa mababang hukuman sa loob ng tatlong buwan mula nang isumite ito para sa desisyon. Ito ay isang mahalagang probisyon na naglalayong tiyakin ang mabilis at maayos na pagpapatakbo ng sistema ng hustisya. Ang pagpapaliban sa pagdedesisyon ay hindi lamang lumalabag sa Konstitusyon, kundi nagdudulot din ito ng pagkadismaya at kawalan ng katarungan sa mga partido na naghihintay ng resolusyon sa kanilang mga kaso.

Ang Korte Suprema ay paulit-ulit nang nagpaalala sa mga hukom tungkol sa kanilang tungkuling desisyunan ang mga kaso nang mabilis. Sa Canon 6, Seksyon 5 ng New Code of Judicial Conduct para sa Hukuman ng Pilipinas, nakasaad na “Dapat gampanan ng mga Hukom ang lahat ng tungkulin, kasama na ang pagbibigay ng mga nakareserbang desisyon, nang mahusay, patas, at may makatuwirang pagkaagap.” Malinaw na ang pagiging maagap ay isang mahalagang bahagi ng tungkulin ng isang hukom.

Ang Kwento ng Kaso: Magdadaro v. Saniel, Jr.

Nagsimula ang lahat nang magsampa si Marcelino Magdadaro ng kasong sibil para sa breach of contract laban sa Bathala Marketing Industries Inc. (BMII) at iba pa (Civil Case No. CEB-27778). Ang kaso ay napunta sa Regional Trial Court (RTC) Branch 20 ng Cebu City, kung saan si Judge Saniel ang presiding judge. Matapos ang pagdinig, inutusan ni Judge Saniel ang mga partido na magsumite ng kanilang mga memorandum. Naisumite ni Magdadaro ang kanyang memorandum noong Nobyembre 11, 2008.

Lumipas ang mahigit isang taon bago nagdesisyon si Judge Saniel. Noong Disyembre 28, 2009, ibinasura niya ang kaso ni Magdadaro dahil sa kawalan ng cause of action. Nag-apela si Magdadaro noong Pebrero 22, 2010, ngunit tumagal pa ng halos isang taon bago umaksyon ang korte ni Judge Saniel sa kanyang apela at ipadala ang mga rekord sa Court of Appeals.

Dahil sa mga pagkaantalang ito, nagsampa si Magdadaro ng administratibong reklamo laban kay Judge Saniel noong Oktubre 17, 2011. Inakusahan niya si Judge Saniel ng unreasonable delay, gross ignorance of the law, at bias at partiality.

Bagaman ibinasura ng Korte Suprema ang mga paratang na gross ignorance of the law at bias, pinatunayan nilang nagkasala si Judge Saniel sa undue delay. Ayon sa Korte Suprema, “Complainant had already submitted his Memorandum in Civil Case No. CEB-27778 on November 11, 2008, yet, respondent rendered a decision in the case only on December 28, 2009. Indeed, respondent failed to decide Civil Case No. CEB-27778 within the three-month period mandated by the Constitution…” Idinagdag pa nila na “As if to rub salt into complainant’s wound, it took RTC-Branch 20 of Cebu City, presided over by respondent, 10 months to approve and act upon complainant’s Notice of Appeal.”

Ang Batas sa Undue Delay at ang Parusa

Ang Rule 140 ng Rules of Court, na binago ng A.M. No. 01-8-10-SC, ay nagkaklasipika sa undue delay sa pagdedesisyon o pagpapadala ng rekord ng kaso bilang less serious charge. Ang parusa para dito ay suspensyon sa tungkulin nang walang sahod at benepisyo mula isang buwan hanggang tatlong buwan, o multa na P10,000.00 hanggang P20,000.00.

Dahil ito ang pangalawang pagkakataon na nahaharap si Judge Saniel sa ganitong uri ng paglabag, pinatawan siya ng Korte Suprema ng multa na P15,000.00. Ipinakita ng Korte Suprema na sineseryoso nila ang tungkulin ng mga hukom na magdesisyon nang maagap at hindi nila kukunsintihin ang mga pagkaantala na walang makatwirang dahilan.

Mahahalagang Aral mula sa Kaso Magdadaro

• Ang oras ay mahalaga sa hustisya. Hindi lamang proseso ang hustisya, kundi serbisyo rin. Ang pagpapaliban sa pagdedesisyon ay nagiging sanhi ng pagdurusa at kawalan ng tiwala sa sistema ng hukuman.
• May pananagutan ang mga hukom sa pagkaantala. Hindi lamang sa kanilang mga desisyon sila mananagot, kundi pati na rin sa kanilang pagiging maagap sa pagtupad ng kanilang tungkulin.
• May remedyo ang mga partido kung may pagkaantala. Bagaman ang administratibong kaso ay hindi pamalit sa apela, maaari itong gamitin upang papanagutin ang hukom sa kanyang pagpapabaya.

Mga Madalas Itanong (FAQs)

1. Ano ang takdang panahon para magdesisyon ang hukom sa isang kaso?
   Ayon sa Konstitusyon, tatlong buwan mula nang isumite ang kaso para sa desisyon sa mababang hukuman. Para sa Korte Suprema, 24 buwan, Court of Appeals, 12 buwan, at Sandiganbayan, 12 buwan.
2. Ano ang mangyayari kung lumagpas ang hukom sa takdang panahon?
   Maaaring maghain ng administratibong reklamo laban sa hukom dahil sa undue delay.
3. Ano ang parusa para sa undue delay?
   Maaaring suspensyon o multa, depende sa bigat ng paglabag at kung may nauna nang paglabag.
4. Paano kung hindi ako sang-ayon sa desisyon ng hukom?
   Ang tamang remedyo ay mag-apela sa mas mataas na hukuman, hindi maghain ng administratibong kaso maliban kung may malinaw na ebidensya ng maling gawain o pagpapabaya na lampas sa simpleng pagkakamali sa paghuhusga.
5. Ano ang dapat kong gawin kung matagal nang hindi nagdedesisyon ang hukom sa kaso ko?
   Maaaring maghain ng Motion for Early Resolution sa korte. Kung hindi pa rin umaksyon, maaaring kumonsulta sa abogado tungkol sa paghahain ng administratibong reklamo.

Kung nahaharap ka sa sitwasyon kung saan matagal nang hindi nagdedesisyon ang hukom sa iyong kaso, mahalagang malaman mo ang iyong mga karapatan at mga remedyo. Ang ASG Law ay may mga abogado na eksperto sa mga kasong administratibo at handang tumulong sa iyo. Huwag mag-atubiling kumonsulta sa amin para sa iyong mga legal na pangangailangan.

Para sa konsultasyon, maaari kang mag-email sa amin sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito.