Sa isang desisyon, ipinagtibay ng Korte Suprema na ang isang ingat-yaman (cashier) na napatunayang nagpabaya sa pag-iingat ng mga pondo na nasa kanyang kustodiya ay mananagot sa halagang nawala dahil sa pagnanakaw. Hindi siya maaaring pawalan ng pananagutan sa mga pondong nawala. Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa mataas na antas ng responsibilidad na nakaatang sa mga indibidwal na may hawak ng pera ng gobyerno. Ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga lingkod-bayan na ang pagiging maingat at responsable sa paghawak ng pondo ng bayan ay hindi lamang isang tungkulin kundi isang legal na obligasyon.

Nawawalang Pera sa Kaban: Sino ang Dapat Managot?

Ang kaso ay nagsimula nang nakawan ang tanggapan ng National Food Authority-National Capital Region, National District Office (NFA-NCR, NDO) noong June 1, 2008. Si Maria Theresa G. Gutierrez, bilang Cash Collecting Officer at Cashier III, ay may hawak na koleksyon na nagkakahalaga ng P10,105,687.25. Ang halagang ito ay hindi naideposito sa bangko at pansamantalang nakalagay sa mga “pearless” boxes sa loob ng isang cabinet sa kanyang opisina. Ayon kay Gutierrez, dahil sa dami ng kanyang trabaho at volume ng pera na kanyang hinahawakan araw-araw, hindi na niya nagawang ilagay ang lahat ng pera sa safety vault na limitado ang espasyo. Matapos ang insidente, iniutos ng Commission on Audit (COA) na panagutan ni Gutierrez ang nawawalang pera, na nagresulta sa pagpigil sa kanyang sahod at iba pang emoluments. Kinuwestiyon ni Gutierrez ang kautusan, iginiit na biktima lamang siya ng pagnanakaw at hindi niya kasalanan ang insidente. Dito lumabas ang legal na tanong: Maaari bang pawalan ng pananagutan ang isang ingat-yaman sa nawalang pondo ng gobyerno dahil sa pagnanakaw, kung siya ay nagpabaya sa pag-iingat nito?

Ang Korte Suprema ay nagpasiya na hindi maaaring pawalan ng pananagutan si Gutierrez. Ayon sa Korte, si Gutierrez, bilang isang accountable officer sa ilalim ng Presidential Decree No. 1445, ay may tungkuling pangalagaan ang mga pondo ng gobyerno na nasa kanyang kustodiya. Ang Presidential Decree No. 1445, o mas kilala bilang Government Auditing Code of the Philippines, ay nagtatakda ng pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno sa pangangalaga ng mga pondo at ari-arian ng estado.

Seksyon 105. Measure of liability of accountable officers.
(1) Every officer accountable for government property shall be liable for its money value in case of improper or unauthorized use or misapplication thereof, by himself or any person for whose acts he may be responsible. We shall likewise be liable for all losses, damages, or deterioration occasioned by negligence in the keeping or use of the property, whether or not it be at the time in his actual custody.
(2) Every officer accountable for government funds shall be liable for all losses resulting from the unlawful deposit, use, or application thereof and for all losses attributable to negligence in the keeping of the funds.

Idinagdag pa ng Korte na ang paglalagay ng malaking halaga ng pera sa mga “pearless” boxes sa halip na sa safety vault ay isang anyo ng kapabayaan. Kahit pa sinabi ni Gutierrez na limitado ang espasyo sa vault, dapat sana ay humiling siya ng karagdagang vault o nagsagawa ng paraan upang regular na ideposito ang kanyang koleksyon sa bangko. Binigyang-diin ng Korte na hindi sapat na dahilan ang dami ng trabaho para ipagwalang-bahala ang seguridad ng mga pondo. Ang kanyang 20 taong serbisyo sa NFA ay dapat nagturo sa kanya na maging mas maingat at responsable sa kanyang tungkulin.

Dagdag pa rito, sinabi ng Korte Suprema na hindi nilabag ang karapatan ni Gutierrez sa due process. Bagaman hindi siya binigyan ng pagkakataong maghain ng appeal memorandum bago magdesisyon ang COA Director, nagkaroon naman siya ng sapat na pagkakataon na ipaliwanag ang kanyang panig sa pamamagitan ng kanyang affidavit at motion for reconsideration. Ang due process ay nangangailangan lamang na bigyan ang isang tao ng pagkakataong marinig at ipagtanggol ang kanyang sarili bago siya hatulan. Sa kasong ito, napatunayan na nabigyan si Gutierrez ng pagkakataong ipaliwanag ang kanyang panig.

Ang desisyon ng Korte Suprema ay nagpapakita ng kahalagahan ng responsibilidad at pag-iingat sa paghawak ng pera ng gobyerno. Ang sinumang opisyal na nagpapabaya sa kanyang tungkulin ay mananagot sa anumang pagkawala na maaaring mangyari, kahit pa ito ay dahil sa pagnanakaw o iba pang hindi inaasahang pangyayari. Ang kasong ito ay isang babala sa lahat ng mga lingkod-bayan na ang kanilang tungkulin ay hindi lamang basta trabaho, kundi isang pagtitiwala na ipinagkaloob ng taumbayan.

Ang prinsipyo ng pananagutan ng ingat-yaman ay hindi lamang nakabatay sa Presidential Decree No. 1445. Ito rin ay nakaugat sa Article XI, Section 2 ng 1987 Constitution, na nagtatakda na ang mga opisyal at empleyado ng gobyerno ay dapat managot sa taumbayan. Ang desisyong ito ng Korte Suprema ay nagpapatibay sa prinsipyo ng public accountability at nagpapaalala sa lahat ng mga lingkod-bayan na sila ay may tungkuling pangalagaan ang interes ng publiko.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung mananagot ba ang isang ingat-yaman sa nawalang pondo ng gobyerno dahil sa pagnanakaw, kung siya ay nagpabaya sa pag-iingat nito. Ito ay nakatuon sa responsibilidad ng mga accountable officers at ang kahalagahan ng pag-iingat sa pondo ng bayan.
Sino si Maria Theresa G. Gutierrez sa kasong ito?	Siya ang Cash Collecting Officer at Cashier III sa National Food Authority-National Capital Region, National District Office (NFA-NCR, NDO). Siya ang may pananagutan sa mga pondong nawala dahil sa pagnanakaw sa kanilang tanggapan.
Ano ang “pearless” boxes na binanggit sa kaso?	Ito ay mga movable boxes na karaniwang ginagamit para sa archival o storage purposes. Sa kasong ito, ginamit ni Gutierrez ang mga ito bilang lalagyan ng kanyang mga koleksyon dahil umano sa limitadong espasyo sa safety vault.
Ano ang sinabi ng Korte Suprema tungkol sa paggamit ni Gutierrez ng “pearless” boxes?	Ayon sa Korte, ang paglalagay ng malaking halaga ng pera sa mga “pearless” boxes sa halip na sa safety vault ay isang kapabayaan. Dapat sana ay humiling siya ng karagdagang vault o nagsagawa ng paraan upang regular na ideposito ang kanyang koleksyon sa bangko.
Ano ang Presidential Decree No. 1445?	Ito ay ang Government Auditing Code of the Philippines. Itinatakda nito ang pananagutan ng mga opisyal ng gobyerno sa pangangalaga ng mga pondo at ari-arian ng estado.
Ano ang ibig sabihin ng “accountable officer”?	Ito ay mga opisyal ng gobyerno na may tungkuling pangalagaan ang mga pondo at ari-arian ng estado na nasa kanilang kustodiya. Sila ay may pananagutan sa anumang pagkawala o pinsala na maaaring mangyari dito.
Nilabag ba ang karapatan ni Gutierrez sa due process sa kasong ito?	Hindi, ayon sa Korte Suprema. Bagaman hindi siya binigyan ng pagkakataong maghain ng appeal memorandum, nagkaroon naman siya ng sapat na pagkakataon na ipaliwanag ang kanyang panig sa pamamagitan ng kanyang affidavit at motion for reconsideration.
Ano ang aral na makukuha sa kasong ito?	Ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng responsibilidad at pag-iingat sa paghawak ng pera ng gobyerno. Ang sinumang opisyal na nagpapabaya sa kanyang tungkulin ay mananagot sa anumang pagkawala na maaaring mangyari.

Ang kasong ito ay nagpapaalala sa lahat ng mga lingkod-bayan na ang pagiging maingat at responsable sa paghawak ng pondo ng bayan ay hindi lamang isang tungkulin kundi isang legal na obligasyon. Ang bawat pagkilos at desisyon ay dapat isaalang-alang ang kapakanan ng publiko at ang proteksyon ng pondo ng bayan.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Maria Theresa G. Gutierrez vs. Commission on Audit, G.R No. 200628, January 13, 2015