Sa kasong ito, nilinaw ng Korte Suprema kung sino ang may karapatang tumanggap ng bayad-pinsala (just compensation) kapag ang isang lupa ay kinukuha ng gobyerno para sa mga proyekto. Ipinasiya ng korte na ang dapat bayaran ay ang mga magsasakang benepisyaryo na binigyan ng CLOA (Certificate of Land Ownership Award) at may titulo na sa lupa, at hindi ang bangko na dating nagmay-ari nito. Ang desisyong ito ay nagbibigay-diin sa proteksyon ng mga karapatan ng mga magsasaka sa ilalim ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP).

Lupaing Nasakop: Kaninong Karapatan ang Dapat Manaig sa Bayad-Pinsala?

Ang kaso ay nagsimula nang ang Bases Conversion and Development Authority (BCDA) ay kumuha ng ilang lupa para sa Subic-Clark-Tarlac Expressway (SCTEX). Kasama sa mga lupaing kinuha ang mga pag-aari nina Marcelo at Edner Sagun, na mga magsasakang benepisyaryo sa ilalim ng CARP. Bago ito, ang mga lupain ay pag-aari ng Belmonte Agro-Industrial Development Corporation (BAIDECO), na nag-mortgage nito sa Philippine Veterans Bank (PVB). Nang hindi nakabayad ang BAIDECO, na-foreclose ng PVB ang lupa. Gayunpaman, bago pa man ma-konsolida ng PVB ang pagmamay-ari, ang mga lupa ay naisakop na sa CARP at naipamahagi sa mga Sagun.

Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung sino ang dapat tumanggap ng bayad-pinsala para sa lupang kinuha ng BCDA: ang PVB, na dating nagmamay-ari ng lupa, o ang mga Sagun, na mga magsasakang benepisyaryo na may CLOA at titulo na sa lupa. Iginiit ng PVB na sila ang may-ari ng lupa at dapat silang bayaran. Sa kabilang banda, sinabi ng BCDA na ang mga Sagun ang dapat tumanggap ng bayad dahil sila ang may titulo sa lupa bilang mga benepisyaryo ng CARP. Ito ang naging batayan ng pagtatalo sa pagitan ng PVB at BCDA, na nagpasya ang Korte Suprema.

Ayon sa Korte Suprema, ang “taking” o pagkuha ng lupa ay nangyari noong naipamahagi na ang lupa sa mga Sagun sa ilalim ng CARP, at hindi noong kinuha ng BCDA ang lupa para sa SCTEX. Dahil dito, ang dapat magbayad ng bayad-pinsala ay ang Land Bank of the Philippines (LBP) sa ilalim ng CARP, at hindi ang BCDA sa ilalim ng SCTEX. Hindi dapat tumanggap ng doble ang PVB. Narito ang bahagi ng batas na nagpapaliwanag nito:

Sec. 7. Declaration of Principles and Policies. — It is the policy of the State to pursue a Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP). The welfare of the landless farmers and farmworkers will receive the highest consideration to promote social justice and to move the nation toward sound rural development and industrialization, and the establishment of owner cultivatorship of economic-size farms as the basis of Philippine agriculture.

Idinagdag pa ng korte na ang mga Sagun, bilang mga benepisyaryo ng CARP na may CLOA at titulo sa lupa, ay may karapatang tumanggap ng bayad-pinsala. Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang CARP ay naglalayong protektahan ang mga karapatan ng mga magsasaka at tiyakin na sila ay may sariling lupa. Ipinunto ng Korte Suprema na ang CLOA ay isang dokumento na nagpapatunay ng pagmamay-ari ng lupa na iginawad sa mga benepisyaryo ng DAR.

Section 24. Award to beneficiaries. — The rights and responsibilities of the beneficiaries shall commence from their receipt of a duly registered emancipation patent or certificate of land ownership award and their actual physical possession of the awarded land. Such award shall be completed in not more than one hundred eighty (180) days from the date of registration of the title in the name of the Republic of the Philippines.

Bilang karagdagan, ang pagtanggi ng PVB sa karapatan ng mga Sagun, ay hindi kinatigan ng Korte. Malinaw na ang pasya ng Korte ay naglalayong protektahan ang mga karapatan ng mga magsasaka sa ilalim ng CARP at pigilan ang hindi makatarungang pagyaman ng PVB. Ipinunto ng Korte Suprema na ang hustisya ay dapat manaig. Ang isang hindi makatarungang sitwasyon ay malilikha kung ang PVB, na dati nang nagkaroon ng pagkakataong mabayaran sa pamamagitan ng CARP, ay muling makakatanggap ng bayad sa pamamagitan ng pagkuha ng BCDA.

Kaugnay nito, ang kompensasyon na babayaran sa mga Sagun ay dapat magkaroon ng legal na interes na 12% bawat taon, simula sa araw ng pagkuha ng lupa noong Abril 20, 2004, hanggang Hunyo 30, 2013. Simula Hulyo 1, 2013 hanggang sa pagiging pinal ng Desisyon, ang interes sa rate na 6% bawat taon ay ipapataw. Pagkatapos nito, ang kabuuang halaga na natitira ay magkakaroon ng interes sa rate na 6% bawat taon hanggang sa ganap na mabayaran.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung sino ang dapat tumanggap ng bayad-pinsala para sa lupang kinuha ng gobyerno: ang dating may-ari (PVB) o ang mga magsasakang benepisyaryo (Sagun).
Ano ang CARP?	Ang Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) ay isang programa ng gobyerno na naglalayong ipamahagi ang lupa sa mga magsasakang walang lupa.
Ano ang CLOA?	Ang Certificate of Land Ownership Award (CLOA) ay isang dokumento na nagpapatunay na ang isang magsasaka ay binigyan ng lupa sa ilalim ng CARP.
Bakit hindi binayaran ang PVB sa ilalim ng CARP?	Ayon sa kaso, nagkaroon ng mga pagkukulang sa proseso ng pagkuha ng lupa sa ilalim ng CARP, kung kaya’t hindi nabayaran agad ang PVB.
Anong petsa nagkaroon ng “taking” sa ilalim ng CARP?	Nang igawad ang CLOA at naisyu ang TCTs pabor sa mga Sagun noong 2001.
Bakit hindi pwedeng tumanggap ng bayad-pinsala ang PVB sa parehong CARP at SCTEX?	Dahil ito ay magiging unjust enrichment o hindi makatarungang pagyaman sa bahagi ng PVB.
Ano ang legal na implikasyon ng pagpapasya ng Korte Suprema?	Pinoprotektahan nito ang mga karapatan ng mga magsasakang benepisyaryo sa ilalim ng CARP at tinitiyak na sila ang may karapatang tumanggap ng bayad-pinsala para sa lupang kinuha ng gobyerno.
Anong interest ang dapat bayaran sa Saguns?	12% per annum mula April 20, 2004 hanggang June 30, 2013 at 6% per annum simula July 1, 2013 hanggang maging pinal ang desisyon. Pagkatapos nito, magkakaroon ng 6% per annum interest hanggang sa mabayaran ng buo.

Sa kabuuan, ang kasong ito ay nagpapakita ng kahalagahan ng CARP sa pagprotekta sa mga karapatan ng mga magsasaka. Tinitiyak nito na ang mga magsasaka, bilang mga benepisyaryo ng CARP, ay may karapatang tumanggap ng bayad-pinsala para sa lupang kinuha ng gobyerno. Kaya’t sa pagdating ng hustisya, ang mga tunay na nagtatrabaho sa lupa ang dapat na makinabang.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Philippine Veterans Bank vs. Bases Conversion and Development Authority, G.R. No. 217492, October 04, 2021