Sa kasong Jerry Barayuga y Joaquin v. People of the Philippines, nagdesisyon ang Korte Suprema na baligtarin ang hatol kay Barayuga dahil sa hindi pagsunod sa chain of custody ng mga pinagbabawal na gamot. Binibigyang-diin ng desisyon na ito ang kahalagahan ng pagpapanatili ng integridad ng ebidensya sa mga kaso ng droga, at nagbibigay ng proteksyon laban sa posibleng pagmamanipula o pagtatanim ng ebidensya. Sa madaling salita, hindi sapat ang bintang; kailangan ang maayos na proseso para mapatunayang walang duda ang pagkakasala.

Paglabag sa Chain of Custody: Nagresulta ba sa Pagpapawalang-Sala?

Nagsimula ang kaso nang maaresto si Jerry Barayuga sa isang buy-bust operation dahil sa pagbebenta umano ng shabu. Nahatulan siya ng trial court at Court of Appeals, ngunit umapela siya sa Korte Suprema. Ang pangunahing argumento niya ay hindi nasunod ang tamang chain of custody ng droga, na nagdududa sa integridad at pagiging tunay ng ebidensya. Ito ang nagtulak sa Korte Suprema upang suriin muli ang kaso, na binibigyang diin ang responsibilidad ng estado na patunayan ang kasalanan nang hindi nilalabag ang karapatan ng akusado.

Ayon sa Seksyon 21 ng Republic Act 9165, kilala rin bilang Comprehensive Dangerous Drugs Act of 2002, malinaw na nakasaad ang mga hakbang na dapat sundin sa paghawak ng mga nakumpiskang droga. Kabilang dito ang agarang pag-imbentaryo at pagkuha ng litrato ng mga ebidensya sa presensya ng akusado o kanyang kinatawan, kinatawan mula sa media, Department of Justice (DOJ), at isang elected public official. Layunin ng probisyong ito na maiwasan ang pagpapalit, pagtatanim, o kontaminasyon ng corpus delicti, o ang mismong katawan ng krimen. Kung susuriin, ang corpus delicti ang mismong ebidensya ng droga, at kung hindi mapatunayang ito ay protektado mula sa kontaminasyon, pagdududahan ang buong kaso.

“Section 21. Custody and Disposition of Confiscated, Seized, and/or Surrendered Dangerous Drugs, Plant Sources of Dangerous Drugs, Controlled Precursors and Essential Chemicals, Instruments/Paraphernalia and/or Laboratory Equipment. – The PDEA shall take charge and have custody of all dangerous drugs, plant sources of dangerous drugs, controlled precursors and essential chemicals, as well as instruments/paraphernalia and/or laboratory equipment so confiscated, seized and/or surrendered, for proper disposition in the following manner: (1) The apprehending team having initial custody and control of the drugs shall, immediately alter seizure and confiscation, physically inventory and photograph the same in the presence of the accused or the person/s from whom such items were confiscated and/or seized, or his/her representative or counsel, a representative from the media and the Department of Justice (DOJ), and any elected public official who shall be required to sign the copies of the inventory and be given a copy thereof.”

Sa kaso ni Barayuga, nabigo ang mga arresting officer na sundin ang mga hakbang na ito. Hindi agad minarkahan ang droga sa lugar ng pag-aresto, at wala ang presensya ng mga kinatawan mula sa media, DOJ, o elected public official nang gawin ang imbentaryo. Binigyang-diin ng Korte Suprema na ang “marking” ng ebidensya ay dapat gawin sa presensya ng akusado at mga kinakailangang testigo upang matiyak na ito ang mismong mga bagay na papasok sa chain of custody. Ang hindi pagsunod dito ay nagdulot ng pagdududa sa pinagmulan, pagkakakilanlan, at integridad ng mga nakuha raw na droga.

Bagama’t may probisyon sa RA 9165 na nagpapahintulot sa paglihis mula sa protocol kung mayroong “justifiable grounds,” hindi sapat ang mga dahilan na ibinigay ng prosecution upang bigyang-katwiran ang kanilang mga pagkakamali. Sinabi ng pulis na minarkahan nila ang droga sa presinto dahil wala silang panulat sa lugar ng pag-aresto at nakakaakit na sila ng maraming tao. Para sa Korte Suprema, hindi ito sapat na dahilan. Dagdag pa rito, hindi rin naipaliwanag kung bakit walang kahit isa man sa mga required insulating witnesses sa marking, inventory, at pagkuha ng litrato.

Idinagdag pa rito, kinilala ng Korte Suprema ang kapabayaan ng dating abogado ni Barayuga, na hindi nag-apela sa desisyon ng Court of Appeals sa loob ng itinakdang panahon. Sa pangkalahatan, ang kapabayaan ng abogado ay may bisa sa kliyente, ngunit may mga eksepsiyon. Isa na rito kung ang kapabayaan ay malala o nagreresulta sa malubhang inhustisya. Sa kasong ito, itinuring ng Korte Suprema na ang pagkabigong protektahan ang interes ni Barayuga ay isang anyo ng malubhang kapabayaan na nagdulot ng pagkakait sa kanyang karapatang makapag-apela.

Dahil sa mga paglabag sa chain of custody at ang kapabayaan ng abogado, nagpasya ang Korte Suprema na ipawalang-sala si Jerry Barayuga. Binigyang-diin ng desisyon na ito ang kahalagahan ng pagsunod sa mga legal na proseso upang matiyak ang patas na paglilitis at proteksyon ng mga karapatan ng akusado. Hindi maaaring basta na lamang umasa ang prosecution sa presumption of regularity sa pagganap ng tungkulin kung malinaw na nagpabaya ang mga arresting officer sa pagsunod sa mga requirements ng RA 9165. Higit sa lahat, ang presumption of innocence pabor sa akusado ay mas matimbang kaysa sa presumption of regularity.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Ang pangunahing isyu ay kung nasunod ba ang chain of custody rule sa paghawak ng mga ebidensyang droga, at kung may sapat na basehan para ipawalang-sala si Jerry Barayuga. Nakatuon ito sa integridad ng ebidensya at karapatan ng akusado sa isang patas na paglilitis.
Ano ang chain of custody?	Ang chain of custody ay ang documented na pagkakasunud-sunod ng paghawak ng mga ebidensya, mula sa pagkumpiska hanggang sa presentasyon sa korte. Layunin nito na mapatunayan na ang ebidensya ay hindi napalitan, namis-handle, o na-contaminate.
Bakit mahalaga ang chain of custody sa mga kaso ng droga?	Mahalaga ito upang matiyak na ang drogayong ipinapakita sa korte ay ang mismong drogayong nakuha sa akusado, at upang maiwasan ang pagmamanipula ng ebidensya. Ito ay krusyal para mapatunayang walang duda ang kasalanan.
Ano ang Section 21 ng RA 9165?	Ito ang probisyon na nagtatakda ng mga requirements sa paghawak at pag-dispose ng mga nakumpiskang droga. Kabilang dito ang pag-imbentaryo at pagkuha ng litrato sa presensya ng akusado, kinatawan ng media, DOJ, at isang elected public official.
Ano ang nangyari sa kaso ni Jerry Barayuga?	Ipinawalang-sala siya ng Korte Suprema dahil nabigo ang mga awtoridad na sundin ang chain of custody rule, na nagdulot ng pagdududa sa integridad ng mga ebidensya. Kinilala rin ang kapabayaan ng kanyang abogado.
Ano ang ibig sabihin ng ‘marking’ sa mga kaso ng droga?	Ang marking ay ang paglalagay ng initials at signature ng arresting officer sa nakumpiskang droga. Ito ang simula ng custodial link at mahalaga para ma-trace ang ebidensya.
Sino ang mga insulating witnesses?	Sila ang mga kinatawan mula sa media, DOJ, at isang elected public official na dapat present sa pag-imbentaryo at pagkuha ng litrato ng droga. Layunin nila na maging testigo sa proseso at maiwasan ang pagmamanipula.
Kailan maaaring hindi sundin ang chain of custody rule?	Maaaring hindi sundin kung mayroong “justifiable grounds,” ngunit kailangan pa ring mapatunayan na napanatili ang integridad at evidentiary value ng mga droga. Hindi ito nangyari sa kaso ni Barayuga.

Sa huli, ang kasong Barayuga v. People ay nagsisilbing paalala sa mga law enforcement agencies na mahigpit na sundin ang mga itinakdang proseso sa paghawak ng mga ebidensya. Ang pagpapawalang-sala kay Barayuga ay hindi lamang dahil sa technicality, kundi dahil sa pangangalaga ng mga karapatan ng bawat akusado sa isang patas at makatarungang paglilitis.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Barayuga v. People, G.R. No. 248382, July 28, 2020