Sa kasong Hapitan v. Lagradilla, pinagtibay ng Korte Suprema na ang anumang pagtatangkang ilipat o ipawalang-bisa ang ari-arian ng mag-asawa nang walang pahintulot ng isa’t isa ay walang bisa. Ang kasong ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagsang-ayon ng parehong mag-asawa sa mga transaksyon na kinasasangkutan ng kanilang pinagsamang ari-arian. Ang desisyon na ito ay nagpapatibay sa proteksyon na ibinibigay ng batas sa mga karapatan ng mag-asawa sa kanilang mga ari-arian.

Benta ng Ari-arian sa Mababang Halaga: May Pananagutan Ba ang mga Sangkot?

Nagsimula ang kaso nang maghain ng reklamo ang mag-asawang Lagradilla laban sa mag-asawang Hapitan, Ilona Hapitan, at mag-asawang Terosa dahil sa hindi pagbabayad ng utang. Ayon sa mga Lagradilla, nangako ang mga Hapitan na ilipat sa kanila ang titulo ng kanilang bahay at lupa bilang kabayaran sa utang. Subalit, natuklasan ng mga Lagradilla na nagbigay ng Special Power of Attorney (SPA) ang mag-asawang Hapitan kay Ilona, kapatid ni Nolan, upang ibenta ang ari-arian. Ibinenta nga ang ari-arian sa mga Terosa. Dahil dito, hiniling ng mga Lagradilla na ipawalang-bisa ang bentahan dahil umano sa panloloko at balak na pag-alis ng bansa ng mga Hapitan upang takasan ang kanilang obligasyon.

Sa kanilang depensa, itinanggi nina Nolan at Ilona na pananagutan nila ang mga utang ni Esmeralda at sinabing hindi ito napakinabangan ng kanilang mag-asawa. Ipinunto pa nila na inabandona ni Esmeralda ang kanilang anak at nagsampa si Nolan ng kaso upang mapawalang-bisa ang kanilang kasal. Ipinawalang-bisa ng RTC ang Deed of Sale sa mga Terosa at inutusan ang mga Hapitan na bayaran ang mga Lagradilla ng halagang P510,463.98 kasama ang interes, moral damages, attorney’s fees, at exemplary damages. Pinagtibay ng CA ang desisyon ng RTC.

Ang pangunahing isyu sa kasong ito ay kung maaaring baguhin ng Waiver at ng Amicable Settlement ang desisyon ng Court of Appeals (CA). Tinukoy ng Korte Suprema na hindi maaaring makaapekto ang Waiver ni Warlily sa pagpapawalang-bisa ng bentahan ng ari-arian dahil hindi ito karapatan o benepisyong kanyang pagmamay-ari. Bukod dito, ang pagdedeklara ng nullity dahil sa panloloko ay parehong natuklasan ng mga mababang hukuman bilang katotohanan at batas, kaya hindi maaaring magkasundo ang mga partido at magdesisyon kung hindi.

Tungkol naman sa Amicable Settlement, nakita ng Korte Suprema na ang kasunduan na ito ay may katangian ng isang compromise agreement. Ang Amicable Settlement ay naglalayong wakasan ang kontrobersya sa pagitan ng mga Lagradilla at Hapitan, at may dalawang paksa: (1) ang pagbabayad ng pangunahing obligasyon na P510,463.98 sa mga Lagradilla; at (2) ang pagkansela ng pagbebenta ng bahay at lupa sa mga Terosa. Ngunit ayon sa Korte Suprema, hindi balido ang Amicable Settlement.

Sinabi ng korte na maraming sinabi ang mga partido tungkol sa pagiging balido ng Amicable Settlement, lalo na sa elemento ng pahintulot. Patuloy na iginiit ng mag-asawang Lagradilla na sila ay nadaya sa pagpapatupad ng Waiver at ng Amicable Settlement, at hindi sila natulungan nang maayos ng abogado. Iginigiit nila na ang settlement ay iminungkahi at pinanday nina Nolan at Ilona nang may masamang intensyon, dahil alam nila ang desisyon ng CA.

Bagaman ang mga kasunduan sa kompromiso ay karaniwang pinapaboran at hinihikayat ng mga korte, dapat patunayan na ang mga ito ay kusang-loob, malaya, at may kaalaman na pinasok ng mga partido, na may ganap na kaalaman sa paghatol.

Sa kasong ito, hindi maaaring talikuran ni Nolan ang kanyang karapatan at ang karapatan ni Esmeralda sa bahay at lupa na ipinagbili sa mga Terosa. Sa pamamagitan ng pagsang-ayon sa bisa ng pagbebenta, ipinawalang-saysay ni Nolan ang kanyang karapatan at ang karapatan ni Esmeralda sa bahay at lupa, na natuklasan ng mas mababang mga hukuman na bahagi ng kanilang ari-arian ng mag-asawa. Itinatakda ng Artikulo 124 ng Family Code na ang anumang pagtatapon o pag-encumber ng ari-arian ng mag-asawa ay dapat may pahintulot sa pagsulat ng kabilang asawa; kung hindi, ang pagtatapon na iyon ay walang bisa. Hindi pumayag si Esmeralda sa pagtatapon o pagtalikod ni Nolan sa kanilang mga karapatan sa bahay at lupa sa pamamagitan ng Amicable Settlement. Ang halagang P425,000.00 ay dapat ibawas sa kabuuang halagang dapat bayaran sa mga Lagradilla.

FAQs

Ano ang pangunahing isyu sa kasong ito?	Kung ang isang Waiver at Amicable Settlement ay maaaring magpabago sa isang desisyon ng CA, lalo na kung may mga alegasyon ng panloloko at walang pahintulot na paglilipat ng ari-arian ng mag-asawa.
Bakit hindi balido ang Waiver sa kasong ito?	Hindi maaaring i-waive ni Warlily ang pagpapawalang-bisa sa bentahan dahil hindi ito kanyang karapatan. Ang desisyon sa panloloko ay katotohanan at batas na pinagtibay ng mga korte.
Ano ang kinakailangan upang maging balido ang isang compromise agreement?	Dapat may pahintulot ng lahat ng partido, isang tiyak na bagay na pagkasunduan, at sanhi ng obligasyon na naitatag. Dapat kusang-loob, malaya, at may kaalaman ang lahat.
Bakit hindi tinanggap ang Amicable Settlement?	May pagdududa kung malinaw na naunawaan ng mag-asawang Lagradilla ang mga kondisyon ng Amicable Settlement nang sila ay pumirma. Sinabi nila na sila ay nadaya.
Ayon sa Family Code, sino ang dapat pumirma sa pagbebenta ng ari-arian ng mag-asawa?	Kinakailangan ang pahintulot ng parehong mag-asawa sa pagsulat para sa anumang paglilipat o pagbebenta ng ari-arian ng mag-asawa. Kung walang pahintulot, ang bentahan ay walang bisa.
Ano ang epekto ng pagtanggap ng mga Lagradilla ng P425,000.00?	Bagama’t hindi balido ang Amicable Settlement, ang pagtanggap ng pera ay nagpapatunay na may bayad na P425,000.00, na ibabawas sa kabuuang halaga na dapat bayaran sa kanila.
Maaari bang mag-waive ang isang asawa ng karapatan sa ari-arian ng mag-asawa nang walang pahintulot ng isa pa?	Hindi, ayon sa Artikulo 124 ng Family Code, kinakailangan ang pahintulot ng parehong asawa. Kung hindi, ang pag-waive ay walang bisa.
Mayroon bang pagkakataon na maaaring mag-waive ng karapatan sa ari-arian sa kasal?	Ayon sa Artikulo 89 ng Family Code, maaari lamang mag-waive ng karapatan sa ari-arian sa kasal sa kaso ng hudisyal na paghihiwalay ng ari-arian.

Ang desisyon sa kasong ito ay nagpapatibay na ang pahintulot ng parehong mag-asawa ay mahalaga sa anumang transaksyon na kinasasangkutan ng ari-arian ng mag-asawa. Pinoprotektahan din nito ang mga asawa laban sa panloloko. Kung hindi ibinunyag ang impormasyon na nagbigay sana ng kaalaman, gaya ng ginawa sa mga Lagradilla, hindi dapat ikagalak na ang mga may sala ay mapawalang sala.

For inquiries regarding the application of this ruling to specific circumstances, please contact ASG Law through contact or via email at frontdesk@asglawpartners.com.

Disclaimer: This analysis is provided for informational purposes only and does not constitute legal advice. For specific legal guidance tailored to your situation, please consult with a qualified attorney.
Source: Ilona Hapitan v. Spouses Jimmy Lagradilla, G.R. No. 170004, January 13, 2016