Nalilito sa Jurisdiction ng DARAB? Alamin ang Iyong Karapatan sa CLOA Cancellation
G.R. No. 189570, July 31, 2013
INTRODUKSYON
Isipin mo na lang, pinaghirapan ng iyong pamilya ang isang lupain sa loob ng maraming henerasyon. Tapos, bigla na lang may lumitaw na titulo ng lupa, Certificate of Land Ownership Award (CLOA), na nakapangalan sa ibang tao. Ano ang gagawin mo? Sa ganitong sitwasyon, mahalagang malaman kung saan ka dapat lumapit para ipaglaban ang iyong karapatan. Ang kaso ng Heirs of Santiago Nisperos vs. Marissa Nisperos-Ducusin ay nagbibigay linaw tungkol sa tamang forum para sa mga kaso ng pagkansela ng CLOA, lalo na kung walang relasyon ng agraryo sa pagitan ng mga partido.
Ang kasong ito ay nagsimula nang magsampa ng reklamo ang mga наследero ni Santiago Nisperos laban kay Marissa Nisperos-Ducusin, na humihiling na ipawalang-bisa ang Deed of Voluntary Land Transfer (VLT) at ang Original Certificate of Title (OCT) No. CLOA-623 na ipinagkaloob kay Marissa. Ang pangunahing argumento ng mga наследero ay ginamit umano ni Marissa ang panloloko para makuha ang titulo ng lupa at hindi siya tunay na beneficiary ng agrarian reform. Ang sentral na tanong sa kasong ito: Saan ba dapat idulog ang ganitong reklamo – sa Department of Agrarian Reform Adjudication Board (DARAB) o sa Office of the DAR Secretary?
LEGAL NA KONTEKSTO: JURISDICTION NG DARAB AT DAR SECRETARY
Mahalagang maunawaan ang pagkakaiba ng jurisdiction ng DARAB at ng DAR Secretary pagdating sa mga usapin ng agrarian reform. Ang DARAB, sa ilalim ng Section 1, Rule II ng 1994 DARAB Rules of Procedure, ay may primary at exclusive jurisdiction na dinggin at lutasin ang lahat ng agrarian disputes. Ayon sa Section 3(d) ng Republic Act No. 6657 (Comprehensive Agrarian Reform Law), ang agrarian dispute ay tumutukoy sa “anumang kontrobersya na may kinalaman sa tenurial arrangements…sa mga lupain na nakatuon sa agrikultura.” Kabilang dito ang mga usapin tungkol sa CLOA cancellation.
Ngunit, hindi lahat ng kaso ng CLOA cancellation ay awtomatikong mapupunta sa DARAB. Ayon sa Korte Suprema sa kasong Morta, Sr. v. Occidental, kailangan munang mapatunayan na may tenancy relationship sa pagitan ng mga partido para magkaroon ng jurisdiction ang DARAB. Ang tenancy relationship ay may anim na elemento:
- Parties: Landowner at tenant o agricultural lessee
- Subject Matter: Agricultural land
- Consent: Pagkakasundo ng mga partido
- Purpose: Agricultural production
- Personal Cultivation: Personal na pagbubungkal ng tenant
- Harvest Sharing: Paghahatian sa ani
Kung wala ang alinman sa mga elementong ito, maaaring hindi saklaw ng jurisdiction ng DARAB ang kaso. Sa ganitong sitwasyon, maaaring ang Office of the DAR Secretary ang may tamang jurisdiction, lalo na kung ang usapin ay tungkol sa administrative implementation ng agrarian reform laws at hindi isang tunay na agrarian dispute sa pagitan ng landowner at tenant. Binigyang-diin ito sa kasong Heirs of Julian dela Cruz v. Heirs of Alberto Cruz, na nagsasabing ang mga kaso tungkol sa CLOA cancellation na hindi agrarian dispute ay nasa jurisdiction ng DAR Secretary.
Mahalaga ring tandaan ang Section 4 ng DAR Administrative Order No. 6, Series of 2000, na nag-uutos na kung ang kaso ay naisampa sa maling forum (DARAB o DAR Secretary), dapat itong i-refer sa tamang opisina sa loob ng limang araw.
CASE BREAKDOWN: HEIRS OF SANTIAGO NISPEROS VS. MARISSA NISPEROS-DUCUSIN
Sa kasong ito, nagsampa ng reklamo ang mga наследero ni Santiago Nisperos sa DARAB, humihiling na ipawalang-bisa ang VLT at CLOA ni Marissa Nisperos-Ducusin. Ayon sa mga наследero, ang lupain ay minana pa nila kay Santiago Nisperos. Si Marissa naman ay pamangkin ng pinsan nila na inampon umano ni Maria Nisperos, isa sa mga наследero ni Santiago.
Ayon sa salaysay ng mga наследero, niloko umano ni Marissa si Maria para mapapirmahan ang VLT noong 1992. Iginiit din nila na hindi tunay na agrarian reform beneficiary si Marissa dahil menor de edad pa siya noon at hindi naman nagbubungkal ng lupa.
Sa DARAB Regional Adjudicator, nanalo ang mga наследero. Ipinawalang-bisa ang VLT at CLOA. Ngunit, binawi ito ng DARAB proper. Ayon sa DARAB, walang sapat na ebidensya ng panloloko at valid ang VLT. Umapela ang mga наследero sa Court of Appeals (CA), ngunit kinatigan din ng CA ang DARAB.
Umakyat ang kaso sa Korte Suprema. Dito, binaliktad ng Korte Suprema ang desisyon ng CA at DARAB. Ayon sa Korte Suprema, “Considering that the allegations in the complaint negate the existence of an agrarian dispute among the parties, the DARAB is bereft of jurisdiction to take cognizance of the same as it is the DAR Secretary who has authority to resolve the dispute raised by petitioners.” Base sa reklamo ng mga наследero, hindi nila inallege na may tenancy relationship sila kay Marissa. Sa katunayan, sinabi pa nila na ward lang ni Maria si Marissa at hindi tunay na beneficiary.
Binigyang-diin pa ng Korte Suprema na, “The cases involving the issuance, correction and cancellation of the CLOAs by the DAR in the administrative implementation of agrarian reform laws, rules and regulations to parties who are not agricultural tenants or lessees are within the jurisdiction of the DAR and not of the DARAB.” Dahil walang agrarian dispute, mali ang pagdulog ng kaso sa DARAB. Dapat sana ay sa Office of the DAR Secretary.
Kaya, inutusan ng Korte Suprema na i-refer ang kaso sa Office of the DAR Secretary para sa tamang aksyon.
PRAKTICAL NA IMPLIKASYON: ANO ANG MAAARING MATUTUNAN?
Ang kasong ito ay nagtuturo ng mahalagang aral tungkol sa jurisdiction ng DARAB at DAR Secretary. Hindi porke’t CLOA cancellation ang usapin ay sa DARAB agad dapat idulog. Mahalagang suriin muna kung may agrarian dispute sa pagitan ng mga partido. Kung wala, maaaring ang Office of the DAR Secretary ang tamang forum.
Para sa mga landowners at mga наследero na gustong kumwestyon sa validity ng CLOA, mahalagang alamin muna kung may tenancy relationship sa pagitan nila at ng CLOA holder. Kung wala, mas mainam na idulog ang reklamo sa Office of the DAR Secretary.
Para naman sa mga CLOA holders, mahalagang masiguro na sumusunod ang proseso ng agrarian reform at may basehan ang pag-isyu ng CLOA sa kanilang pangalan.
KEY LESSONS:
- Alamin ang Jurisdiction: Hindi lahat ng kaso ng CLOA cancellation ay sa DARAB. Suriin kung may agrarian dispute.
- Tenancy Relationship: Kung walang tenancy relationship, maaaring sa DAR Secretary ang jurisdiction.
- Tamang Forum: Ang pagdulog sa tamang forum ay crucial para mapakinggan ang iyong kaso.
- Administrative vs. Adjudicatory: Ang DAR Secretary ang humahawak sa administrative implementation ng agrarian reform, habang ang DARAB ang nag-a-adjudicate ng agrarian disputes.
FREQUENTLY ASKED QUESTIONS (FAQ)
Tanong 1: Ano ang agrarian dispute?
Sagot: Ito ay kontrobersya tungkol sa tenurial arrangements sa lupang agrikultural, kasama ang usapin ng pag-transfer ng ownership mula landowner sa agrarian reform beneficiaries.
Tanong 2: Kailan masasabing may tenancy relationship?
Sagot: May anim na elemento na dapat mapatunayan, kabilang ang landowner-tenant relationship, agricultural land, consent, agricultural production, personal cultivation, at harvest sharing.
Tanong 3: Saan dapat magsampa ng reklamo kung gustong ipa-cancel ang CLOA?
Sagot: Depende. Kung may agrarian dispute (tenancy relationship), sa DARAB. Kung wala, maaaring sa Office of the DAR Secretary.
Tanong 4: Ano ang mangyayari kung naisampa sa maling forum ang kaso?
Sagot: Ire-refer ang kaso sa tamang opisina, ayon sa DAR Administrative Order No. 6, Series of 2000.
Tanong 5: Bakit mahalaga ang jurisdiction sa kaso ng CLOA cancellation?
Sagot: Dahil kung sa maling forum naisampa ang kaso, maaaring hindi ito mapakinggan at maaksaya lang ang oras at resources.
Tanong 6: Ano ang dapat gawin kung hindi sigurado kung sa DARAB o DAR Secretary dapat idulog ang kaso?
Sagot: Kumunsulta sa abogado na eksperto sa agrarian law para masuri ang iyong sitwasyon at mabigyan ka ng tamang payo.
Tanong 7: May epekto ba ang kasong ito sa ibang kaso ng CLOA cancellation?
Sagot: Oo, nagbibigay ito ng gabay tungkol sa jurisdiction ng DARAB at DAR Secretary sa mga kaso ng CLOA cancellation.
Tanong 8: Paano makakatulong ang ASG Law sa mga usaping agrarian reform?
Sagot: Ang ASG Law ay may mga abogado na eksperto sa agrarian law at handang tumulong sa inyo sa pag-unawa ng inyong mga karapatan at sa pagharap sa mga usaping legal na may kinalaman sa agrarian reform, kasama na ang CLOA cancellation. Kung kayo ay nahaharap sa ganitong sitwasyon, huwag mag-atubiling kumonsulta sa amin. Para sa konsultasyon, maaari kayong mag-email sa amin sa hello@asglawpartners.com o makipag-ugnayan dito.
Source: Supreme Court E-Library
This page was dynamically generated
by the E-Library Content Management System (E-LibCMS)
Mag-iwan ng Tugon